21.III.07r
Opozycja (poj. Wprowadzone przez szkołę praską0
Prywatywna - obecność lub brak określonej cechy- element nacechowany i nie nacechowany.
Opozycja morfologiczna-róznica między dwiema klasami wyrazów między krowymi zachodzi różnica funkcjonalna (w funkcji jaka dany leksem jest w stanie pełnić
=/= różnica formalna a'ncora/ / anco'ra
funkcjonalna igatto- gatta formalna
formalna jest na poziomie wymowy
Opozycje Morfologiczne
1) między rodzajem męskim a żeńskim
2) między liczbą pojedyńczą a mnogą
3) między przypadkami- j. polskim / //dot. przym i rzecz.
4) Między osobami liczbami czasem i rodzajem
Te opozycje są regularne, powtarzają się w obrębie danej klasy
gattIKlasa wyrazów zakończonych na „o” GattO
Opozycja liczby - różnica między l. poj a mnog, jest regularna, dla całej klasy
2 formy tego samego leksemu(czyli jednego wyrazu◊„gatto”, „gatti” słownikowego)
• forma „gatto”= podstawowa, słabsza nienacechowana
◊uomo uova◊domini, uovo
łączenie w jednym paradygmacie form nie◊ SUPLETYWIZM  mających tego samego tematu fleksyjnego (dot. także czasowników) np; idzie- szedł; andare- vado
formy supletywna np. uomo- donna, fratello - sore

NEUTRALIZACJA OPOZYCJI
Opozycja liczby
Sing ----- plur cita', caffe', taka sama l. poj. i mnbar
-o -i neutral. opozycji; liczby można odróżnić za pomocą
-a -e rodzajnika lub towarzyszącego im przymiotnika

Opozycja rodzaju insegnante, cantante, giornalista
jak wyżej, ragazzo =/= ragazza  potrzebny rodzajnik

tylko w pisowni w wymowieun/ un'◊l'insegnante nadal nie zanamy rodzajó, opozycja zanikana poziomie rodzajnika określonego w wymowie i w pisowni, natomiast rodz. nieokreślonego w wymowie
Wg. Gramatyki włoskiej, użycie rodzajników
il, la◊Określony
Nieokreślony- un una -> także wtedy, kiedy rzeczownikowi towarzyszy przymiotnik (w większości przypadków) np. „ho comprato una borsa nova”
Funkcje rodzajnika
1)morfologiczna- podstawowa- wskazanie na rodzaj i liczbę le citta', la notce
- nominalizacje- przenoszenie danego elementu do kategorii rzeczowników brutto- il brutto
◊- wskazuje na stopień najwyższy przymiotnika np. il piu' nuovo

2) semantyczna- aktualizuje rzeczownik- leksem ze użycie tekstowe◊słownika AKTUALIZACJA

3) deiktyczna- wskazuje; funkcja związana z sytuacją wypowiedzi, urzycie rodzajnika wynikające z kontekstu, dammi la verde◊związane z momentem mówienia

4)anaforyczna - odniesienie do elementu który już wystąpił-> vongono pietro i Mario i due ragazzi sono simpatichi

5)intensyfikująca, emocjonalna ekspresywna

6) una segretaria del dipartameto- pracuje w konkretnym depart.
una segrataria di departamento- jakiś depart. nie musi by określony, ma kwalifikacje


Kategorie rzeczownika włoskiego wykład 16.V.07r
-liczba i rodzaj

klasyfikacja semantyczna

1) Kategorie rodzaju- częściowo arbitralna, dla rzecz. Ożywionych częściowo motywowana
Nominali +ammato (ożywione) - annimato(nieożywione)

Rzeczownik męski i żeński
a)Ragazzo-- > ragazza (morfemy rodz. żeńskiego klasa rzeczowników żeńskich)
profesoressa , atrice◊b)professore, attore
c)il cliente -- > la cliente insegnante
d) re-- >regina; uomo-- > donna; cane--> cagna toro-- > mucca
e) la recluta' la sentinella == > odnoszą się do mężczyzn, brak powiązania między światem rzeczywistym a językiem

NOMI ABIGENERI, PROMISCUI
Świat zwierzęcy; il serpente, il delfino =/= la volpe, la giraffa la zanzara

Arbitralność rodzaju- rzeczowniki nieożywione maja rodzaj ustalony przez końcówkę
2)Kategoria liczby - POJEDYŃCZA I MNOGA
a. Regularne
b. Neutralizacja kategorii liczby- jedna forma w liczbie pojedynczej i jedna w formie mnogiej - parole, tronche zachodzące na psółgłoske tylko zmiana rodzajnika◊pochodzenia obcego Citta', bar, sport, caffe'
c. Pluralia tantum== tylko liczba mnoga np. le occhiali, i dintorni
Singolaria tantum- tylko l. poj. Pierwiastki tj. clora, choroby stomatize
d. L'uovo- le nova il frutto i le frutta-owoce/ / + il frutti = znaczenie metefor.

