MEDYCYNA SPORTOWA I ODNOWA BIOLOGICZNA ĆW. XII
Magdalena Czyż
Uszkodzenia, dysfunkcje i bóle stawu skokowego i stopy - przyczyny, objawy kliniczne, postępowanie lecznicze, rehabilitacja.
Skręcenia i niestabilności stawu skokowo-goleniowego
Do uszkodzenia bocznych stabilizatorów stawu dochodzi z mechanizmu nagłego przywiedzenia i odwrócenia stopy (bieg, zeskok). Uszkodzenie strzałkowych elementów stabilizujących nierzadko grozi trwałą niestabilnością. Uszkodzenie piszczelowych elementów z mechanizmu pronacyjno-odwiedzeniowego.
Podział skręceń:
I - pęknięcie torebki stawowej, mały obrzęk, brak rtg.
II - rozerwanie torebki, przerwanie części włókien więzadła, duży obrzęk, krwiak, słabo widoczne rtg.
III - rozerwanie więzadeł, b. duży obrzęk i krwiak, rtg-asymetria szpary stawowej, podwichnięcie kości skokowej.
Objawy: ostry ból, obrzęk, w znieczuleniu badamy precyzyjnie zakres uszkodzenia. Rtg w 3 projekcjach: przednio-tylnej, bocznej i uwidaczniającej widełki stawu skokowego, porównujemy z kończyną zdrową, nieocenione pozostaje usg.
Postępowanie:
I - zimny okład, unieruchomienie typu kokon.
II - bezwzględne unieruchomienie na 3 tyg. Przy obszernym obrzęku i krwiaku zwlekamy z unieruchomieniem 4-5 dni (tymczasem elewacja, zimne okłady, przeciwbólowo) następnie obuwie typu Adimed lub unieruchomienie gipsowe 3 tyg.
III - operacyjnie, następnie unieruchomienie 6-8 tyg., but Adimed 6 tyg.
Neuropatia nerwu piszczelowego (Zespół kanału stępu)
Ciasnota kanału powodująca neuropatię n. piszczelowego, nierzadko z uciskiem naczyń (bóle nocne), przyczyną może być przeciążanie stopy w pronacji, silne sznurowanie obuwia sportowego, zdeformowane obuwie, zwiększenie masy ciała, dźwiganie ciężarów
Objawy: piekący ból na podeszwowej powierzchni stopy promieniujący na przyśrodkową pow. Łydki, bóle nocne, objaw Tinela, zaburzenia czucia, rtg, usg, elektrodiagnostyka.
Postępowanie: profilaktyka!, operacyjnie, zachowawczo: ograniczenie aktyw. fiz., zmiana obuwia, miękkie wkładki, l. przeciwzapalne i p. bólowe.
Neuropatia gałązki głębokiej nerwu strzałkowego (zespół buta narciarskiego)
Do ucisku nerwu dochodzi pod ścięgnem prostownika krótkiego palucha w wyniku sumowania się mikrourazów grzbietu stopy, zapalenia pochewek ścięgnistych, ganglion, złe obuwie.
Objawy: ból na grzbiecie stopy, osłabienie wyprostu palców.
Postępowanie: zniesienie ucisku - zmiana obuwia, l. przeciwzapalne i przeciwobrzękowe, operacyjnie.
Neuropatia gałązki powierzchownej nerwu strzałkowego
Nerw strzałkowy powierzchowny ulega drażnieniu w miejscu przejścia przez otwory w powięzi. Z mechanizmu podeszwowego zginania stopy z jednoczesnym odwracaniem stopy., bądź uraz czy drażnienie cholewką sztywnego buta narciarskiego.
Objawy: ból na grzbiecie stopy.
Postępowanie: l. przeciwzapalne i p. obrzękowe, zmiana obuwia, obcas Thomasa przyśrodkowo.
Neuropatia nerwu podeszwowego przyśrodkowego stopy
Ucisk nerwu przez przyciskanie do zwłókniałego brzegu otworu wejściowego pod stopę bądź przy zapadnięciu długiego łuku stopy.
Objawy: przeczulica skóry tylno-przyśrodkowa podeszwy, ból podeszwowej pow. palców i stopy.
Postępowanie: odciążamy odpowiednim obuwiem, ograniczenie aktyw. fiz.,, l. przeciwzapalne, przeciwobrzękowe.
Zapalenie ścięgna piętowego
Predysponuje zwiększona masa ciała, niedostosowanie wysiłku, zawodowstwo, buty o nieelastycznej podeszwie, z wiekiem utrata elastyczności ścięgien.
Objawy: piekący ból, bóle poranne, tkliwość ścięgna, trzeszczenia, usg.
Postępowanie: ograniczenie funkcji kończyny bądź unieruchomienie, zimne okłady, l. przeciwzapalne. Doleczanie: stopniowanie wysiłku, miękkie obuwie z lekko podniesionym obcasem, odbarczenie chirurgiczne.
Przerwanie ścięgna piętowego
Zdrowe ścięgno nie ulega przerwaniu - złamanie awulsyjne. Bezpośredni uraz okolicy ścięgna, gwałtowne rozciągnięcie przez upadek, Najczęściej 5-7 cm nad guzem piętowym.
Objawy: ból, trzask, nagłe osłabienie trójgłowego, obrzęk ścięgna, wylewy krwawe, przerwanie ciągłości i pogrubienie kikutów, całkowity brak wspięcia się na palce, bezcenne usg.
Postępowanie: tylko operacyjnie - rekonstrukcja ścięgna.
Doleczanie:
I - podczas unieruchomienia ćw. izometryczne, oporowe czworogłowego.
