REGULAMIN PRACOWNI CHEMICZNEJ

1. W pracowni uczniowie mogą przebywać tylko w obecności nauczyciela. Zabronione jest wchodzenie uczniom na zaplecze pracowni bez wyraźnego zalecenia nauczyciela.

2. Podczas zajęć należy dokładnie słuchać i przestrzegać wszystkich zaleceń nauczyciela.

3. Zabronione jest wykonywanie jakichkolwiek eksperymentów bez wyraźnego polecenia nauczyciela.

4. Nie wolno kosztować żadnej substancji w laboratorium. Nie wolno dotykać ani wąchać żadnej substancji chemicznej bez jednoznacznego zalecenia nauczyciela.

5. Każdy uczeń jest odpowiedzialny za utrzymanie ładu i czystości w miejscu pracy. Na ławkach i stołach laboratoryjnych mogą się znajdować wyłącznie przedmioty, które są niezbędne do pracy.

6. W pracowni chemicznej zabronione jest jedzenie i picie, nie wolno też żadnych środków spożywczych kłaść na ławkach i stołach laboratoryjnych.

7. Z pracowni nie wolno wynosić żadnych substancji i materiałów.

8. Jeżeli uczeń zauważy jakiekolwiek uszkodzenie sprzętu, szkła laboratoryjnego lub wyposażenia musi natychmiast zgłosić ten fakt nauczycielowi.

9. Każdy uczeń powinien znać miejsce przechowywania na pracowni apteczki oraz środków ochrony przeciwpożarowej (gaśnica, koc pożarowy, piasek).

10. O każdym nieszczęśliwym wypadku (skaleczenie, poparzenie, nieplanowane zapalenie się substancji, rozlanie lub rozsypanie związku chemicznego itp.) należy niezwłocznie zawiadomić nauczyciela i podać okoliczności wypadku.
    Do czasu interwencji nauczyciela, należy podjąć środki zaradcze zgodnie z instrukcją postępowania w razie nieszczęśliwych wypadków podaną wcześniej przez nauczyciela.

11. W wypadku kontaktu substancji chemicznej ze skórą, oczami lub odzieżą, należy spłukać zanieczyszczone miejsce dużą ilością bieżącej wody.

12. Wszyscy uczniowie muszą przestrzegać przepisów BHP dotyczących wykonywania doświadczeń.

Przepisy BHP dotyczące wykonywania doświadczeń przez uczniów

przed wykonaniem eksperymentu:

1. Przed przystąpieniem do pracy uczniowie są zobowiązani dokładnie zapoznać się z:

   • opisem całego eksperymentu

   • właściwościami stosowanych substancji

   • przepisami BHP odnoszących się do danego doświadczenia i ściśle ich przestrzegać przy wykonywaniu ćwiczenia

2. Przed rozpoczęciem pracy należy założyć niezbędne (wskazane przez nauczyciela) środki ochrony osobistej (fartuch, okulary, rękawiczki), pobrać niezbędny sprzęt i odczynniki oraz przygotować miejsce pracy zgodnie z instrukcją nauczyciela. Długie włosy należy spiąć z tyłu głowy.

3. Przystępując do pracy należy sprawdzić czy:

   • używany sprzęt jest sprawny

   • szkło laboratoryjne jest całe (nie jest pęknięte lub wyszczerbione) oraz czyste

   • wszystkie substancje wykorzystywane w doświadczeniu są opisane w sposób zrozumiały i jednoznaczny.

Wszystkie usterki należy niezwłocznie zgłosić nauczycielowi. Nie wolno wykonywać doświadczeń posługując się uszkodzonym lub brudnym szkłem laboratoryjnym albo niesprawnymi urządzeniami.

w trakcie eksperymentu:

1. Wykonywanie doświadczenia można rozpocząć tylko na wyraźne polecenie nauczyciela.

2. W trakcie doświadczeń należy zachować spokój i nie prowadzić głośnych rozmów.

3. Nie wolno samodzielnie modyfikować wykonywanych eksperymentów, w tym zwiększać ilości stosowanych odczynników, bez uprzedniej wyraźnej zgody nauczyciela.

4. Należy ściśle przestrzegać reguł wykonywania podstawowych operacji laboratoryjnych (przelewanie, pipetowanie, ogrzewanie itp.) oraz instrukcji obsługi urządzeń znajdujących się w pracowni.

