50 – 60 Ortodoksja
rozwój linearny, okres ortodoksyjnej dominacji i centralizacji, kontrola paradygmatu funkcjonalno – liberalnego, dominacja pozytywistycznej metodologii, dążenie do uwolnienia się od wartości, ustalanie prawidłowości naukowych, zaufanie do własnego systemu politycznego i gospodarczego. |
45 – 50 Ortodoksja
rosyjski strukturalizm, centralizacja, monolityczna interpretacja, zmonolizowanie, dysponowanie zideologizowaną i zinstrumentalizowaną wiedzą, dwubarwność świata, zamknięcie się na gorszą wiedzę. |
70 – 80 Heterodoksja
rozgałęzianie się teorii, pojawiają się wartości neo i anty, krytyka i opozycja wobec dominującego paradygmatu, ścieranie się teorii, odmiennych światopoglądów, konkurencyjne i wzajemnie się zwalczające koncepcje funkcjonalne, teoria krytyczna i interpretacja, studia i ideologia feministyczna, konkurencyjne ideologie, zmiany stanu emocjonalnego społeczeństwa od sceptycyzmu do euforii. |
60 – 70 Heterodoksja
wzrost napięć politycznych, wzrost represyjności systemu socjalistycznego, metodycznie rozwinięta ortodoksja
socjalistyczna teoria pedagogiczna,
opozycja wobec tego, jednakże cechuje ją rozproszenie, marginalizacja, system gra o dobre przetrwanie, pedagodzy są wierni systemowi politycznemu, są członkami siły przemocy, zaczyna odgrywać rolę opozycja skoncentrowana wokół Kościoła. |
90 Heterogeniczność
dyskutujące ze sobą i przeplatające, komplementarne wobec siebie różne teorie, interaktywne stosunki w obrębie różnych teorii, szkół naukowych, styl uprawiania nauki jest bardziej intertekstualny, całościowy, refleksyjny, pragmatyczny, elektyczny, ambiwalencja etyczna, wahliwość ocen, produkty wiedzy polegają na wyjaśnianiu, interpretowaniu, przedkładaniu, dookreślanie tożsamości, przejście od wojny paradygmatów do debatujących społeczeństw, prawda ma lokalny charakter, społeczny dyskurs o edukacji. |
70 – 80 Heterogeniczność
dość pełna mapa teorii pedagogicznych, mapa teorii pedagogicznych źle przyswojona przez pedagogów, co spowodowane było cechami ładu monocentrycznego, nauka oralna, krytyka pedagogiki alternatywnej i kontestującej, uprawianie pedagogiki instrumentalnej, pedagogika nadal oderwana od zapotrzebowania społecznego. |