Obserwacja objawów opóźnień

w rozwoju psychoruchowym u dzieci w wieku 6-7 lat

U dzieci występują różne rodzaje zaburzeń rozwoju. Mogą to być izolowane zaburzenia jednej funkcji (np. spostrzegawczości, pamięci wzrokowej) lub zaburzenia globalne dotyczące wielu zdolności. Zaburzenia rozwoju mogą mieć różne nasilenie - od niewielkich, nieznacznie wpływających na naukę szkolną, do głębokich zaburzeń, w dużej mierze utrudniających przyswajanie nowych wiadomości i umiejętności.

Zdarza się, że opóźnienia rozwojowe ujawniają się dopiero w szkole na skutek wzrostu wymagań stawianych dzieciom. Stają się one przyczyną niepowodzeń szkolnych, dziecko zniechęca się do nauki, niejednokrotnie pojawiają się trudności wychowawcze, zaburzenia zachowania, a rodzice nie wiedzą, gdzie poszukiwać ich źródeł.

Obserwując uważnie rozwój własnego dziecka możemy już u 6-7latka, a nawet młodszego dziecka zauważyć objawy opóźnień. Pamiętajmy jednak zawsze o indywidualnym tempie rozwoju każdego dziecka. Jeżeli dziecko nie posiada jeszcze pewnych umiejętności, którymi dysponuje większość jego rówieśników, nie wiemy, czy umiejętność ta pojawi się samoistnie i kiedy. Wskazane jest wtedy prowadzenie profilaktyki trudności szkolnych - ćwiczenie zaburzonych funkcji w formie zabawy.

Najczęściej spotykane deficyty:

1. ZABURZENIA ROZWOJU RUCHOWEGO:

1. Opóźnienia w rozwoju motorycznym całego ciała

2. Opóźnienia w sprawności manualnej

3. Opóźnienia lateralizacji

2. ZABURZENIA FUNKCJI POZNAWCZYCH:

1. Zaburzenia rozwoju mowy i myślenia

2. Zaburzenia percepcji wzrokowej

3. Zaburzenia percepcji słuchowej

3. ZABURZENIA ROZWOJU EMOCJONALNO-UCZUCIOWEGO

1. Infantylizm

2. Zahamowanie emocjonalne

4. ZABURZENIA DYNAMIKI PROCESÓW NERWOWYCH:

1. Nadpobudliwość psychoruchowa

2. Zahamowanie psychoruchowe.

ZABURZENIA ROZWOJU RUCHOWEGO

1. OBJAWY WSKAZUJĄCE NA OPÓŹNIENIE W ROZWOJU MOTORYCZNYM CAŁEGO CIAŁA

Jeżeli dziecko:

• unika zespołowych zabaw ruchowych

• ma słabą koordynację ruchów (kanciastość ruchów, mała ich płynność, trudności w zabawach piłką),

• nie nadąża w biegach za innymi dziećmi, biega niezdarnie na sztywnych nogach, ma trudności w bieganiu na palcach nie potrafi połączyć kilku czynności ruchowych(w biegu rzucić czy kopnąć piłki, klasnąć w dłonie w podskoku), podskakiwać na jednej nodze,

• ma trudności w opanowaniu jazdy na rowerze, wrotkach, rolkach, pomimo stworzonych możliwości,

wskazane jest ćwiczenie tych umiejętności, aby zapobiegać trudnościom szkolnym w zakresie pisania.

2. OBJAWY WSKAZUJĄCE NA OPÓŹNIENIE SPRAWNOŚCI MANUALNEJ I GRAFICZNEJ:

Jeżeli dziecko:

• wykazuje trudności przy czynnościach manualnych takich jak zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł, ubieranie lalki, wycinanie, chwytanie piłki,

• pomaga sobie w pracy wymagającej jedynie ruchów rąk ruchami tułowia, szyi, języka,

• podczas rysowania ma zbyt silny nacisk ołówka na papier, linie rysunku są grube, przeważają linie proste, dochodzi do darcia papieru, łamania kredek, ruchy przy rysowaniu są gwałtowne, kanciaste, mało płynne, nieprecyzyjne (wiąże się to ze zbyt silnym napięciem mięśniowym),

• linie rysunku są nikłe, nierówne, faliste lub przerywane, u dziecka przeważają rysunki drobne i małe, dziecka często skarży się na zmęczenie ręki (wiąże się to ze zbyt słabym napięciem mięśniowym)

• znacznie zwalnia tempo pisania lub rysowania dla uzyskania dokładności, natomiast podczas przyspieszenia pracy wyraźnie pogarsza się jakość wykonania

wskazane jest ćwiczenie tych umiejętności, aby zapobiegać trudnościom szkolnym w zakresie pisania.

