Ćwiczenia I: Uwarunkowania procesu diagnostycznego.
Podstawowe zasady diagnozy psychopedagogicznej
1. Dążenie do realizowania diagnozy pełnej
( od korzenia, aż po liście)
2. Oceniający charakter diagnozy
( jak powinno być-norma, jak mają inni- porównanie, jaki mam cel- postulaty)
3. Realizowanie diagnozy w wymiarze pozytywnym
(keep smiling ;D szukamy zasobów)
4. Dążenie do autodiagnozy osób, systemów, czy środowisk.
( jeśli mamy być skuteczni, to powinniśmy angażować i motywować osoby diagnozowane do zmiany)
5. Łączenie poznania bezpośredniego z pośrednim
( zawsze weryfikuj informacje, które uzyskałeś od badanego)
6. Realizowanie diagnozy środowiskowej.
( zawsze uwzględniaj środowisko)
Dobry diagnosta= zadowolony klient
1.Wiedza merytoryczna (procesy myślenia i pamięci, psychologia rozwojowa, rozwiązywanie problemów, mechanizmy społeczne, wiedza o podstawowych środowiskach wychowawczych)
2. Umiejętność wykorzystania wiedzy w praktyce ( kojarzę fakty, zestawiam informację)
3. Umiejętność obserwacji i prowadzenia rozmowy ( pozyskuję potrzebne informacje, buduje zaufanie)
4. Zasób technik diagnostycznych ( prawidłowy dobór techniki do problemu, warsztat „narzędzi”,itp_)
Kontakt
Proces diagnostyczny dokonuje się podczas specyficznego rodzaju kontaktu, interakcji między diagnostą, a badanym, gdzie najbardziej istotnym są dla nas warunki jego przebiegu.
Prawidłowy kontakt diagnostyczny to taka sytuacja, w której spełnione są warunki pozwalające na otwarte i szczere wyrażanie myśli, uczuć oraz eksploracje treści ważnych dla rozpoznania diagnostycznego.
Opór jako przejaw zaburzeń w kontakcie diagnostycznym
Sygnały oporu:
Przedłużające się milczenie
Zmiana tematu rozmowy
Intelektualizacja
Racjonalizacja
Bezosobowa forma przedstawiania doświadczeń
Zmniejszenie głębokości i konkretności wypowiedzi
Zmiana sposobu mówienia
Zapominanie pytania
Pustka w głowie
Objawy somatyczne
Czynny atak
Świadome kłamstwo
Otwarta odmowa
Skąd ten opór?
Lęk
Wstyd
Poczucie winy
Jak poradzić sobie z oporem?
Milczenie
Zmiana lub przeformułowanie pytania
Poddawanie komunikatów o spostrzeżeniu trudności badanego
Parafraza
Udzielanie dodatkowych informacji
Prośba o konkretyzacje wypowiedzi
Rozmowa na temat „ tu i teraz”
Zaznaczenie roli i funkcji badania
Wyrażenie własnych emocji związanych z przejawianiem opory
Jaki jest profesjonalny diagnosta?
Zdolności i umiejętności związane z komunikacją z badanym:
Podążanie za klientem
Empatyczne reagowanie
Niezaborcza życzliwość
Otwartość
Konkretność
Koncentracja na „tu i teraz”
Umiejętności związane ze sposobami reagowania w kontakcie diagnostycznym:
Reakcja badawcza
Interpretacja
Konfrontacja
Reakcja rozumiejąca/parafraza
Reakcja podsumowująca
Reakcja wspierająca
Reakcja oceniająca
A jeśli coś pójdzie nie tak?- błędy diagnostyczne
Błędy diagnostyczne mogą być popełniane zarówno w fazie planowania diagnozy jak i w fazie jej realizacji, ich przyczyny są następujące:
Osobowość badacza
Brak profesjonalizmu diagnosty
Osobowości specyficzne zachowanie osoby badanej
W relacji diagnosta- badany
Błędy związane z diagnostą
Związane z osobowością diagnosty:
Silny autorytaryzm
Arogancja
Nadmierna pewność siebie
Brak krytycyzmu
Przecenianie własnych umiejętności i fachowości
Zaniżona samoocena
Brak autentyczności, bezpośredniości
Brak otwartości
Bierność
Lękliwość
Zmęczenie
Zły stan zdrowia
Zaburzenia osobowości, zaburzenia psychiczne
Zbyt racjonalne podejście do procesu badania
Przyjmowanie wybiórczych informacji
Brak empatii
Brak kultury osobistej
Upraszczanie ,uogólnianie
Brak profesjonalizmu
2. Błędy związane z niewłaściwym traktowaniem podmiotu diagnozy:
Brak poszanowania dla odmienności
Traktowanie badanego w sposób przedmiotowy, jako ciekawy przypadek
Nieinformowanie badanego o celu i wynikach badań
Uciekanie od rzeczywistych problemów badanego (zmiana tematu rozmowy, pocieszanie)
Wywoływanie stresu u badanego
Wywoływanie zmęczenia u badanego
Żądanie informacji w momencie gdy badany nie jest w stanie ich udzielić
Stygmatyzowanie osoby badanej
Pomijanie historii badanego i jego związku ze środowiskiem
- Pozorna anonimowość
3. Błędy związane z procesem postrzegania:
Błąd rozpoznania
Niedostrzegania bądź niezbadanie niektórych informacji
Spostrzeganie objawów w zmienionej postaci
Spostrzeganie objawów nieistniejących
Przyjmowanie bezkrytycznie wiadomości
Rozszerzenia lub uproszczenia
Błąd łagodności
Błąd tendencji centralnej
Efekt halo
Błąd bliskości
Błąd kontrastu
Ocenianie skrajne
4. Błędy diagnostyczne związane z brakiem wiedzy metodologicznej:
Odstępstwa od wzorcowych procedur badawczych
Zastosowanie nieprawidłowego modelu badawczego
Zastosowanie nieadekwatnych metod lub technik badawczych
Nieuwzględnienie kulturowego kontekstu procedur diagnostycznych
Postawienie zbyt dużej ilości hipotez
Brak prawidłowego doboru i zdefiniowania zmiennych do badań
Zła interpretacja wyników badań
Błędy związane z wadliwą komunikacją między diagnosta, a badanym
Bariery komunikacyjne:
Wzajemne przekonywanie się o swojej racji
Pasywne słuchanie
Wybiórczość uwagi
Rozpraszanie myśli
Zmiana toru rozmowy
Nieinterpretowanie otrzymanych informacji
Używanie pytań sugerujących odpowiedź
Brak spostrzegawczości
Szum informacyjny: szum mechaniczny, szum psychologiczny, szum semantyczny
Nieprawidłowa wokalika
Wadliwa mimika
Wadliwa kinezyka
Zbyt długi kontakt wzrokowy
Wadliwa proksemika
Haptyka
Brak interpretacji sygnałów niewerbalnych
Niedostosowanie zachowania diagnosty do możliwości odbiorcy
Błędy związane z osobą badaną
Źródłami tych błędów są:
Celowe zatajanie lub pomijanie istotnych elementów
Nieakceptowanie diagnosty
Lekceważący stosunek do badania
Znajomość narzędzi badawczych
Lęk przed oceną
Brak motywacji do współpracy
Instrumentalne podejście do diagnozy
Zaburzenie osobowości
Świeżo przebyte traumy lub silny stres
Uwarunkowania kulturowe i religijne blokujące proces diagnostyczny