Przegląd metod kinezyterapeutycznych w rehabilitacji ruchowej
Metoda PNF powstała w 1946 roku, w kalifornijskiej klinice w Valejo. Pracowali nad nią niemiecki neurofizjolog dr Herman Kabat wraz z Maggie Knott. Przez lata wzrastało zainteresowanie ową koncepcją, która do dziś doskonali się i przeobraża wykorzystując najnowsze osiągnięcia nauk medycznych. W niedługim czasie powstało Centrum Rehabilitacji Fundacji Kaisera i stało się głównym ośrodkiem rozwoju tej koncepcji. Metoda PDF posiada własną filozofię i zasady pracy z pacjentem. Podstawowym celem terapii jest praca nad funkcją, której chory potrzebuje. Siła mięśni oraz zakres ruchu - to, co jest ważne w tradycyjnym postępowaniu terapeutycznym, jest tylko środkiem do uzyskania celu jakim jest funkcja. Koncepcja ta zaleca postrzeganie chorego w sposób całościowy, wykorzystując do terapii silne i zdrowe regiony ciała. Umożliwia to pełne wykorzystanie rezerw tkwiących w organizmie, motywuje do dalszego działania, a także zapewnia bezbolesną pracę, bez traumatycznych doznań. Chory jest partnerem fizjoterapeuty, określającym zakres i granice działania. To on ustala cele terapii. Terapeuta ma tylko rolę doradczą. Dzięki takiemu podejściu pacjent nawet z dużą dysfunkcją zachowuje dobrą motywację i jest pozytywnie nastawiony do współpracy z terapeutą. Metoda ta posiada całą gamę działań umożliwiających naukę chodu, ćwiczenia mięśni mimicznych, a także pracę nad takimi funkcjami jak oddychanie, żucie czy połykanie.
Metoda McKenziego powstała w trakcie pracy nowozelandzkiego fizjoterapeuty Robina McKenzie. Odbywało się to w latach pięćdziesiątych. Na początku praktyki McKenzie odkrył, że pacjenci z pewnymi określonymi symptomami odczuwają natychmiastową ulgę po wykonaniu serii specyficznych ruchów, a w niektórych przypadkach również po przyjęciu pewnych statycznych pozycji ciała. Istotą owej metody jest właśnie to, iż oferuje ona wielu pacjentom system samodzielnego radzenia sobie z bólem. W przypadku niektórych pacjentów ingerencja, czy mobilizacja ze strony terapeuty jest konieczna, lecz nie powinna być stosowana wobec całej populacji cierpiących na bóle odcinka lędźwiowego, gdyż tak naprawdę potrzebna jest tylko niektórym z nich. Filozofia samowystarczalności czy też samodzielności pacjenta w radzeniu sobie ze swoim problemem stanowi podstawę tej metody. Najważniejszym aspektem procesu leczenia jest maksymalizacja efektu autoterapii pacjenta. Wartość diagnostyczna metody McKenziego została w pełni potwierdzona, zwłaszcza w ostatnich latach, wieloma badaniami naukowymi. Jej skuteczność w porównaniu z innymi metodami biomechanicznymi nie ulega najmniejszej wątpliwości.
Metoda Bobath została zapoczątkowana w latach czterdziestych XX wieku, w Londynie przez fizjoterapeutkę Bertę Bobath i jej męża Karela. Metodę rozwijano i modyfikowano równocześnie ze zdobywanymi doświadczeniami praktycznymi a także osiągnięciami wiedzy medycznej. Była to wiedza głównie z zakresu neurofizjologii oraz obserwacji przebiegu prawidłowego i nieprawidłowego rozwoju ruchowego dzieci. Metoda ta jest dojrzała zarówno pod względem teoretycznym, jak i praktycznym. Bazą do pracy i stosowania jej jest doskonała znajomość rozwoju neurofizjologicznego człowieka. W trakcie terapii stosuje się różne techniki mające za zadanie hamowanie patologicznych wzorców ruchowych i stymulowanie reakcji o charakterze fizjologicznym przy unormowanym napięciu mięśniowym, czyli zbliżonym do prawidłowego. W terapii metodą Bobath uczy się ruchu poprzez sensomotoryczne (czuciowo-ruchowe) doświadczenia, realizowane przez skórę (która przekazuje czucie bólu, ucisku i temperatury), aparat ruchowy (który przekazuje informacje dotyczące poczucia równowagi) oraz proprioreceptory stawów i mięśni. Pacjent poznając swoje ciało uczy się nim posługiwać w sposób celowy. Terapia Bobath sprawdza się doskonale u pacjentów po udarach i urazach mózgu a także w przypadku choroby Parkinsona.