3)Derywacja rzeczownikowa- część słowotwórcza
wł. Derivazione == prefissale(przedrostek) i suffisale (przyrostek)
przedrostek= element morfologiczny zmieniający znaczenia występujący przed rzeczownikiem
Przyrostki
A) N== > N
benzyna- benzinaio biblioteca- bibliotecario giornale- giornalista, giornalaio = znaczenie agentywne wyznaczające wykonawcę czynności
*
B) N == > Agg === Lento- lentezza brutto- bruttezza bello- bellezza
*
C) V== > N ==== Iniziare- inizio finire- fine aprire- apertura
*
4) Alterazione- powstaja nomi alterati(rzeczowniki tworzone od rzeczownika głównego za pomoca sufiksów, które zmniejszają lub zwiększają znaczenie)
np. casa- casetta, ciasna, casettina = Dimintivo// casuccia = vezzeggiativo/ / casona = aumentativo// casaccia = peggiorativo
Różnice z derywacją = ta sama częsć mowy = znaczenie zmienia się tylko pod względem AFEKTYWNYM
*
*
Aggettivo- przymiotnik
- określa rzeczownik, przed lub po nim w zdaniu np. un bel libro/ / un libro interessante
-przymiotnik po rzeczowniku ma znaczenie mocniejsze niż przed (???? )
-niektóre przymiotniki we włoskiem nie mogą wystąpić przed
part. Presento lub passato niemoce wystąpić przed rzeczownikiem
Także◊ przymiotnikami odrzeczownikowe

DESEMANTYZACJA- osłabienie znaczenia dosłownego- un grande uomo- un uomo grande
Un bel guaio- porządny kłopot

MORFOLOGIA - nauka o morfemach, zajmująca się wewnętrzną strukturą wyrazu.
SKŁADNIA - nauka wychodząca ''poza'' wyraz, badająca relacje w jakie wyraz wchodzi.
MORFEM - najmniejsza jednostka znaczeniowa, może być jednofonemowy : Maria:Marta. Tylko wtedy pokrywa się z fonemem, na ogół morfemy są wielofonemowe.
Różnica między morfemem a wyrazem:
bambin | o/a morfem leksykalny -> bambin|a <- mordem gramatyczny (element, który będzie sie zmieniał) bambino/bambina - wyraz

pierwsza część ma znaczenie leksykalne;
MORFEM LEKSYKALNY - niesie ze sobą informację leksykalną
MORFEM GRAMATYCZNY - niesie informację gramatyczną związaną z liczbą, rodzajem itp

WYRAZ - jego pojęcie jest mało precyzyjne, raczej intuicyjne. W. to jednostka tekstu i jednostka słownika (leksem) zarazem.

TEKST - jest jednostką ciągłą, rozwija się w czasie.
Ten tekst jest trudny. Nie rozumiem tego tekstu. W tym tekście jest wiele nowych terminów.
Trzy razy pojawia się ''tekst'' - są to trzy jednostki tekstowe, i jedna słownikowa.

LEKSEM - wyraz leksykalny, jednostka słownictwa.
wyraz tekstowy jest wyrazem konkretnym,
Leksem (wyraz leksykalny) jest jednostką abstrakcyjną, której liczenie jest skomplikowane.

Nie 'rozumiem' tego tekstu i nigdy nie będę go 'rozumiała'. - dwie jednostki tekstowe i jedna słownikowa (rozumieć)

WYRAZ GRAMATYCZNY - jest jednostką funkcjonalną, tzn taką, która wskazuje jakąś funkcję gramatyczną. Wyrazy gramatyczne podlegają regułom składniowym,
wchodzą w relacje z innymi wyrazami gramatycznymi i niegramatycznymi.

Il ladro è fuggito dalla finestra

- 6 wyrazów tekstowych
- 7 leksemów (il, ladro, essere, fuggire, da, la, finestra)
- 3 wyrazy gramatyczne (il, e', dalla)

Wyrazy cechuje względna samodzielność: rifare, ridire, rileggere - ri jest morfemem leksykalnym, ale nie samodzielnym wyrazem.

Leksem - odpowiada całym klasom wyrazów tekstowych i gramatycznych, Jeden leksem tworzy różne wyrazy gramatyczne, mające wspólne znaczenie leksykalne, a różniące się znaczeniem gramatycznym.

DELIMITACJA WYRAZU
lo accompagni? -2 wyrazy i 2 leksemy
accompagnalo! - raczej 2 wyrazy, bo 2 morfemy

MOBILNOŚĆ WYRAZU
An old man - nie ma mobilności
w językach romańskich czy angielskim nie ma przypadków więc i mobilność wyrazów jest ograniczona.

