ogólne - wykład 10, III ROK, I semestr, Językoznawstwo ogólne - wykład


Maciej Grochowski (Językoznawstwo ogólne, 2012/2013)

Opozycje pragmatyczne leksykalnych jednostek języka (LJJ)

Relacje semantyczne między LJJ [założenia: (1) immanentną częścią każdej LJJ są jej cechy gramatyczne (w tym miejsca walencyjne), (2) relacje między poszczególnymi znaczeniami niejednoznacznych LJJ ustala się osobno, (3) relacje między denotatami pojęć reprezentowanych przez LJJ nie są relacjami semantycznymi; por. np. inkluzja: stół, szafa, biurko - meble (element zbioru - zbiór); holonimia / partonimia: głowa - broda, czoło, nos; biblioteka, księgozbiór - książka]:

Synonimia (sensu largo): (a) całkowita - tautonimia, np. lingwistyka - językoznawstwo; piłka nożna - futbol; (b) niecałkowita - plezjonimia, np. leń - leser - próżniak; nastolatka - małolata - podlotek. Synonimia a wariantywność LJJ; por. warianty LJJ: śpieszyć - spieszyć (się); doktor - doktór; jeżeli - jeśli; prócz - oprócz [ale nie np. między - pomiędzy; por. * (po)między innymi, * (po)między nami mówiąc].

Hiponimia (hiponim, hiperonim); np. gołąb - ptak; idzie - maszeruje.

Antonimia; np. słony - słodki; karać - nagradzać.

Wykluczanie (sprzeczność); np. żywy - martwy; obligatoryjny - fakultatywny.

Charakter (natura) opozycji pragmatycznych LJJ: (a) "czysto" pragmatyczne - między synonimami całkowitymi: (a1) prywatywne, np. śmierć - zgon (ofic.), (a2) ekwipolentne, np. kociak (przestarz.) - laska (środ., nowe), (a3) gradualne, np. poszedł do Abrahama na piwo (żart., pot.) - wyciągnął kopyta (pot.) - odwalił kitę (posp.); (b) nie "czysto" pragmatyczne - między plezjonimami; np. butelka - flaszka (pot., środ.); dziewczyna - dzióbasek (pieszcz.).

Typologia opozycji pragmatycznych LJJ (por. A. Bogusławski, J. Wawrzyńczyk, 1993, Polszczyzna, jaką znamy. Nowa sonda słownikowa, Warszawa; A. Bogusławski, M. Danielewiczowa, 2005, Verba Polona Abscondita, Warszawa.):

Właściwości akomodacyjne: (a) zasięgu: środ., afil. [Ojciec Święty - papież], profesj., nowe, daw. [kajet - zeszyt], kob. [kiecka - sukienka], młodz. [impreza - spotkanie towarzyskie], dziec.; (b) sytuacyjne: urocz. [bliźni, dar], urzęd. [bezzwłocznie, poufne], ofic. [deficyt budżetowy, komisja trójstronna], książk. [koncyliacyjny - pojednawczy; tudzież - i], public. [klasa średnia, międzynarodowy terroryzm], pot. [bujda, parapetówa], posp. [napalony na coś, ni cholery nie], ordyn. [szczyl - chłopiec], wulg., eufem.; (c) relacyjne: famil., humil., oględ. [wschodzące - słabo rozwinięte (rynki)], godn.[vip - osobistość].

Właściwości emotywne: pieszcz. [bobasek - niemowlę], rub.[jajcarz - dowcipniś; gołodupek - biedny], niegrz., lekcew. [dziennikarzyna], pogard. [ćwok, komuch, ubek], eufor., minor.

Właściwości praktyczne: perform. [Tylko spróbuj! Zły pies, W porządku. - Zgadzam się.], quasi-perform.

Właściwości poetyzacyjne: rytmiz. [słodka idiotka, ryzyk-fizyk], wyszuk. [latorośl - dziecko; paradować - chodzić], arch. [dukt - droga], obr. [niebieski ptak - leń], żart. [kajtek - chłopiec], iron. [Pięknych rzeczy się o tobie dowiaduję!], hiperb. [umieram z głodu], ret.-pyt., peryfr. [urodzony w niedzielę - leń; człowiek interesu - biznesmen].



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ogólne - wykład 9, III ROK, I semestr, Językoznawstwo ogólne - wykład
ogólne 2- wyk, III ROK, I semestr, Językoznawstwo ogólne - wykład
Pytania do etyki ogólne dla kulturoznawstwa, KUL, III rok, semestr zimowy - 5, Etyka
Filozofia religii - skrót wykładów, religioznawstwo, III rok, I semestr, filozofia religii
Finanse wykład III, Rok 1, Semestr 2, Finanse (dr Helena Ogrodnik), Różne (od poprzednich roczników)
tematyka wykladw z piel.neur., III rok semestr VI, Neurologia i piel. neurologiczne
wyklady I, Studia, III rok, III rok, V semestr, pomoce naukowe, do egzaminu
wyklad-lilie, Studia, III rok, III rok, V semestr, pomoce naukowe, do egzaminu
wyklad-roze, Studia, III rok, III rok, V semestr, pomoce naukowe, do egzaminu
PORADNICTWO, STUDIA, PSWzR, III Rok, SEMESTR VI, Poradnictwo Pedagogiczno Resocjalizacyjne, Wykłady
warzywa-wykladyy 2, Studia, III rok, III rok, V semestr, pomoce naukowe, do egzaminu
fito wyklady., Studia, III rok, III rok, V semestr, Fitopatologia
PROTEZY KOŃCZYNY DOLNEJ - wykład FIZJO 19.11.2008, III rok V semestr, Rehabilitacja i pielęgn. niepe
pytanie 10, Wojskowa Akademia Techniczna - Zarządzanie i Marketing, Licencjat, III Rok, Semestr 5, P
AFIREL KONSPEKT 09 10, religioznawstwo, III rok, I semestr, filozofia religii
TEORIA ROZWOJU DOJRZAŁOŚCI INTERPERSONALNEJ, STUDIA, PSWzR, III Rok, SEMESTR V, Nieprzystosowanie Sp
SEMANTYKA, Uczelnia, FIlologia polska, III rok, semestr I, Semantyka i pragmatyka językowa

więcej podobnych podstron