Metoda Vojty z kolei polega na odruchowym wyzwalaniu prawidłowych wzorców lokomocji. Rolą fizjoterapeuty po skierowaniu dziecka na terapię przez lekarza, jest ustalenie głównego problemu dziecka, określenie pierwszego celu jej prowadzenia oraz co najważniejsze - doboru odpowiedniego programu ćwiczeń. Kluczem dla powodzenia rehabilitacji metodą Vojty są rodzice, na których spoczywa obowiązek jej systematycznego prowadzenia. Do fizjoterapeuty natomiast należy rozwiązywanie technicznych problemów ćwiczeń. Warunkiem niezbędnym do odniesienia maksymalnego efektu jest świadomość rodziców o istniejącym problemie w rozwoju własnego dziecka oraz przekonanie o konieczności rozpoczęcia i prowadzenia takiej terapii. Terapia Vojty nie należy do najłatwiejszych. Dla małego dziecka jest to obowiązek podejmowania ogromnego wysiłku fizycznego porównywalnego z obciążeniem występującym w sporcie wyczynowym, a dla rodziców systematyczne egzekwowanie go pomimo częstego niezadowolenia ze strony dziecka. Bezwzględnym warunkiem uzyskania prawidłowej reakcji ze strony centralnego układu nerwowego dziecka jest bezbolesność działania terapeuty oraz rodziców w trakcie stymulacji. Niezachowanie tej zasady spowoduje włączenie się receptorów bólu i w konsekwencji nie zostaną wywołane pożądane reakcje. Pomimo tego, iż sprawia ona wrażenie metody dość drastycznej, daje ogromne rezultaty w przyszłości.
Metoda Kaltenborna i Evjentha jest metodą postępowania fizjoterapeutycznego opracowaną przez dwóch norweskich fizjoterapeutów. Freddy Kaltenborn, twórca metody, to czołowa postać w świecie w dziedzinie terapii manualnej - przez wiele lat prowadził nauczanie jako nauczyciel medycyny ortopedycznej, osteopatii i ortopedycznej terapii manualnej. Jego książki stały się podręcznikami szkoleniowymi w wielu szkołach fizjoterapii na całym świecie. Olaf Evjenth, który jest współtwórcą owej metody, także jest wieloletnim nauczycielem ortopedycznej terapii. Cały proces rehabilitacji rozpoczyna się już od tego, iż terapeuta na podstawie zlecenia lekarskiego oraz szczegółowego badania wykonanego według ściśle określonego schematu, dokonuje oceny biomechanicznej oraz funkcjonalnej pacjenta. W tym celu zaleca się postępowanie według schematycznie ułożonej kolejności z wykorzystaniem wielu precyzyjnych, manualnych testów różnicowych. Wynik całego badania warunkuje bowiem podjęcie odpowiedniego leczenia. W zależności od rodzaju dysfunkcji stosuje się różne sposoby terapii. Metodą tą są leczone schorzenia obwodowe, schorzenia kręgosłupa a także schorzenia klatki piersiowej oraz zaburzenia oddychania. Metoda Kaltenborna i Evjentha jest niezwykle efektywna i ceniona przez wielu pacjentów, którzy się jej poddali.
Metoda Mulligana jest specjalistyczną metodą diagnostyczno - terapeutyczną, ciągle rozwijającą się wraz z postępem medycyny a także rozwojem badań naukowych. Brian Mulligan jest nowozelandzkim fizjoterapeutą, który w latach 90-tych przedstawił koncepcję diagnostyczno - terapeutyczną mobilizacji stawowej połączonej z ruchem. Nowatorskie podejście jego koncepcji polegało między innymi na połączeniu ruchu biernego, wykonywanego przez terapeutę z ruchem czynnym, wykonywanym przez pacjenta. Metoda Mulligana zakłada całkowitą bezbolesność podczas stosowania technik kinezy-terapeutycznych oraz stosowanie docisku na końcu zakresu bezbolesnego ruchu. Ważne jest też łączenie ruchu biernego, mobilizacyjnego w płaszczyźnie powierzchni stawowych z czynnym ruchem kątowym w tym samym stawie a także wykonywanie odpowiedniej liczby powtórzeń całej procedury terapeutycznej. Pacjentom zaleca się również wykonywanie indywidualnie dobranych ćwiczeń w domu. Metoda ta daje fizjoterapeutom wiedzę i nowe narzędzia do pracy z pacjentami z dysfunkcjami w obrębie stawów obwodowych i z chorobą krążka międzykręgowego. Techniki terapeutyczne połączone z ruchem wyposażają pacjenta w przydatne informacje dotyczące postępowania w okresie zaostrzenia choroby oraz wykonywania czynności dnia codziennego w sposób nie prowokujący wystąpienia objawów. Przygotowują także do profilaktyki nawrotów choroby oraz przejęcia przez pacjenta części odpowiedzialności za proces leczenia.
Bibliografia: