JA I UŻYWKI - CO WIEMY O ŚRODKACH UZALEŻNIAJĄCYCH
Spotkanie pierwsze:
Przywitanie.
Podanie tematu. Nauczyciel mówi o zagrożeniach, jakie niosą ze sobą używki i środki uzależniające, szczególnie dla ludzi młodych.
Ankieta.
Pozwala ona ocenić, jakim problemem w szkole są środki uzależniające oraz używki. Uczniowie wypełniają ankietę, odpowiadając pisemnie na następujące pytania:
Czy w ciągu ostatnich 30 dni byłeś namawiany do picia alkoholu? Jeśli tak, to ile razy?
Jeśli byłeś namawiany do picia alkoholu, to ile razy odmówiłeś, a ile razy nie odmówiłeś?
Czy w ciągu ostatnich 30 dni byłeś namawiany do brania narkotyków? Jeśli tak, to ile razy?
Jeśli byłeś namawiany do brania narkotyków, to ile razy odmówiłeś, a ile razy nie odmówiłeś?
Wymień znane Ci środki uzależniające.
Czy w Twojej szkole jest łatwy dostęp do środków uzależniających?
Burza mózgów
Nauczyciel prosi uczniów o podanie znanych im środków uzależniających. Zapisuje ich nazwy na tablicy. Prowadzący zapisuje tylko propozycje z sali, nie poszerzając wiedzy uczniów na ten temat.
Przykłady: nikotyna, kofeina, alkohol, alko popy, środki uspokajające, usypiające, anaboliki, sterydy, trawa, amfetamina itp.
Uczniowie wspólnie z nauczycielem starają się podzielić te środki uzależniające na trzy grupy:
środki hamujące
środki pobudzające
środki zmieniające świadomość.
Przynależność poszczególnych środków uzależniających do jednej z tych trzech grup bywa często sprawą dyskusji. Np. uczniowie sugerują (zwłaszcza palący), że papieros uspokaja, ale tak naprawdę nikotyna jest środkiem pobudzającym, a pozornie uspokaja tylko cały rytuał zapalania, trzymania i gaszenia papierosa.
Mini wykład.
Prowadzący przedstawia uczniom informacje dotyczące środków uzależniających. Proponowane treści przeznaczone do opracowania wykładu:
Środki uzależniające są to substancje chemiczne pochodzenia roślinnego lub syntetyczne, których ludzie używają, aby doraźnie wpływać na swe samopoczucie oraz kondycję psychiczną i fizyczną.
Środki uzależniające dzielimy na:
środki hamujące
środki pobudzające
środki zmieniające percepcję.
Środki te powodują zależność psychiczną i fizyczną. Zależność psychiczna polega na potrzebie częstego lub stałego przyjmowania danego środka po to, aby powtórzyć poprzednie przeżycie, związane z jego przyjęciem. Silne uzależnienie psychiczne odczuwane jest jako wewnętrzny przymus. Zależność fizyczna to stan biologicznego przystosowania się organizmu do danej substancji, w którym jej brak wywołuje zaburzenia chorobowe, niekiedy tak poważne, że zagrażające życiu. Zaburzenia te nazywamy zespołem abstynencyjnym, który trwa od kilku dni do 3 tygodni.
Środki hamujące to:
alkohol, leki nasenne, leki uspokajające, rozpuszczalniki. Mają one hamujące działanie na układ nerwowy człowieka. Ludzie biorą środki tego typu, aby odprężyć się, zapomnieć o kłopotach, poradzić sobie ze stresem. Te środki uzależniają psychicznie i fizycznie.
Objawy przedawkowania:
pogłębiające się hamowanie funkcji układu nerwowego: spowolnienie myśli, mowy i ruchów, narastająca senność aż do wystąpienia śpiączki (przy większych dawkach może nastąpić zgon z powodu porażenia ośrodka oddechowego).
Zespół abstynencyjny:
bardzo silnie wyrażony. Polega na pobudzeniu: występują drgawki, napady lęku, omamy, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca. Zespół abstynencyjny może spowodować śmierć.
Środki pobudzające to:
kokaina, amfetaminy, kofeina, nikotyna, sterydy. Działają one pobudzająco na układ nerwowy (w przypadku sterydów powodują przyrost masy mięśniowej). Ludzie używają tych środków, aby przeżywać stany wzmożonego nastroju, zwiększać swą wydajność fizyczną i umysłową, pokonać zmęczenie i senność. Środki te silnie uzależniają psychicznie i prowadzą do lekko zaznaczonej zależności fizycznej.
Objawy przedawkowania:
nasilające się pobudzenie: czynność serca staje się szybka, niewymiarowa, występuje wysokie ciśnienie krwi, drżenie ciała oraz znaczny niepokój. Przedawkowanie kokainy i amfetaminy może doprowadzić do psychozy z omamami, napadami lęku, a nawet zgonu.
Zespół abstynencyjny:
przejawia się odwrotnością pobudzenia - zmęczeniem, sennością, osłabieniem. Po przerwaniu używania kokainy czy amfetaminy mogą wystąpić stany depresyjne, prowadzące do prób samobójczych.
Środki zmieniające percepcję to:
LSD, meskalina i psylocybina, PCP, ecstasy, marihuana. Powodują one zmianę percepcji otaczającego świata, dlatego też nazywane są halucynogenami. Ludzie używają tych środków, aby uzyskać niezwykłe przeżycia, oderwać się od szarzyzny codzienności. Występuje tu zależność psychiczna, nie stwierdzono wyraźnych objawów zależności fizycznej (z wyjątkiem PCP).
Objawy przedawkowania:
ostre stany psychotyczne, całkowita dezorientacja, silny lęk, omamy, ogólne pobudzenie, przyspieszona akcja serca, podwyższone ciśnienie krwi, drgawki. Może to prowadzić do zgonu poprzedzonego śpiączką lub do samobójstwa w stanie dezorientacji psychotycznej.
Zespół abstynencyjny:
nie występuje, ponieważ nie wytwarza się zależność fizyczna.
Zakończenie zajęć
Prowadzący podkreśla ogrom spustoszenia, jakie niosą ze sobą środki uzależniające. Powodują one bowiem uzależnienie:
społeczne - dostarczenie środka organizmowi podkreśla przynależność do grupy społecznej.
psychiczne - niedostarczenie substancji powoduje ciągłe myślenie o niej, sny, szukanie miejsca, ludzi i okazji do dostarczenia jej organizmowi; całe życie i myśli krążą wokół środka uzależniającego.
fizyczne - dostarczenie substancji do organizmu powoduje, że zostaje ona włączona do procesu przemiany materii, następuje takie przekształcenie, że gdy substancja nie zostanie dostarczona, występują zaburzenia w systemie nerwowym i w przemianie materii.
Spotkanie drugie:
Wstęp
Nauczyciel przypomina, co działo się na spotkaniu pierwszym. Przytacza podstawowe informacje na temat środków uzależniających, podkreślając jednocześnie jak duży wpływ mają na ciało i umysł człowieka.
Burza mózgów
Prowadzący zauważa, że ludzie mimo, iż wiedzą o zagrożeniach i tak sięgają po środki uzależniające. Pytanie brzmi: dlaczego?!
Ćwiczenie
Uczniowie dzielą się na grupki 4-5 osobowe i na drodze dyskusji odpowiadają na pytanie: Jakie są powody brania środków uzależniających? Każda grupa zapisuje swoje pomysły na kartce.
Dyskusja
Nauczyciel prosi grupy o przeczytanie ich pomysłów, zapisuje je na tablicy.
Przykłady: naśladowanie idoli, nuda, niskie poczucie własnej wartości, ciekawość, problemy w domu, w szkole, szpanowanie, podniesienie sprawności umysłowej, fizycznej, lekceważenie norm, bycie atrakcyjnym.
