REWOLUCJA
Z. Krasiński "Nie-Boska komedia"
Uniwersalny obraz rewolucji przypomina wizję oszalałej żony hrabiego Henryka (... ale ja ci ogłoszę, co by było, gdyby Bóg oszalał...). winą za wybuch rewolucji obarcza Krasiński nie tylko plebs, ale i zgnuśniałą arystokrację. Obóz rewolucji przedstawiony został na wzór dantejskiego piekła, gdzie świat tradycji i kultury został zastąpiony przez świat cielska. Jest to komedia "Nie-Boska", czyli ludzka (albo szatańska); od początku rozgrywana przez ludzi. Rzeźnicy, kamerdynerzy, lokaje, chłopi i przechrzty protestują przeciwko niesprawiedliwości, która dotknęła nie tylko ich, ale i ich przodków. Na czele rewolucjonistów stoi Pankracy (jedyny sprawiedliwy w tym obozie), a ich duchowym przywódcą jest Leonard (postać stylizowana na proroka, a jednak amoralna i wyuzdana), traktowany jak człowiek-bóg. Okopy Świętej Trójcy, czyli obóz arystokratów, skupiają ludzi słabych, tchórzy i konformistów. Jeszcze przed ostateczną klęską oddają się w ręce Pankracego. Jedynie hrabia Henryk popełnia samobójstwo, by ocalić swój honor. Końcowa scena dramatu ukazuje Chrystusa ingerującego w "Nie-Boską komedię", kiedy razi on gromem Pankracego, jednocześnie udaremniając dzieło całkowitego zniszczenia.
B. Prus "Lalka"
Stary subiekt opisuje w pamiętnikach wydarzenia Wiosny Ludów, w których brał udział. Przez ówczesnych ludzi uznawana ona była za rewolucję, ponieważ sprzeciwiła się porządkowi ustalonemu na Kongresie Wiedeńskim i skierowana była przeciw tyranii panującej w ówczesnej Europie. Rzecki brał udział w Wiośnie Ludów jako kilkunastoletni chłopak, ale do końca życia będzie wspominał swoje wojenne koleje losu. Walka była dla niego potwierdzeniem idei napoleońskich, dążeniem do wolności w duchu I Cesarstwa. Na zawsze przypisze go do romantycznej tradycji niepodległościowej.
S. Żeromski "Przedwiośńie"
Obraz rewolucji w Baku skonstruował Żeromski na podstawie opowiadań naocznych świadków i skąpych notatek w prasie. Miasto przypomina pandemonium, w którym toczą się walki na tle społecznym i narodowościowym. Ulice Baku pełne są trupów, a chodnikami płynie krew. Przerażające są obrazy wieców, na których rewolucjoniści palą kukły przedstawiające znanych ludzi ze świata polityki. Równie wstrząsające są opisy grzebania zwłok ofiar rozruchów. Na okres rewolucji przypada formowanie się światopoglądu Cezarego Baryki, który od tej pory sympatyzować będzie z komunistami. Sam obraz wydarzeń bakuńskich ma jednak ostrzec Polaków, do czego może prowadzić komunizm.
Witkacy "Szewcy"
Inspiracją dla Witkacego stały się własne przeżycia z czasów Rewolucji Październikowej. Obraz rewolucji w dramacie wyrasta także z katastroficznych przekonań autora o końcu kultury i cywilizacji. Rewolucja ma charakter permanentny: od rządów arystokracji przechodzi do ustroju dyktatorskiego (prokurator Scurvy i organizacja młodzieżowa Dziarscy Chłopcy), by następnie władzę przejęli tytułowi szewcy pod wodzą Sajetana Tempe. Ostatecznie jednak rządy przechodzą w ręce Hiperrobociarza i tępych biurokratów (towarzysz Abramowski i towarzysz X). Ostatnia scena utworu ma charakter wieszczy. Ukazuje, iż działanie rewolucji jest destrukcyjne i prowadzi do zmechanizowanego porządku społecznego i politycznego, przed którym jednocześnie przestrzega.
G. Orwell "Folwark zwierzęcy"
Paraboliczny obraz rewolucji w folwarku zwierzęcym odwołuje się do mechanizmów przewrotu politycznego. Zwierzęta wypędzają gospodarza, by samodzielnie sprawować rządy w folwarku. Przywódcami rewolucji są dwie świnie: Napoleon i Snow-Ball; z czasem jednak pierwszy z nich zdobywa przewagę. Rewolucja nie kończy się wraz z objęciem folwarku przez zwierzęta, ale trwa do momentu ugruntowania się rządów Napoleona. Mechanizmy jej są proste: odsunąć od władzy inne zwierzęta, powołać policję polityczną (psy), znaleźć tzw. wspólnego wroga, do którego nienawiść podtrzymywałaby solidarność rewolucjonistów i umacniała autorytet rządu. Efekt końcowy rewolucji przypomina obraz folwarku za rządów właściciela: jedynie świnie (chodzą teraz na dwóch nogach jak człowiek) mają jakikolwiek wpływ na rządy, podczas gdy pozostałe zwierzęta zmuszone są do ciężkiej pracy