(1) Sprawdź, czy zrozumiałeś

1. Modele, które opisują zdarzenia ekonomiczne, należą do ekonomii................................... (pozytywnej, normatywnej). Modele, które przedstawiają właściwe rozwiązania dla poli­tyki gospodarczej rządu, należą do ekonomii .................................. (pozytywnej, nor­matywnej).

2. Dobra, których jest tak dużo, że każdy może konsumować je w dowolnych ilościach, nazy­wane są dobrami ..................................... (rzadkimi, wolnymi). Dobra, występujące w ilo­ściach nie wystarczających dla wszystkich, którzy chcieliby je mieć, nazywane są dobrami ..................................... (rzadkimi, wolnymi).

3. Które z przedstawionych niżej przykładów są dobrami produkcyjnymi?

1. budynek fabryczny

2. pieniądze na koncie w banku

3. obrabiarka

4. właściciel akcji

5. kontener

4. Które z pytań dotyczy problematyki mikroekonomicznej?

a. jakie było bezrobocie w poprzednim roku w gospodarce polskiej?

b. ile wynosiła inflacja w Polsce w pierwszym kwartale tego roku?

c. ile wynosiły plony pszenicy w ostatnim roku?

d. ile wynosi pensja na rynku pracy hydraulików?

6. dlaczego tona stali kosztuje więcej niż tona pszenicy?

5. Które dobro spośród niżej przedstawionych nie jest dobrem produkcyjnym?

1. półka w sklepie spożywczym

2. rachunek w banku

3. dźwig stoczniowy

4. hala produkcyjna

5. samochód ciężarowy

6. Który czynnik nie jest czynnikiem produkcyjnym?

1. praca

2. podatki

3. surowce mineralne

4. dobra produkcyjne

5. ziemia

7. Które stwierdzenie należy do ekonomii normatywnej?

Ceny biletów komunikacji miejskiej:

1. powinny wzrosnąć

2. wzrosty

3. wzrosną

4. w tym roku wzrastają szybciej niż w zeszłym roku

5. wzrosną, jeśli pensje kierowców zostaną podniesione

8. Które z przedstawionych stwierdzeń należy do makroekonomii?

Nastąpił gwałtowny wzrost:

1. płac hutników

2. inflacji

3. cen stali

4. cen rudy żelaza

5. ilości dóbr kapitałowych w hutnictwie

9. Kosztem alternatywnym Twojej edukacji jest:

1. to, czego nie zarobisz wtedy, gdy się uczysz

2. to, co dostarczają Ci Twoi rodzice

3. czesne, które płacisz

4. koszt poniesiony na mieszkanie i wyżywienie

5. pożyczka, jaką zaciągnąłeś

10. Każdy system ekonomiczny musi posiadać narzędzie określające:

1. co produkować

2. jak produkować

3. jak zorganizować dystrybucję dóbr i usług

4. wszystkie podane odpowiedzi

11. Gospodarowanie dotyczy:

a. sprawiedliwości przy dystrybucji bogactwa

b. problemu konfrontacji ograniczonych zasobów i nieograniczonych potrzeb ludzkich

c. ochrony środowiska

d. osiągnięcia największej ilości najbardziej pożądanych dóbr i usług z dostępnych zaso­bów czynników wytwórczych

