Burke - Rozważania o Rewolucji we Francji
Burke dość jednoznacznie opowiada się przeciw Rewolucji Francuskiej. Uważa On, iż poprzez tą rewoltę , francuzi odcięli się od swojego naturalnego wnętrza, tj. tradycji. Jakiekolwiek odkrycia w sferze moralności, podstawowych zasadach rządzenia czy też wyobrażeniach wolności są zbędne. To właśnie tradycyjna kultywacja obyczajów i poczucia obowiązku jest odpowiednia, a wszelka gwałtowna rewolucja jest jak, parafrazując filozofia, wypatroszenie i uformowanie na nowo, tylko po to, aby zostać wypchanym sieczką, szmatami i strzępami marnych, pokrętnych idei.
Anglik za wzór stawia francuzom … Anglię. Ten kraj, dzięki upartemu przeciwstawianiu się zmianą i flegmatycznemu lenistwu cechującemu narodowy charakter, nadal nosi piętno własnych przodków. Człowiek nie powinien żyć korzystając z zasobów tylko własnego rozumu, ponieważ zasobów ten jest zbyt mały. Dlatego też ludziom powodzić się będzie dużo lepiej, gdy będą czerpać z przeszłości. Myśliciele nie powinni zajmować się obalaniem przesądów, lecz wykorzystywać swą inteligencję do odkrywania ukrytej w nich ( przesądach - przyp. Aut. ) mądrość. W sytuacjach trudnych to właśnie przesądem powinno się kierować, to dzięki niemu cnota staje się nawykiem, a powinności człowieka częścią jego natury.
Kolejną cechą narodu Angielskiego godną naśladowania, jest jego dystans do innych państw. Państwo nie powinno przyjmować nauk płynących z innych państw, jak i samo nie powinno ich udzielać. Naród nie powinien przejmować się problemami innych narodów, tak długo jak długo nie dotykają państw wokół. Lecz, gdy jednak problemy z zewnątrz dotkną naszego narodu, wtedy „surowa kwarantanna” staje koniecznym środkiem zaradczym.
Religia odgrywa szczególna role w państwie. „Stanowi podstawę społeczeństwa obywatelskiego. Jest źródłem dobra i wszelkiej otuchy”. Burke uważa, że w Anglii pogląd ten jest tak mocno osadzony, iż żadne zabobony lub absurdy ludzkiego umysłu, nie skłonią dziewięćdziesięciu dziewięciu na stu Anglików na przedłożenie bezbożności nad wiarę. Filozof stoi na stanowisku, że człowiek jest ze swej natury zwierzęciem religijnym, natomiast ateizm jest poglądem sprzecznym z rozumem i instynktami. Należy jednak zaznaczyć, iż Burke dostrzega możliwość zmiany religii. Nie może to jednak nastąpić w gwałtowny sposób. Proces ten powinien przebiegać powoli, by porównując dane religie, wybrać tą która mogła by zająć miejsce obecnej.
Religia jest fundamentem na którym zbudowano strukturę państwa, a także pewnego rodzaju strażnikiem, mającym na celu dbanie by pewne tradycje były przestrzegane. Uświęcenie państwa służy temu, by każdy który bierze udział w rządzeniu, występując jakby w imieniu Boga, pojmował swoją funkcję w sposób odpowiednio wyniosły i godny. Rządzący nie powinien dbać ani o dobra doczesne ani o pochwały innych. „Gdziekolwiek człowiek panuje nad człowiekiem, przewodzić powinna natura wyższa, dlatego szczególnie w takiej sytuacji człowiek obdarzony władzą powinien zbliżać się w najwyższym możliwym stopniu do doskonałości”. Każda osoba dzierżąca jakąkolwiek władzę powinna odczuwać lęk przed nadużywaniem jej, ponieważ działając na mocy powierzonego im zaufania i będą musiały zdać sprawę ze sposobu, w jaki ją spożytkowały, przed wielkim Mistrzem, twórca i Założycielem społeczeństwa.
Burke w sposób jednoznaczny krytykuje demokracje. Jest to ustrój, w którym nadużycia władzy są w najmniejszym stopniu karane. Odpowiedzialność rozmywa się między każdą jednostką uczestniczącą w zbiorowych działaniach, więc i kara dla nich jest adekwatnie mniejsza. Aprobata dla własnych działań wydaje się tożsama z publicznym przyzwoleniem. „Doskonała demokracja jest najbardziej bezwstydną rzeczą na świecie. A skoro jest najbardziej bezwstydna, jest też najbardziej nieustraszona”.
Człowiek powinien wyzbyć się wszelkich egoistycznych ciągot. Uświadomienie sobie, iż sprawuje się władzę przede wszystkim dla dobra ogółu, a nie prywatnych ambicji jest jednym z warunków koniecznych, aby przekazać ją dalej osobie godnej i mądrej. Władca musi rozumieć, iż nie są pierwszymi ani ostatnimi zarządcami. Powinni być pomni nauk przodków jak i pamiętać co winni są następnym pokoleniom. Po raz kolejny Burke, opowiada się za tradycją. Bo gdyby nie ona to: „Żadne pokolenie nie mogłoby nawiązać do poprzedniego. Ludzie nie różniliby się wiele od roju much”.
„Społeczeństwo jest rzeczywiście umową”. Lecz nie można go porównać do jakiegoś błahego, przejściowego interesu i rozwiązać na życzenie. Należy się odnosić do niego ze szczególnym szacunkiem. Nie dotyczy on bowiem pospolitej, zwierzęcej egzystencji. To raczej współudział we wszelkiej nauce, sztuce, cnocie i doskonałości. Celu tego nie da się jednak osiągnąć w ciągu nawet wielu pokoleń, dlatego staje się ona spółką wiążącą nie tylko żyjących ale i zmarłych oraz tych, którzy maja dopiero się narodzić.
Na koniec jeszcze dwa cytaty. Nie ma ich w tekście, aczkolwiek są dość istotne, mogą się przydać, więc go zamieszczam:
Duch innowacji wywodzi się zwykle z samolubnego usposobienia i ciasnoty umysłu. Ludzie, którzy nigdy nie oglądali się na przodków, nie będą myśleć o potomnych.
Nieszczęściem naszego wieku jest to, że wszystko poddaje się pod dyskusję.