Prowadzący prosi teraz o podawanie czynników wpływających na branie środków uzależniających, dzieląc je jednak na dwie grupy:
korzyści
straty
płynące z brania środków uzależniających.
Np. czynnik: niskie poczucie własnej wartości - korzyści z brania: mogę szpanować; czynnik: przeciwstawianie się normom społecznym - strata: problemy w domu i w szkole.
Nauczyciel stara się omówić każdy zapis na tablicy, zwracając uwagę na złudność i tymczasowość korzyści płynących z brania środków uzależniających.
Przykłady (dotyczące uzależnienia od alkoholu):
Punkty z listy strat:
wypadki - alkohol jest głównym czynnikiem wypadków, w tym śmiertelnych, w grupie wiekowej młodych dorosłych; wypadki samochodowe powodowane przez pijanych mają cięższe skutki.
rozpad rodziny - picie wprowadza ogromne zaburzenia do życia rodzinnego, obarczając skutkami członków rodziny pijącego; większość orzekanych rozwodów ma podłoże alkoholowe.
alkoholizm - jest ciężką, śmiertelną chorobą degradującą ok. 800 tysięcy ludzi w Polsce; po przekroczeniu bariery uzależnienia nie ma powrotu do picia kontrolowanego, a więc nawet jeśli uda się zatrzymać picie, choroba nadal czyha na swoją ofiarę.
strata pieniędzy - straty indywidualne są szczególnie widoczne w grupach uboższych - picie pogłębia ubóstwo.
agresja - samych napaści ulicznych powodowanych przez pijanych jest w Polsce około miliona rocznie; większości okrutnych i bezsensownych zabójstw towarzyszyło picie; sam alkohol nie powoduje agresji, ale hamując ośrodki kontroli, powoduje działania, na jakie normalnie ludzie sobie nie pozwalają.
konflikty - zadziwiająca jest siła dezintegrująca alkoholu - ta sama substancja skupia ludzi i ich rozdziela.
utrata autorytetu - picie, degradując kontrolę osobistą, niszczy tym samym zdolność do sprawowania kontroli zewnętrznej.
utrata zdrowia - nadmierne picie atakuje wszystkie układy organizmu człowieka - najsilniej nerwowy, wątrobę, serce, nerki, rozrodczy.
Punkty z listy zyski:
dobra zabawa - niewielkie dawki alkoholu istotnie pomagają niektórym ludziom w zabawie, ale odwoływanie się do alkoholu w tym przypadku jest zawsze związane z brakiem pomysłu na dobrą zabawę bez niego.
lepszy humor - subiektywna poprawa nastroju wiąże się z rozhamowującym działaniem alkoholu na układ nerwowy człowieka.
towarzystwo - według badań osoby pijące istotnie mają więcej kontaktów towarzyskich, ale znacznie mniej z nich przeradza się w przyjaĄń - alkohol spłyca kontakty międzyludzkie.
szpan - sam w sobie jest już oznaką braku ubóstwa - jeśli odwołujemy się do tak prostego środka, jak picie, by komuś imponować.
załatwianie spraw - prowadzi do rozszerzenia się nieprawidłowości w życiu społecznym i gospodarczym, do korupcji.
dla zdrowia fizycznego - istnieją wiarygodne dane, że bardzo niewielkie dawki alkoholu mogą sprzyjać usuwaniu złogów tętniczych i chronić w ten sposób przed zawałem; jednak większość konsumentów alkoholu przekracza ilości, przy których można oczekiwać dodatnich skutków.
dla lepszego trawienia - alkohol ścina enzymy trawienne, dlatego przekonanie o jego wpływie na trawienie jest błędne - utrudnia on trawienie wielu substancji pokarmowych; przekonanie, że sprzyja trawieniu wiąże się jedynie z jego zdolnością do emulgacji (rozdrabniania) tłuszczów zawartych w pokarmie, co daje wrażenie większej "lekkości" posiłków tłustych.
Zakończenie
Uczniowie kończą zdanie: "Na zajęciach dowiedziałem się (nauczyłem)..."