II - 2-4 tyg. ćw. czynne i okłady z lodu, fizykoterapia
3-6 tyg. ćw. bierne, równowagi i koordynacji
3-6 tyg. przygotowanie do treningu specjalistycznego
Całość doleczania 6-9 miesięcy.
Zapalenia ścięgna m. piszczelowego tylnego
Przyczyną sumujące się przeciążenia.
Objawy: bóle za kostką przyśrodkową podczas zginania i nawracania stopy.
Postępowanie: ograniczenie funkcji kończyny, l. przeciwzapalne, obuwie supinacyjne z obcasem Thomasa.
Zapalenie ścięgna m. piszczelowego przedniego
Przyczyną noszenie obuwia za mocno przylegającego do grzbietu stopy (wojskowe, górskie, łyżwiarskie, narciarskie).
Objawy: ból, obrzęk, tkliwość.
Postępowanie: ograniczenie czynności, odbarczenie - zmiana obuwia, l. przeciwzapalne, przeciwbólowe.
Zespół „strzelającego” stawu skokowego
Anomalia ścięgna zginacza długiego palucha i uwięzienie poszerzonego brzuśca w troczku zginaczy.
Objawy: okresowe bóle stawu skokowego i blokowanie stawu w końcowym zgięciu grzbietowym, usg.
Postępowanie: ograniczenie funkcji, l. przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, operacyjnie.
Zespół tzw. strzelania ścięgien mm. strzałkowych (Nawracające podwichnięcie lub zwichnięcie ścięgien)
Nawrotowe przemieszczanie się ścięgien mm strzałkowych w czasie wysiłków fizycznych wraz ze zginaniem i odwracaniem stopy.
Objawy: ból kostki zew., trzask, tkliwość.
Postępowanie: operacyjnie.
Zapalenie kaletki ścięgna piętowego
Przyczyną jest przerost kości piętowej w wyniku noszenia niewłaściwego obuwia: niskie, sztywne zapiętki.
Postępowanie: odciążenie i wkładka podwyższająca, l. przeciwzapalne, chirurgicznie.
Zapalenie dolnej kaletki piętowej
U pracujących na stojąco z twardym obuwiem. Dotkliwe bóle uniemożliwiające stanie i chodzenie.
Postępowanie: ograniczenie aktywności fizycznej, zmiana obuwia, wkładka z centralnym otworem, obcas 2-3 cm.
Entezopatia rozcięgna podeszwowego
Najczęściej mikrourazy (sport), kobiety, nadwaga.
Objawy: ból i sztywność stopy rano, dolegliwości zlokalizowane często przy guzie piętowym.
Postępowanie: trudne, dobór obuwia: mocny i miękki zapiętek, podwyższony obcas, odciążenie, w fazie ostrej masaż lodem i l. przeciwzapalne, operacyjnie.
Jałowa martwica guza kości piętowej ( Choroba Haglunda-Severa)
Chłopcy 13-15 lat, nigdy po okresie pokwitania, często w biegach, skokach.
Objawy: tkliwość, ból guzów piętowych w złym obuwiu.
Postępowanie: ograniczenie aktywności fiz., dobór obuwia z gumowymi podeszwami i obcasami, fizykoterapia, obuwie ze skróconym obcasem.
Jałowa martwica kości łódkowatej (M. Kohler I)
U dzieci 4-9 r.ż.
Objawy: niejasne, bóle stopy, rtg widoczne późno, ale typowe martwicze.
Postępowanie: gips z obcasem na 2 m-ce., następnie wkładka podpórcza, doskonale dopasowane obuwie.
Jałowa martwica głowy II kości śródstopia (M. Freiberg-Kohler II)
Druga martwica po Perthesie. Częściej dziewczęta, wyłącznie 13-18 r.ż., częściej stopa prawa.
Objawy: ból przy chodzeniu, rtg typowe martwicze z przebudową i rozkawałkowaniem.
Postępowanie: ograniczenie aktyw. fiz. (biegi, skoki), odbarczenie głowy II śródstopia poduszką metatarsalną.
Bóle śródstopia (M. Morton, metatarsalgia)
Uciśnięcie nerwu międzypalcowego na poziomie głów kości śródstopia, częściej kobiety, zwłaszcza biegaczki, skoczki, podnoszące ciężary.
Objawy: palące bóle przodostopia, przy chodzeniu, ból przy wyproście palców, ustępuje w zgięciu.
Postępowanie: ograniczenie aktywności fiz, zmiana obuwia, wkładki i peloty, l. przeciwzapalne, operacyjnie.
Wrastający paznokieć
Dorastający i młodzi dorośli, częściej chłopcy. Pogrubiały i twardy paznokieć wywiera nadmierny ucisk na tkanki okołopaznokciowe, może doprowadzać do martwicy. Zapalny przerost wału paznokciowego, powoduje jeszcze większe wrośnięcie paznokcia.
Objawy: pogrubiały i zagięty paznokieć wbija się pod przerosły i zaczerwieniony przyśrodkowy fałd okołopaznokciowy.
Postępowanie: długotrwałe, odciążenie, l. przeciwzapalne, przymoczki z antyseptyków, podstawowe zasady pielęgnacji stóp (przycinania paznokci), moczenie stóp w roztworze nadmanganianu potasu, maści z antybiotykami, operacyjnie.
Nagniotek międzypalcowy
Białe, zmacerowane pole uniesionej skóry (przerost warstwy rogowej naskórka) o kilku milimetrach średnicy, miękka, nieswędząca, niezwykle bolesna, położona zawsze nad wyniosłościami kostnymi, często w przestrzeniach międzypalcowych.
Postępowanie: konieczne obuwie z przestrzenią na palce, odciążenie przez odseparowanie palców klinem, operacyjnie.
4