Socjalizm


Socjalizm.

  1. Nazwa socjalizm

Nazwa socjalizm pochodzi od łacińskich słów socius oznaczającego wspólność, łączenie, i societas - wspólnota, stowarzyszenie.
Socjalizm można rozumieć na wiele sposobów, z których najważniejsze są dwa - socjalizm odnosząca się do myśli socjalistycznej oraz do ruchu politycznego, inspirowanego tą myślą.

  1. Socjalizm a liberalizm

Ideologia socjalizmu wyrosła ze sprzeciwu wobec indywidualizmu liberalnego ocenionego jako przyczynę egoizmu i konfliktów prowadzących do dezintegracji społeczeństwa. Przeciwstawiono mu ideę kolektywizmu - zrzeszania jednostek kierowanych altruizmem i łagodnością w zintegrowane społeczeństwo. Liberalizm - suwerenność jednostki, wartością interes jednostki, formalne deklaracje suwerenności ludu i demokracji, nieufność wobec czynników politycznych - liberalizm polega na samodzielności jednostki; socjalizm - suwerenność społeczeństwa, wartością interes społeczeństwa, faktycznie wcielanie w życie idei suwerenności ludu i demokracji, nieufność wobec czynników politycznych - socjalizm polega na więzach społeczeństwa.

  1. Geneza

Przyjęło się, że Francja i Anglia są kolebką myśli socjalistycznej, która swój początek ma w XIX wieku. Teoretykami socjalizmu połowy XIX w. byli m.in. Karol Marks, Fryderyk Engels, Pierre Proudhon i Michał Bakunin twórcy marksizmu, anarchizmu i anarchokolektywizmu. Wkrótce na gruncie marksistowskiej wersji socjalizmu powstała ideologia komunistyczna oraz ideologia socjaldemokratyczna.
Celem socjalistów było zbudowanie społeczeństwa bez ubóstwa, gdzie siły rynkowe nie są głównym mechanizmem podziału bogactwa oraz w którym funkcjonowanie społeczeństwa opiera się na wspólnej własności, wzajemnej współpracy i altruizmie.

  1. Dwa kierunki w socjalizmie

Można wyróżnić dwie tradycje polityczne, występujące w myśli socjalistycznej - radykalną oraz umiarkowaną. Jako kryterium podziału uznaje się ocenę środków, za pomocą których można osiągnąć „cel ostateczny.

A. socjalizm umiarkowany
W początkowej fazie reprezentowały go doktryny Fouriera Owena i Saint Simona, związanych z socjalizmem brytyjskim i francuskim

socjalizm francuski, datuje się w początkach u schyłku wielkiej rewolucji. Wspólnym elementem francuskich socjalizmów była krytyka liberalizmu i kapitalizmu.

Główne idee socjalizmu francuskiego, mające wkład w ogólny socjalizm:

- Idea zrzeszenia, dobrowolne łączenie się ludzi w celu rozwiązania wspólnych zadań stojących przed społeczeństwem.

- Idea wspólnoty, organizacja społeczeństwa na zasadzie wspólnej własności, produkcji i konsumpcji.

- Idea gminy, tworzenie lokalnych struktur władzy, w skali kraju federacja gmin.

- Idea wzajemności, rozwój organizacji wzajemnej pomocy jako szczególnych form zrzeszenia (np. kasy wzajemnej pomocy).

Szczegółowe propozycje socjalizmu francuskiego:

zniesienie wyzysku człowieka przez człowieka, powszechne prawo do pracy, prawo do minimum egzystencji, zasada gospodarki planowej, uznawanie postępu technicznego za motor rozwoju społecznego, respekt dla osiągnięc naukowych, technicznych, przywiązanie dużej wagi do oświaty, rozumowanie w kategoriach ogólnospołecznych.


Główne nurty socjalizmu francuskiego:

  1. sensymonizm - nazwa wywodzi się od francuskiego arystokraty Claude-Henri hr. de Saint-Simon (1760-1825); który opracował doktrynę zwaną od jego nazwiska sensymonizmem. Sensymonizm zalicza się do socjalizmu francuskiego. Koncentruje się wokół idei industrii jako dobrze zorganizowanego społeczeństwa. Tam praca wynagradzana nie równo, więc powstaje własność prywatna ale służąca ogółowi, zniesienie wyzysku pracujących, wyeliminowanie konfliktów społecznych i wojen między narodami, oparcie stosunków międzyludzkich na współpracy. W industrii prawnicy i filozofowie zastąpieni przez techników i przemysłowców. Rząd miałby zarządzać produkcją i decydować o podziale dóbr wytworzonych.

  2. fourieryzm - koncepcja zapoczątkowana prze Charlesa Fouriera.
    Społeczeństwo wg. Fouriera miało być zgrupowane w wspólnoty ludzkie zamieszkujące osiedla rolniczo-przemysłowe nazwane falansterami, które miały liczyć 1620 - 2000 osób. Falaster był w jego koncepcji modelem idealnym wspólnoty ludzkiej. Falanstery ukształtowałyby dobrego, szczęśliwego, wolnego człowieka. Faourier nie widział w falasterach miejsca dla małżeństw monogamicznych, które miały zastąpić wolne związki, a dzieci nie byłyby wychowywane przez rodziców, ale wspólnie, przez cały falaster. Nie byłoby tez dyskryminacji płciowej.
    Fourier zakładał, że współpraca jest kluczem do sukcesu. Pracownicy byliby nagradzani za ich pracę odnośnie ich wkładu. Planował, iż pewnego dnia na ziemi będzie 6 milionów takich wspólnot. Fourier wierzył też, że dzięki dobrej organizacji życia i pracy, można zlikwidować sprzeczność między naturą ludzką a przymusem, i przy okazji wyzwolić najlepsze cechy drzemiące w człowieku. By uniknąć znudzenia monotonną pracą, proponował zmieniać co kilka godzin wykonywane zajęcie.

  3. doktryna Jeana Josehpa Louisa Blanca - Poglądy Blanca wywarły znaczący wpływ na rozwój idei socjalistycznych we Francji. Główną tematyką rozważań Blanca było prawo do pracy i organizacja pracy.
    Blanc reprezentował socjalizm demokratyczny. Opowiadał się za upaństwowieniem przemysłu i handlu. Wg. Niego społeczne przedsiębiorstwa, zwane „warsztatami społecznymi”, miały stopniowo łączyć się ze sobą i wypierać przedsiębiorstwa prywatne i za czym idzie - również wypierać konkurencję, w czego efekcie miała powstać wspólnota wytwórcza, oparta na gospodarce społecznej. warsztaty społeczne jako organizatorzy pracy, mieli każdego wynagradzać według zdolności, każdemu według potrzeb.
    Następnie państwo po spełnieniu się jako narzędzie transformacji miało przestać istnieć.