5. Nie wolno pozostawiać żadnych substancji w nieopisanych naczyniach.

6. Po użyciu należy zakręcić wszystkie butelki i słoiki.

7. Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości jak postępować w trakcie doświadczenia lub zaobserwujesz nieoczekiwany, nietypowy przebieg eksperymentu, natychmiast poproś nauczyciela o radę.

po zakończeniu eksperymentu:

1. Pozostałości po doświadczeniach należy zagospodarować w sposób podany przez nauczyciela. Szczególnie ostrożnie należy postępować z substancjami żrącymi, trującymi, cuchnącymi, reaktywnymi itp. Do zlewu nie można wrzucać żadnych substancji stałych (papiery, szkło itp.)

2. Należy dokładnie umyć szkło laboratoryjne i odłożyć wszystkie pojemniki z odczynnikami, czyste szkło laboratoryjne oraz sprzęt na właściwe miejsce. Należy również sprzątnąć stół laboratoryjny (blat roboczy).

3. Należy sprawdzić, czy wszystkie zawory wodne i gazowe zostały zamknięte, a urządzenia elektryczne wyłączone.

4. Każdy uczeń ma obowiązek, po zakończeniu pracy i uporządkowaniu swojego stanowiska, umyć dokładnie ręce.

WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELI PLANUJĄCYCH WYKONYWANIE DOŚWIADCZEŃ CHEMICZNYCH

Podczas wykonywania wszystkich prac ze związkami chemicznymi należy zachować szczególną ostrożność pamiętając, że niedokładność, nieuwaga i nieznajomość właściwości substancji mogą stać się przyczyną wypadków!
Drogi nauczycielu, aby zminimalizować prawdopodobieństwo nieszczęśliwego wypadku i jego ewentualnych skutków, pamiętaj aby:

1. sprawdzić sprawność instalacji gazowej, elektrycznej i wodnej, wentylacji oraz urządzeń i sprzętu laboratoryjnego w pracowni;

2. sprawdzić, czy w pracowni znajdują się:

   • odpowiednio zaopatrzona apteczka wraz z instrukcją udzielania pierwszej pomocy,

   • sprawny sprzęt przeciwpożarowy (gaśnica śniegowa lub proszkowa, koc gaśniczy, piasek),

   • środki ochrony osobistej (fartuchy, okulary, rękawice) konieczne do wykonywania doświadczeń,

   • zestaw środków do neutralizacji rozlanych lub rozsypanych substancji (adsorbenty, piasek, węglan sodu, ręczniki papierowe itp.);

3. zapoznać uczniów z regulaminem pracowni i wywiesić regulamin w widocznym miejscu;

4. zapoznać uczniów z miejscem przechowywania apteczki, sprzętu przeciwpożarowego oraz z postępowaniem w razie nieszczęśliwych wypadków;

5. odczynniki chemiczne przechowywać we właściwy sposób, w wydzielonym i oznakowanym pomieszczeniu, zabezpieczonym przed dostępem osób nieupoważnionych;

6. pojemniki zawierające substancje chemiczne były czytelnie opisane jednoznaczną nazwą substancji i rodzajami zagrożenia, jakie ona stwarza (nie wolno używać pojemników zachowujących cechy opakowań po środkach spożywczych);

7. nie pozostawiać nigdy uczniów bez opieki;

8. przed wykonaniem doświadczenia:

   • zapoznać się dokładnie z przebiegiem ćwiczenia, właściwościami i kartami charakterystyk MSDS poszczególnych substancji, ewentualnymi niebezpieczeństwami, metodami zabezpieczenia, sposobem udzielenia pierwszej pomocy w razie np. zatrucia itp.,

   • zawsze przed lekcją sprawdzić doświadczenie w tej samej skali i warunkach, w jakich będzie wykonywane w trakcie zajęć,

   • zaznajomić uczniów szczegółowo z wykonywaniem ćwiczenia i własnościami substancji (na podstawie kart charakterystyk MSDS), wskazując możliwe zagrożenia i sposoby ochrony przed nimi,

   • zaopatrzyć uczniów w środki ochrony osobistej, jeśli jest to konieczne,

   • zapytać uczniów o indywidualne przeciwwskazania do kontaktu z substancjami chemicznymi (alergie, nadwrażliwość na zapachy, astma, problemy neurologiczne),

   • poinformować uczniów o sposobie postępowania z odpadami po doświadczeniu;

9. w trakcie niebezpiecznych pokazów zachować bezpieczną odległość do pierwszego rzędu uczniów lub posługiwać się przeźroczystym ekranem zabezpieczającym;

10. przestrzegać wszelkich zasad dobrej praktyki laboratoryjnej i egzekwować to samo od uczniów;

11. po doświadczeniu (a jeśli to konieczne to również w trakcie) dobrze wywietrzyć salę.

