Termin techniczny „farmakokinetyka” dotyczy tego, w jaki sposób organizm reaguje na leki i narkotyki.
Farmkodynamika- zajmuje sie wpływem narkotyków na organizm i jego narządy a przede wszystkim na mózg.
Cztery główne procesy stanowiące przedmiot zainteresowania farmakokinetyki to:
absorpcja (może być bardzo szybka- np. Papierosy po ok 15 sekundach zmieniają funkcjonowanie mózgu)
dystrybucja (narkotyk przechodzi z miejsca absorpcji do różnych tkanek i organów; niektóre przekraczają barierę krwi mózgowej, innym się nie udaje jednak potrafią one dotrzeć do mózgu w sposób wtórny)
metabolizm (absorpcja w nerkach i wątrobie; przy powolnym metabolizmie narkotyk może utrzymywać się w organizmie dłużej)
wydalanie(tylko lit jest wydalany w postaci niezmienionej przez nerki i wątrobę).
Każdy z nich wpływa na nasilenie i zakres oddziaływania narkotyków (leków) na funkcjonowanie mózgu. Narkotyki mogą być przyjmowane w różny sposób:
doustnie (przyjmowanie tabletek, kapsułek albo płynów- absorpcja dopiero w żołądku lub górnych jelitach- opóźnione działanie narkotyku)
przez inhalację (b. szybka absorpcja)
dożylnie (szybkie dostarczenie do specyficznego organu)
lub domięśniowo.
Farmakodynamiczne działanie narkotyku polega na narkotycznej zmianie funkcji składnika, zwykle proteiny (czasem stanowi ją enzym- specjalny katalizator).
Wiele chemicznych substancji uznaje sie za przekaźniki (transmittery), a każdy z nich może wpływać na różne typy receptorów. Enzymy i receptory kodowane są za pomocą genów - co zwiększa złożoność oddziaływania narkotyków, przez istotne wpływy narkotyków.
Ostatnio przez postępy biologii molekularnej możliwe jest obserwowanie działania leków (narkotyków) przy zastosowaniu technik obrazowania pracy mózgu- np. Rezonans -> narkotyki modyfikują aktywność mózgu, zwiększając ją lub zmniejszając.
Rodzaje środków psychoaktywnych:
Alkohol - klasyczny narkotyk powodujący depresję, bez względu na ilość i stopień koncentracji w organizmie, ponieważ najwyższe ośrodku mózgu są b. wrażliwe na depresyjne efekty narkotyków;
Narkotyki psychotropowe - silny wpływ na centralne przetwarzanie informacji. np. Kierowca pod wpływem narkotyków może sobie nieźle radzić podczas rutynowej jazdy, ale w niebezpiecznych sytuacjach, nietypowych działa niewłaściwie;
= Wpływ na pamięć i uczenie-silna dezorganizacja, może nastąpić amnezja, stan śpiączki. Wpływ zależy od rodzaju pamięci- pamięć zdarzeń nienaruszona ale niemożność nauczenia się czegoś nowego. Sensowne materiały łatwiej przyswoić niż bezsensowne sylaby;
= Sprawność rąk i palców może być znacznie zakłócona, może przejawiać się także w braku koordynacji ruchowej; Chwiejność ruchów - pismo, mowa;
= Czas reakcji - przy wypadkach drogowych - zaburzona symulacja prowadzenia samochodu, dokładna percepcja, szybkie przetwarzanie i właściwe odpowiedzi (np. Gry komputerowe)
tabletki nasenne - to leki na leczenie bezsenności, sprowadzające lub podtrzymujące sen. Niektóre są krótkotrwałe, a inne są długodziałające i skutki ich zażycia trwają przez następny dzień.
leki uspokajające - mają na celu złagodzenie niepokoju. Określano je pierwotnie jako środki uspokajające, lecz termin ten zaczął oznaczać narkotyki sprowadzające sen i bezczynność. Przy właściwym dawkowaniu przez krótki czas łagodzą niepokój oraz fobie.
leki antydepresyjne - leczenie zaburzeń depresyjnych, ale coraz częściej także paniki, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych i zakłóceń apetytu. Efektem ubocznym jest senność i uspokojenie.
leki antypsychotyczne - do leczenia objawów stanów psychotycznych, np. Schizofrenii i stanów maniakalnych. Stosuje się je w zwalczaniu epizodów choroby, do usunięcia i złagodzenia symptomów chronicznych.
leki antykonwulsyjne - w celu zapobiegania napadom padaczkowym. Mogą wywoływać senność.
leki przeciwdrżączkowe - służą do zwalczania zaburzeń ruchowych, parkinsonizmu. Mogą powodować senność lub aktywizację, a nawet zaburzenia psychotyczne.
leki przeciwbólowe - od bardzo silnych do powszechnie stosowanych, np. silne opiaty mogą wprowadzać w senność, euforię a nawet stany psychotyczne. Leczenie migreny może wpływać na funkcje umysłowe, ale większe negatywne skutki ma sam atak migreny.
Zalecane leki dzieli sie na 3 kategorie:
Przepisywane w celu leczenia zaburzeń psychiatrycznych - prawie zawsze mają wpływ na funkcjonowanie mózgu;
Przepisywane główne w celu leczenia zaburzeń neurologicznych - oddziałują na mózg dla osiągnięcia celów terapeutycznych;
Pozostałe - stosowane w leczeniu zaburzeń wszystkich innych organów ciała. Nie muszą mieć skutków ubocznych w zależności od tego czy: a) mogą przenikać do mózgu, b) jeżeli tak to czy wpływają na funkcjonowanie komórek nerwowych;
Charakterystyka 4 najczęściej występujących reakcji: (to chyba najważniejsze!)
Uspokojenie stanowi łączny termin obejmujący różne elementy, których
wspólnymi cechami są: senność, zmęczenie i inercja. Ponadto, wiele intelektualnych
i fizycznych działań może być upośledzonych, łącznie z postrzeganiem obiektów, czasem reakcji i zdolnością realizacji zadań poznawczych. Szczególne oddziaływanie dotyczy uczenia sie nowości. Ich wpływ na zeznania może być duży zależnie od stopnia uspokojenia, a widzenie zmącone. Zakłóceniu ulega uwaga i koncentracja; możliwe jest niezauważanie szczegółów!. Zwykle ulega upośledzeniu czynność dokonywania oceny.
Odhamowanie może być częścią uspokojenia albo następstwem zażycia narkotyków stymulujących. Osoba charakteryzuje się przesadnym i nieadekwatnym zachowaniem. Jej zeznania mogą przejawiać działania fantazji.
Paradoksalne reakcje przybierają formę reakcji narkotycznych, przeciwnych do oczekiwanych. Może wystąpić wiele reakcji paradoksalnych, związanych z nietypowym działaniem, jak na przykład kradzież u osoby niekradnącej. Reakcje paranoidalne mogą wystąpić po zażyciu narkotyków stymulujących.
Zmiany w pamięci. Głębokie uspokojenie wiąże się z upośledzeniem pamięci, ale też narkotyki takie jak LSD, mogą silnie wpływać na pamięć. Zeznania uzyskiwane od świadka w takim stanie muszą budzić podejrzenia co do ich wiarygodności. Osoby zeznające mogą nie tylko nie pamiętać co się zdarzyło, lecz nawet fabrykować zeznania odnoście tego, co nie miało miejsca. np. zeznania kobiet, którym dentyści podali zbyt silne środki uspokajające.