Bohaterowie S. Żeromskiego w zderzeniu z brutalnością życia, nauka, żeromski

Stefan Żeromski był obok Zofii Nałkowskiej,Marii Dąbrowskiej i Benona Schultze i Witolda Gombrowicza, najwybitniejszym prozaikiem dwudziestolecia międzywojennego.
W swoich powieściach, opowiadaniach i nowelach pisarz ukazywał realistyczną prawdę, złożone problemy życia społeczno-narodowego i skomplikowany świat moralnych doświadczeń człowieka na tle wydarzeń politycznych związanych z odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Opisywał ludzką ciemnotę i nędzę, społeczny marazm, wyjaskrawiał ludzkie nieszczęścia i ciemnotę ludzkiego życia pokazanego m.in. w noweli pt. "Rozdziobią nas kurki, Wrony...".
"Patrzyłem na jego nogi porosłe gnojem, czarne z wykrzywionymi palcami, z paznokciami jak u zwierzęcia....".
Żeromski nie pogardził jednak człowiekiem, wręcz przeciwnie po przez pokazanie niedoli i brzydoty zwykłego chłopa wyrażał swoją wrażliwość na ludzkie nieszczęścia. Krytykował natomiast mocno postępowanie posiadaczy ziemskich, że ich złe postępowanie wobec pańszczyźnianych chłopów. Upadek powstania styczniowego pisarz dopatrywał się w ciemnocie i braku mora li najniższych warstw społecznych, co spowodowane było właśnie wielowiekowym wyzyskiem pańszczyźnianym i ciemnotą, której winni byli posiadacze ziemscy.
Problem chłopskiej ciemnoty Żeromski podjął również w drugiej znanej noweli pt. "Siłaczka". Stanisława Brzozowska-młoda, energiczna, gruntownie wykształcona kobieta, emancypantka głęboko przekonana o skuteczności i wartości swego posłannictwa porzuca wszystkie swoje marzenia, aby uczyć wiejskie dzieci. Odrzuca nawet miłość i przyjaźń jednego, życzliwego jej człowieka Pawła Obareckiego, aby krzewić wśród chłopów wiedzę. Odrzucona przez społeczność inteligencką z powodu biedy i ciężkiej choroby umiera.
Także bohater główny powieści społeczno-obyczajowej pt."Ludzie bezdomni" Tomasz Judym wyrzeka się prywatnego życia i szczęścia, by rzucić się w wikt pracy społecznej. Powieść ta jest osadzona głęboko w realiach polskiego życia u progu XIX wieku. Doktor Judym rozgrywa w niej walkę z egoizmem lekarzy ludzi bogatych, którzy starają się mu przeszkodzić w leczeniu nędzarzy. Bohater Żeromskiego wyrażał tym samym protest przeciwko stosunkom społecznym opartym na niedoli i biedzie sił narodu, tj. chłopów. Głosił prymat idei i etyki lekarskiej nad oportunizmem i egoizmem środowisk lekarskich i inteligenckich chcąc uświadomić wszystkim, iż właśnie w klasach najuboższych, a zarazem najliczniejszych tkwi siła i potęga polskiego narodu.
Tytuł powieści: "Ludzie bezdomni" to tytuł o dwojakim znaczeniu. Po pierwsze mogą być to ludzie bez mieszkań, bez domów. Lecz według Żeromskiego to także ci, którzy dla idei, w które głęboko wierzą, odrzucają własne szczęście. Nie tylko doktor Judym jest człowiekiem bezdomnym. Bezdomne w tym znaczeniu jest również bohaterstwo noweli omówionej powyżej Stanisława Brzozowska.
Następnie głośna powieść Stefana Żeromskiego pt. "Przedwiośnie" ukazuje walkę człowieka na tle wydarzeń politycznych rozgrywających się po odzyskaniu przez Polskę, po ponad 120-letniej przewie, niepodległości. Pisarz opisuje kraj pogrążony w chaosie gospodarczym i politycznym. Zewsząd wybuchają strajki i manifestacje robotnicze, kraj wstrząsany jest konfliktami narodowościowymi, panuje nędza i ciemnota, widoczne są dysproporcje między miastem a prowincją, między inteligencją, klasą robotniczą a chłopami.
I właśnie taki kraj swoich przodków zastaje, po powrocie z Baku Cezary Baryka. Przeżycia, jakie wówczas towarzyszą bohaterowi, są polemiką z nadziejami starego Baryki, ojca Cezarego, który rozsnuwał przed synem wizję ojczyzny szklanych domów, mieszkań najczystszych, najzdrowszych, najładniejszych. Widok ohydnych budynków, jakie dostrzega młody Baryka wstrząsa nim i wywołuje obrzydzenie, w którym zawarte jest ironiczne pokwitowanie nadziei ojca: Gdzież są twoje szklane domy?...
Żeromski jednak nie ogranicza się w powieści do opisu realiów życia miejskiego. Porusza również z jednej strony temat sytego i bezmyślnego życia dworze ziemiańskiego, a z drugiej obraz rozpaczliwej nędzy bezrolnej biedoty, komorników, których obserwuje młody Baryka mieszkający w małym folwarku, Chłodku. Tu bohater doznaje następnego wstrząsu, bo drugi raz zdaje sobie sprawę, że opowieści ojca o ojczyźnie to tylko marzenia i pobożne życzenia starego Baryki. Rozczarowany polską rzeczywistością Baryka postanawia przyłączyć się do komunistów, którzy głoszą obietnice pracy, chleba i równości społecznej.
"Przedwiośnie" jest powieścią - oskarżeniem, to jednocześnie wyraz zachwiania się nadziei pisarza w możliwość naprawienia panującego porządku społecznego drogą reform, liczenie na dobrą wolę klas posiadających; to realistyczne konfrontacje idei szklanych domów z rzeczywistością.
Cały dorobek literacki Stefana Żeromskiego to oskarżenie na panujący ład społeczny schyłku XIX wieku i początku XX wieku.
Żeromski pragnął pokazać czytelnikowi jak bezsensowna jest walka jednostki w konfrontacji ze społeczeństwem, a zarazem uzmysłowić mu, iż konieczne są reforma społeczna, polityczna, gospodarcza. Bo przecież tylko zjednoczony naród może być silny i w razie obcej interwencji skutecznie się przed nią obronić.