3. OBJAWY WSKAZUJĄCE NA ZABURZENIA LATERALIZACJI

Jeżeli dziecko:

• posługuje się na przemian prawą lub lewą ręką przede wszystkim podczas pisania i rysowania,

• sprawniej posługuje się jedną ręką, ale często używa też drugiej, przy tym ma niską sprawność manualną i ogólną sprawność ruchową całego ciała ,

• ma trudności w posługiwaniu się pojęciami określającymi stosunki przestrzenne (nad, pod, obok, przed, za, na, w,)

• ma trudności w określeniu stron swego ciała (prawa, lewa), ujawniające się często przy ćwiczeniach grupowych, maszerowaniu,

• ma trudności w odwzorowywaniu kształtów, np. podczas przerysowywania przestawia i odwraca pojedyncze elementy,

wskazane jest ćwiczenie tych umiejętności, aby zapobiegać trudnościom szkolnym m.in. w zakresie mylenia liter.

II. ZABURZENIA FUNKCJI POZNAWCZYCH

1. OBJAWY WSKAZUJĄCE NA ZABURZENIA ROZWOJU MOWY I MYŚLENIA:

Jeżeli dziecko:

• nieprawidłowo wymawia dźwięki mowy polskiej, zniekształca wymowę wyrazów,

• posiada mały zasób słów, na pytania odpowiada jednym słowem lub krótkim zdaniem, przy opowiadaniu zdarzeń lub bajek, obrazków posługuje się prostymi zdaniami,

• wykazuje trudności w rozumieniu związków między faktami

(np. trudność w ułożeniu historyjki obrazkowej, rozwiązywaniu zagadek),

• wykazuje trudności w wyodrębnianiu cech podobnych (np. co wspólnego mają czapka i kapelusz) i różnych cech przedmiotów (czym różnią się samolot i latawiec) -( w czym są podobne, a czym się różnią morze i rzeka)

• ma kłopoty z rozumieniem instrukcji do gier, zabaw , łamigłówek,

wskazane jest ćwiczenie tych umiejętności, aby zapobiegać trudnościom

szkolnym w zakresie mowy i logicznego rozumowania.

2. OBJAWY WSKAZUJĄCE NA ZABURZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ.

Jeżeli dziecko:

• unika rysowania, jego rysunki są ubogie w szczegóły, schematyczne,

• ma trudności w wykonywaniu układanek wg wzoru (robi to niedokładnie, przymierza elementy metodą prób i błędów, ciągle zmienia położenie poszczególnych części, ma trudności w dostrzeganiu własnych błędów0,

• wykazuje małą pomysłowość przy wykonywaniu budowli, układanek, mozaik wg własnego pomysłu,

• ma trudności w odszukaniu takiego samego obrazka, np. w loteryjce obrazkowej,

• trudno jest mu znajdować różnice między dwoma podobnymi obrazkami, szybko męczy się przy oglądaniu ilustracji,

wskazane jest ćwiczenie tych umiejętności, aby zapobiegać trudnościom szkolnym w zakresie pisania i czytania.

3. OBJAWY WSKAZUJĄCE NA ZABURZENIA PERCEPCJI SŁUCHOWEJ.

Jeżeli dziecko:

• szybko nuży się przy słuchaniu opowiadań,

• z trudnością przyswaja wierszyki, piosenki, tzw. ciągi słowne : liczenie, nazwy dni tygodnia miesięcy,

• występują u niego opóźnienia rozwoju mowy,

• z trudnością wykonuje zabawy i ćwiczenia rytmiczne,

• wykazuje trudności w dzieleniu wyrazów na sylaby i składaniu wyrazów z sylab, wysłuchiwaniu początkowej głoski wyrazu oraz w składaniu 3, 4 głosek w wyraz,

wskazane jest ćwiczenie tych umiejętności, aby zapobiegać trudnościom szkolnym w zakresie pisania i czytania.

