Rodzaje wymiarów: zewnętrzny, wewnętrzny, mieszany. Bezpośrednie, pośrednie.

Błędy pomiaru: metody, postępowania, wskazania, odczytywania.

Pomiar średnicy wałka: ●za pomocą suwmiarki ●mikrometru ●z zastosowaniem przyrządu czujnikowego i płytek wzorcowych - ustawiamy stos płytek wzorcowych na wysokości sprawdzanego wymiaru i na tej wysokości umieszczamy czujnik w uchwycie. Odsuwamy stos płytek i na to miejsce umieszczamy mierzony wałek i sprawdzamy czy wskazówka czujnika odchyla się z położenia zerowego ●za pomocą macek i przymiaru liniowego.

Pomiary średnicy otworów: ●suwmiarką ●mikrometrem szczękowym ●średnicówką mikrometryczną ●sprawdzanie średnic za pomocą sprawdzianów tłoczkowych ●za pomocą kulek - do pomiaru używamy dwóch kulek o średnicach d₁ i d₂ dobranych jak na rysunku. Głębokościomierzem mikrometrycznym mierzymy wymiary A i B. M=A-B,
, d-średnica mierzonego otworu. ●pomiar za pomocą klinów i mikrometru - w mierzony otwór wsuwamy dwa kliny pomiarowe zaokrąglone zewnętrznie i wykonujemy pomiar tych klinów za pomocą mikrometru.

Błędy kształtu: ●baryłkowatość - sprawdzamy przy użyciu suwmiarki lub mikrometru wykonując pomiar w kilku miejscach lub za pomocą sprawdzianu kształtu ●zwężkowatość ●wygięcie - wałek obracamy wokół osi o kąt 360° a na czujniku odczytujemy wychylenia wskazówki. Miarą wychylenia jest różnica między największym a najmniejszym wychyleniem. ●stożkowatość - mierzymy dwie średnice d₁ i d₂ położone w odległości l i obliczamy stożkowatość według wzoru s=d₁*d₂/l.

Błędy pomiaru poprzecznego ●graniastość (wielołukowość) - określamy za pomocą czujnika odczytując jego wskazania podczas obrotu wałka umieszczonego na pryzmie o kąt 360°. Miarą graniastości jest różnica między najmniejszym i największym wychyleniem czujnika ●owalność - miarą owalności jest różnica między najmniejszą i największą średnicą wałka w danym przekroju. Rzeczywisty kształt przekroju wykreśla się na papierze milimetrowym przenosząc wskazania czujnika odczytane podczas obrotu wałka o stały kąt.

Przyrządy do pomiaru kątów: ●kątowniki do pomiaru kąta prostego ●płytki kątowe do pomiaru określonych kątów ●wzorce kątów do sprawdzania narzędzi skrawających ●liniał sinusowy płytka z dwoma wałeczkami o jednakowych średnicach ●kątomierz warsztatowy pomiar z dokładnością do 1 ●uniwersalny kątomierz nastawny składa się z ramienia stałego, uchwytu i tarczy z podziałką główną, ramienia przesuwnego, zacisku i podziałki noniusza znajdującej się na części ruchomej zamocowanej na trzpieniu, pomiar z dokładnością 5

Pomiar liniałem sinusowym mniejszych kątów. Wysokość h obliczamy na podstawie wartości sinusa kąta sprawdzanego alfa. Po ustawieniu stosu płytek, liniału i stożka sprawdzamy za pomocą czujnika zegarowego równoległość górnej krawędzi stożka do płaszczyzny podstawy.

Pomiar stożka zewnętrznego za pomocą wałeczków: Stożek ustawiamy na podstawce z zaciskiem i po obu jego stronach układamy jedną parę wałeczków na dole i drugą parę na dwóch stosach płytek wzorcowych o jednakowych wysokościach. Średnice wszystkich wałków są jednakowe. Mikrometrem wykonujemy pomiary zewnętrznych powierzchni pary wałków na dole B i pary wałków na górze A oraz wysokość stożka L. Na tej podstawie możemy obliczyć: ●zbieżność stożka ●kąt pochylenia tworzących stożka ●mniejsza średnica stożka jeśli dana jest większa średnica ●średnica stożka na dowolnej wysokości.

Średnica stożka wewnętrznego za pomocą kulek. Do otworu stożkowego wkładamy mniejszą kulkę o średnicy D₂ a następnie za pomocą głębokościomierza mierzymy wymiar B. Wyjmujemy kulkę i wkładamy kulkę o większej średnicy D₁ i wykonujemy pomiar wymiaru A.

Pomiar promieniomierzem. Określa się promień lub wypukłość. Promieniomierz składa się z kompletu blaszek umieszczonych w oprawce. Dobiera się blaszkę najlepiej przylegającą do mierzonej krzywizny i odczytuje na niej wielkość promienia.

Pomiar mikroskopem warsztatowym: ●z okularem warsztatowym. Przedmiot ustawiamy na stoliku pomiarowym w taki sposób aby łuk znajdował się w środku pola widzenia okularu. Łuk badanego przedmiotu sprowadza się do pokrycia z łukiem wzorcowym widzianym w okularze mikroskopu i odczytuje wartość promienia. ●pomiar metodą współrzędnych przy zastosowaniu okularu goniometrycznego. Środkowy punkt okularu nastawia się kolejno na trzy punkty krzywizny A,B i C i odczytuje współrzędne punktów. Oblicza się długość cięciwy C i strzałki S a następnie korzystając z powyższego wzoru oblicza się promień krzywizny r. Pomiar długości cięciwy można wykonać posuwem wzdłużnym mikroskopu, a wysokość strzałki posuwem poprzecznym.

Sprawdzanie łuku na projektorze- na projektorze umieszczamy powiększony rysunek rysunek zaznaczonym polem tolerancji. Sprawdzany przedmiot ustawiamy na stoliku projektora i poprzez ruch stolika doprowadzamy zarys sprawdzanego przedmiotu do pokrycia się z zarysem rysunku.

Budowa i pomiar suwmiarką: ●budowa prowadnica z podziałką główną połączona ze szczęką nieruchomą, szczęka ruchoma połączona z suwakiem na którym znajduje się podziałka noniusza, zacisk i śruba unieruchamiająca. ●pomiar suwmiarką po unieruchomieniu szczęki ruchomej i odłożeniu przedmiotu mierzonego odczytujemy na podziałce głównej całe milimetry w miejscu zera na noniuszu. Na podziałce noniusza znajdujemy kreskę pokrywającą się z kreską podziałki głównej i odczytujemy dziesiętne lub setne milimetra na noniuszu. Dokładność suwmiarki 0,1-0,5-0,02 mm.

Budowa i pomiar mikrometrem: ●budowa w kabłąku z jednej strony znajduje się kowadełko a z drugiej wrzeciono zakończone nakrętką współpracującą z gwintem tuleji. Do przesuwania zgrubnego służy bębenek, bębenek do dokładnego sprzęgiełko. Zacisk unieruchamia wrzeciono ●pomiar mikrometrem przedmiot umieszczamy między kowadełkiem a wrzecionem, wrzeciono przesuwamy najpierw bębenkiem, potem sprzęgiełkiem i unieruchamiamy wrzeciono zaciskiem. Całe milimetry odczytujemy na podziałce wzdłużnej nad osią, a połówki milimetrów pod osią w miejscu wyznaczonym krawędzią bębenka. Na bębenku odczytujemy dziesiętne i setne milimetrów w miejscu wyznaczonym przez oś podziałki wzdłużnej.

---