Pamiętaj, że Twoja postawa, ubiór i zachowanie powinno być wzorem dla uczniów!

ZASADY PRAWIDŁOWEGO WYKONYWANIA PODSTAWOWYCH OPERACJI LABORATORYJNYCH

(załącznik do regulaminu pracowni chemicznej)

1. Używanie palników Bunsena i palników spirytusowych

   1. Przed zapaleniem palnika upewnij się, że w pobliżu nie znajdują się żadne łatwopalne substancje! Należy też sprawdzić szczelność podłączenia palników Bunsena do instalacji gazowej.

   2. Nie wolno nachylać się nad żadnym palnikiem ani zbliżać do niego żadnej części ciała, ubrania ani innych palnych przedmiotów nawet, gdy palnik wygląda na zgaszony.

   3. Nieużywany palnik należy niezwłocznie zgasić.

   4. Palnik Bunsena zapala się przy otwartym dopływie powietrza, niezwłocznie po otworzeniu zaworu gazowego.

   5. Palników spirytusowych nie wolno zapalać przez nachylanie go nad palącym się innym palnikiem. Nie wolno dolewać denaturatu do palącej się lub rozgrzanej lampki, ani dopuszczać do nadmiernego nagrzewania się zbiornika paliwa. Wysokość knota reguluje się tylko przy zgaszonym palniku.

2. Ogrzewanie

   1. Naczyń z substancjami łatwopalnymi nie wolno ogrzewać bezpośrednio palnikiem. Jako medium grzejne mogą służyć różnego rodzaju łaźnie grzewcze (wodne, elektryczne itp.)

   2. Ogrzewanie można prowadzić tylko w przeznaczonych do tego celu naczyniach chemicznych (kolby okrągłodenne, probówki, zlewki). Nie można ogrzewać substancji w naczyniach grubościennych, ani wlewać do takich gorących roztworów.

   3. Nie wolno ogrzewać substancji w szczelnie zamkniętej aparaturze.

   4. Ogrzewanie większej ilości lotnej cieczy musi być prowadzone w kolbie zaopatrzonej w chłodnicę zwrotną. W naczyniu należy ponadto umieścić kawałki niepowlekanej porcelany (kamyczki wrzenne).

   5. Ogrzewając substancję w próbówce należy pamiętać, aby:

      • nie napełnić probówki więcej niż do 1/3 objętości

      • trzymać ją w odpowiednim uchwycie pod kątem 45o - 60o

      • cały czas poruszać naczyniem, równomiernie ogrzewając całą zawartość

      • wylot probówki kierować w kierunku ściany, nigdy w stronę swoją lub innych osób

3. Przenoszenie substancji ciekłych

   1. Nabierając ciecz do pipety należy zawsze posługiwać się gumowymi gruszkami lub innymi nasadkami - nigdy nie wolno pipetować ustami!

   2. Przelewając substancje ciekłe do mniejszych naczyń należy stosować lejki.

   3. Aby zapobiec ściekaniu kropli substancji po zewnętrznej ściance naczynia, należy podczas przelewania używać pręcików szklanych.

4. Praca z substancjami niebezpiecznymi

   1. Przystępując do pracy z substancjami niebezpiecznymi (żrące, toksyczne) należy bezwzględnie założyć środki ochrony osobistej (okulary, fartuch, rękawice).

   2. Wszelkie operacje z substancjami lotnymi i toksycznymi lub łatwopalnymi powinny być wykonywane pod wyciągiem.

   3. Rozcieńczając stężone roztwory kwasów i zasad, lub sporządzając takie roztwory z czystych substancji, należy pamiętać, że są to procesy egzotermiczne i naczynie, w którym sporządzany jest roztwór należy chłodzić np. w łaźni wodnej.

   4. Należy zawsze wlewać kwas do wody - powoli, małymi porcjami przy ciągłym mieszaniu - zwłaszcza podczas rozcieńczania stężonych kwasów o dużej gęstości (np. kwasu siarkowego.

5. Badanie zapachu substancji

   1. Nie wolno wąchać żadnych substancji chemicznych, chyba że jest to wyraźnie zalecane w instrukcji do ćwiczenia. W żadnej sytuacji nie wolno nachylać się nad naczyniem, ani zbliżać jego otworu do nosa. Zapach substancji bada się, przez skierowanie jej par wachlującym ruchem dłoni w stronę nosa.