III. ZABURZENIA ROZWOJU SPOŁECZNO-EMOCJONALEGO.

1. OBJAWY WSKAZUJĄCE NA INFANTYLIZM PSYCHICZNY.

Jeżeli dziecko:

• zachowuje się w sposób charakterystyczny dla młodszego dziecka,

• wykazuje reakcje nieadekwatne do sytuacji,

• trudno jest mu opanować emocje, zarówno pozytywne, jak i negatywne,

• jest płaczliwe, kapryśne, jego nastroje są zmienne, często występują u niego reakcje gniewu, agresji,

• jest mało samodzielne, domaga się pomocy przy stosunkowo prostych czynnościach,

• zauważamy u niego lękowe nastawienie do nowych sytuacji,

• jego zainteresowania są krótkotrwałe i powierzchowne,

• jest nadmiernie związane z matką,

warto udać się po poradę do psychologa dziecięcego.

2. OBJAWY WSKAZUJĄCE NA ZAHAMOWANIE EMOCJONALNE:

Jeżeli dziecko:

• jest wybitnie nieśmiałe,

• unika kontaktu z innymi dziećmi,

• odczuwa lęk przed nowymi sytuacjami i ewentualnym niepowodzeniem,

• wykazuje wzmożone napięcie przy wykonywaniu zadań,

• jest nadmiernie wrażliwe na ocenę wychowawców i innych dzieci,

• reaguje wycofywaniem się, obniżeniem aktywności, wyraźnym pogorszeniem nastroju na dezaprobatę lub mniejsze niepowodzenia

warto udać się po poradę do psychologa dziecięcego.

IV. ZABURZENIA DYNAMIKI PROCESÓW NERWOWYCH.

1. OBJAWY WSKAZUJĄCE NA NADPOBUDLIWOŚĆ PSYCHORUCHOWĄ:

• nadmierna ruchliwość (częsta zmiana pozycji przy siedzeniu, kręcenie się, wstawanie z miejsca, nadmierna ilość zbędnych ruchów, machanie nogami, manipulowanie przedmiotami znajdującymi się z zasięgu ręki),

• nadmiernie silne reakcje emocjonalne - zarówno gniewu, jak i radości, częste wchodzenie w konflikty z dziećmi i dorosłymi, częste reakcje gniewu,

• impulsywność, brak umiejętności planowania i przewidywania konsekwencji własnych działań,

• trudności w koncentracji uwagi, w dokończeniu rozpoczętego zadania, rozpoczętej zabawy.

Jeżeli u dziecka występują opisane symptomy, być może wskazane jest postępowanie zgodnie ze wskazówkami dotyczącymi dzieci nadpobudliwych.

2. OBJAWY WSKAZUJĄCE NA ZAHAMOWANIE PSYCHORUCHOWE:

• obniżona aktywność ruchowa, bierność, spowolnienie, jednocześnie mogą występować symptomy niepokoju ruchowego, trudności w realizowaniu zabaw ruchowych,

• brak inicjatywy, pomysłowości w zabawie, naśladowanie innych,

• „bladość” reakcji emocjonalnych - np. brak wyraźnej reakcji na pochwałę czy naganę, odnosimy wrażenie, że dziecko ma obojętny stosunek do wydarzeń wokół niego,

• wzmożone reakcje wegetatywne - łatwość czerwienienia się, blednięcia.

Jeżeli u dziecka występują opisane symptomy, być może wskazane jest postępowanie zgodnie ze wskazówkami dotyczącymi dzieci zahamowanych psychoruchowo.

W przypadku dzieci z zaburzeniami rozwoju emocjonalno - uczuciowego oraz z zaburzeniami dynamiki procesów nerwowych najważniejsze jest jak najwcześniejsze dostrzeżenie, iż u dziecka występują tego typu problemy. Dzieci te wymagają większej wrażliwości z naszej strony oraz stworzenia im właściwych warunków do prawidłowego rozwoju.

6