Badanie ogólne moczu

1. objętość

dobowa 600-2500 ml

zależy od przyjętej wody, produkcji wewnętrznej, temperatury otoczenia, diety, stanu psychicznego

w warunkach prawidłowych w nocy ¼ dobowej produkcji

zaburzenia:

bezmocz- diureza <100 ml

skąpomocz- diureza <400 ml

wielomocz- diureza >2000ml (2500ml)

2. barwa

jasnożółty, bursztynowy, zależy od ilości płynów, w stanach odwodnienia barwa pomarańczowa, brązowa

urochrom, hematoporfiryna- barwniki moczu

barwniki egzogenne

• żywność- buraki

• leki

nieprawidłowa barwa moczu:

kolor pomarańczowy- ↑urobilinogen- żółtaczki hemolityczne

purpurowo- czerwony- duży świeży krwiomocz

czerwono- brązowy (ciemnobrazowy)-porfiryny- porfirie, methemoglobina

ciemnobrunatny do czarnego- hemoglobinuria, alkaptonuria, wydalanie melaniny z moczem

niebiesko-zielony- leczenie błękitem metylenowym, zakażenie Bacillusem, gnicie jelitowe (indykan), zatrucie karbolem

zielono-żółty- barwniki żółciowe- żółtaczka mechaniczna, ciężkie postacie żółtaczki miąższowej

3. przejrzystość

prawidłowy mocz jest przejrzysty, mętność pojawia się wraz z obecnością fosforanów i pod wpływem temperatury

oddanie mętnego moczu: ropne zapalenie dróg moczowych (↑moczany), mocz jest zagęszczony

ilość upostaciowionych składników:

• wałeczki

• erytrocyty

obecność kuleczek tłuszczów, składników chemicznych (różnie rozpuszczalne, temp, pH)

pH kwaśne fosforany wapniowe dobrze rozpuszczalne

sole kwasu moczowego- pH obojętne lub zasadowe

przechowywanie moczu w lodówce powoduje mętnienie

4. zapach

amoniak- prawidłowy, rozkład mocznika przez bakterie ureazododatnie

pod wpływem składników pokarmowych- zmiana zapachu

szparagi- zapach merkaptanów

leki (wit. B1)

kawa

u niemowląt bardzo ważny jest zapach moczu- możliwość wystąpienia wrodzonych wad metabolicznych aminokwasów

zapach owoców- kwasica ketonowa

zapach gnilny- zakażenia dróg moczowych bakteriami jelitowymi (E. Coli- najczęściej)

5. odczyn (pH)

lekko kwaśny ~6.2 (od 4.6-8.0)

całkowite wydalanie kwasów 30-80 mmol/dobę

mocz kwaśny- osoby zdrowe na diecie mięsnej, bądź głodujące

mocz zasadowy- dieta jarska

kwaśne pH

zapalenia

gruźlica

niewydolność nerek

kwasica metaboliczna

zasadowe pH

zasadowica metaboliczna

zakażenia dróg moczowych

6. gęstość względna

zależy od ilości substancji wydalanych przez nerki

NaCl 5-25 g/dobę

mocznik 10-14 g/dobę

norma 1002-1030g/l

>1030 g/l mocz zawiera glukozę bądź dużo białka

\

normalnie odwrotnie proporcjonalna do ilości wypitych płynów

↑ gęstości

• znaczne odwodnienie

• spadek diurezy

• białkomocz

• cukromocz

• środki cieniujące

↓ gęstości

• duża ilość płynów wydalona

• choroby nerek

• wstrząs

• ostra niewydolność krążenia

7. molalność moczu

sprawdzenie czynności nerek

bez wpływu temperatury

stężenie czynnych osmotycznie cząsteczek w moczu w mol lub mmol na 1 kg wody

oznacza się osmometrami- obniżenie punktu zamarzania moczu w stosunku do wody

0.87°C- 2.43°C

1200 mmol/dobę- dla zdrowych ludzi

↓ molalności

• po wysiłku fizycznym

• hipotermia

• zasadowica

↑ molalności

• dieta wysokobiałkowa

• wzrost rozpadu białka ustrojowego

• wzrost wydalania kwasu moczowego

8. składniki chemiczne moczu

białkomocz- u zdrowych osób nie przekracza 100 mg/ dobę, średnio 40- 80 mg/ dobę

białkomocz minimalny >500 mg białka na dobę

białkomocz umiarkowany 0.5-4.0 g/dobę

ciężki białkomocz >4.0 g/dobę

mocz prawidłowy- nie więcej niż 100 mg/ dobę, 2/3 białka to małocząsteczkowe globuliny, 1/3 albuminy

stany patologiczne:

• większość (60-90%) to albuminy (zespół nerczycowy, ostre i przewlekłe zapalenie kłębuszkowe nerek)

• większość to globuliny- szpiczak mnogi

białkomocz selektywny- w moczu obecność białek osocza o masie <90.000 (zespół nerczycowy)

białkomocz nieselektywny- obecność prawie wszystkich białek osocza (cukrzyca, kolagenozy, amyloidozy)

immunoglobinuria- u chorych z przeszczepionymi nerkami gwałtowny wzrost przy odrzucie

Związki o znaczeniu diagnostycznym:

• Hb (bez krwinkomoczu)

• porfiryny

• aminokwasy

• amoniak

• kreatyna

• kreatynina

• mocznik

• kwas moczowy

• indykan

• cukry (glukoza, fruktoza, galaktoza, laktoza, pentozy)

• związki ketonowe

• sód

• potas

• chlorki

• wapń

• fosfor

• lipidy

• mukopolisacharydy

• cAMP

• sterydy

obecność krwinek w moczu:

w niewielkich ilościach prawidłowa 2-3 krwinki w polu widzenia

krwiomocz nie zmieniający zabarwienia moczu- mikrohematuria

krwinki w ilości zmieniającej barwę makrohematuria, krwiomocz makroskopowy

krwinki białe 2-5 leukocyty w polu widzenia

10 w polu widzenia- leukocyturia > 5mln/dobę

komórki Sternheinera i Malbinga- zwyrodnieniowe granulocyty obojętnochłonne, wielojądrzaste, rozpoznanie po barwieniu (odmiedniczkowe zapalenie nerek)

kom. nabłonkowe

bakterie w moczu- z zanieczyszczeń zewnętrznych bądź objawy zakażenia

u zdrowego- mocz jałowy <10-12 tys/cm³ bakterii

>100 tys./cm³ - zakażenia, najczęściej E. coli

osady:

wałeczki

kryształy

komórki

wałeczki- pochodzą z nerek, w warunkach prawidłowych 10 tyś. sztuk na dobę jako wałeczki szkliste, skład: glikoproteiny, Hb, mioglobina, łańcuchy lekkie Ig, łańcuchy tłuszczowe, 12 grup ze względu na skład:

• wałeczki szkliste

• czerwonokrwinkowe

• hemoglobinowe

• tłuszczowe

• woskowe

• mieszane

• bakteryjne

• drożdżowe

kryształy- w prawidłowym moczu kryształy kwasu moczowego, moczanów, szczawianu wapnia (pH kwaśne), pH zasadowe- fosforanu moczanowomagnezowego, węglanu wapniowego

↑ szczawianu wapnia

• skaza szczawianowa

• niewydolność krążenia

• niedobór wit. B6

• zasadowica

↑ kwasu moczowego

• wzrost rozpadu komórkowego

• stany odwodnienia

• dna moczanowa

kryształy aminokwasów- zawsze patologia

cystyna- wrodzona cystynuria

tyrozyna, leucyna- ciężkie uszkodzenia miąższu wątroby

1

2