è partito - 2 wyrazy tekstowe, 1 leksem ''partite''
ha finito - 2 wyrazy tekstowe, 1 leksem ''finire''
ferro da stiro - 1 leksem, 3 jednostki tekstowe
l'aspirapolvere - 1 leksem, 1 jednostka tekstowa

leksemy
- odmienne : ladro/a/i/e
- nieodmienne takie, którym zawsze odpowiada ta sama forma,: perche', ma, per.

29/05/2007 23:55 Gramatyka opisowa 18.IV.07
LEKSEMY-podział wg. Kryteriów formalnych
Odmienne przez;
a) Przypadek, rodzaj i liczbę= PRZYMIOTNIK
b) Przypadek, Rodzaj = LICZEBNIK
c) Przypadek= rzeczownik
d) osobę - czasownik właściwy

Nieodmienne to przysłówek, partykuła, przyimek, spójnik, wykrzyknik
*
*
Fleksja- zmiana formy
PARADYGMAT- zespół form wg. Jakich się odmienia; rzeczownikowy(Deklinacja ) i czasownikowy (koniugacja)
LEKSEMY- podział ze względu na znaczenie
Autosemantyczne- mają samoistne znaczenie, możemy powiedziećco znaczą, rzeczownik, czasownik, przymiotnik, przysłówek
Synsemsntyczny- (współsemantyczne) - niemają samoistnego znaczenia nabierają znaczenia dopiec w relacji do innych elementów, przyimki, partykuły(choć istnieja takie które maj znaczenie bardziej samodzielne)

KATEGORIE zespół form (zespół kategorii morfologicznych) które służą doGRAMATYCZNE wypełnienia określonej funkcji gramatycznej.
◊ przypadek◊ rodzaj◊Liczba tryb◊ czas◊osoba
Kategoria gramatyczna jest wyrażana zespołem form czy morfemów które słuza do jej wyrażania

Liczba rzeczownika morfemy -o -a -e/ / -i -e cons. (\)
Rodzaj rzeczownika=morfemy(któ re wyrażają tę katem.) -o -a/ / -e -essa / / -ttore -trice
LE PARTI DEL DISCORSO◊CZĘŚCI MOWY
funkcjonalna klasa wyrazów (klasa wyrazów które maja pełnić tę samą◊ funkcję)
np. N: machina, ragazzo, notce tavolo, dizionario,
- mogą mieć rodzajnik
można utworzyć l. Mn
zajmuja określone miejsce w zdaniu

Możemy sprowadzić do jakiej kategorii należy dane słowo za pomocą :
- cech morfologicznych
- cech składniowych

CZĘŚCIE MOWY Odmienne i nieodmienne
kryterium formalne które odwołuje się do właściwości funkcjonalnych
liczba i rodzaj (N, Agg) + osoba◊Variabili (odm) liczba i rodzaj (V, pron)
Invariabili - preposizioni, avverbio, congiunzione, interiazione, particelle (ci, vi, ne)
Części mowy
1)Autosemantyczne - semantyczne pełne- jesteśmy w stanie określić ich znaczenie, coś znaczą same w sobie.
2) Synsemantyczne - same w sobie nic nie preposizioniznaczą nabieraja znaczenia dopiero z innymi a, di che cogniunzioni, słuzą do ustanowienia relacji między elementami
kryterium semantyczne znaczenia; czy wyrazy mogą istnieć autonomicznie czy nie?
• Żaden z tych podziaów nie jest doskonały
Są wyrazy które trudno sklasyfikować, należą jednocześnie do dwóch kategorii, mogą pełnić różne funkcje np.. „forte”
N- rzeczownik (występuje z rodzajnikiem)◊*Il forte e il debole
Agg- przymiotnik ( towarzyszy rzeczownikowi)◊*Un uomo forte
*Grida Avv- przysłówek (towarzyszy czasownikowi)◊forte
vengo dopo =/= dopoDOPO cena
Sintagma nominale:
*Sintagma preposizionale (np. Della donna, di Maria, la borsa di Anna)
*Agg
*elementy podstawowe, człon konstruktywny który tworzy tę grupę
* determinante- określenie (jest obligatoryjne) np. ◊{articolo, aggetivo possesivo, agg.demonstrativo, numerale, agg.indefinito qualche, alcune, certe}
Stoją zawsze przed rzeczownikiem dlatego określane są jak PREDETERMNANTE. We włoskim rzeczowniki zawsze występują z predeterminente

Ta sama jednostka jednostka formalna może pełnic inną funkcję np;
Il mio vicino di casa =/= vicino a casa miaVICINO

---