12. Ludzkie potrzeby są nieograniczone, gdyż:

1. potrzebujemy różnorodności

2. chcemy mieć to, co mają nasi sąsiedzi

3. potrzebujemy komfortu i bezpieczeństwa

4. wszystkie podane odpowiedzi

13. Gospodarka centralnie planowana charakteryzuje się:

1. dużym udziałem rynku w procesach gospodarczych

2. prywatną własnością czynników wytwórczych

3. ograniczona interwencją rządu w procesy gospodarcze

4. silnym rządem centralnym, który decyduje co, jak i dla kogo produkować

14. Gospodarkę mieszana najlepiej charakteryzuje stwierdzenie:

1. na pytania: co, jak, dla kogo produkować odpowiada mechanizm rynkowy

2. rząd decyduje co, jak, dla kogo produkować

3. rząd i sektor prywatny wspólnie odpowiadają na podstawowe pytania ekonomiczne

4. każdy produkuje wyłącznie dla siebie

15. Stwierdzenie: „Fordy są lepsze od Fiatów" jest przykładem:

1. stwierdzenia normatywnego

2. faktu gospodarczego

3. zasady ekonomicznej

4. stwierdzenia pozytywnego

16. Problem rzadkości jest obecny w takiej lub innej postaci:

1. we wszystkich społeczeństwach

2. tylko w gospodarkach rynkowych

3. tylko w gospodarkach centralnie planowanych

4. tylko w krajach wysoko rozwiniętych

17. Kosztem alternatywnym uzyskania dodatkowego jabłka jest:

1. cena tego jabłka

2. ilość pomarańcz, z których trzeba zrezygnować, aby wyprodukować to jabłko

3. czas i nawozy sztuczne niezbędne do wyprodukowania tego jabłka

4. różnica cen jabłek w zeszłym roku i w tym roku

18. Które z podanych stwierdzeń jest stwierdzeniem ekonomii pozytywnej?

1. rząd powinien podnieść płacę minimalną

2. koncerny wydobywające ropę naftową powinny być podzielone na mniejsze przedsię­biorstwa

3. władze lokalne powinny określać wysokość stawek podatku od nieruchomości

4. konsumenci kupują mniejszą ilość dobra, którego cena wzrosła ceteris paribus

19. Ponieważ rzadkie zasoby znajdują różne, alternatywne wykorzystania, to:

1. rząd musi planować, który sektor w gospodarce ma otrzymać określone zasoby

2. zanika problem rzadkości, gdy już zakończy się proces alokacji

3. gospodarka musi mieć system alokacji zasobów

4. konsumenci nigdy nie wiedzą, co chcą kupić

20. Które z przedstawionych stwierdzeń jest stwierdzeniem ekonomii normatywnej?

1. gospodarka rozwija się szybciej

2. stopa bezrobocia zmniejszyła się

3. zwiększenie podaży pieniądza prowadzi do wzrostu cen

4. gospodarka będzie lepiej funkcjonować przy niższej inflacji

5. stopa procentowa jest wyższa niż w zeszłym roku

21. Które z podanych niżej zagadnień jest przedmiotem zainteresowania mikroekonomii?

1. inflacja

2. bezrobocie

3. stopa wzrostu zagregowanego popytu

4. wpływ wydatków rządowych na funkcjonowanie gospodarki

5. zatrudnienie na rynku mechaników samochodowych

22. Makroekonomia zajmuje się:

a. sposobem wyznaczania cen jabłek

b. zmianami wielkości popytu na gruszki spowodowanymi zmianami cen gruszek

c. wyznaczaniem dochodu narodowego

d. przyczyną, dlaczego kucharki zarabiają więcej niż cukiernicy

e. wpływem związku zawodowego na zachowanie się robotników

23. Które z zasobów nie podlegają prawu rzadkości?

a. nauczyciele

b. pomidory

c. ropa naftowa

d. zajęcia z ekonomii

e. powietrze

24. Które z podanych stwierdzeń jest prawdziwe, a które fałszywe?

a. w nowoczesnej ekonomii mikroekonomia i makroekonomia są zupełnie oddzielnymi naukami

b. z powodu istnienia zjawiska rzadkości ludzie są biedni

c. zjawisko rzadkości wynika z natury ludzi, gdyż zawsze chcą mieć więcej niż mają

d. pojęcie ceteris paribus oznacza, że to co jest prawdą w odniesieniu do całej gospodarki, jest także prawdą w odniesieniu do

pojedynczego podmiotu gospodarczego

e. mikroekonomia i makroekonomia są zupełnie rozłącznymi naukami, a nawet często w konflikcie między sobą

f. mikroekonomia na ogół pomija takie zagadnienia, jak zachowanie się pojedynczych podmiotów gospodarczych

g. specjalizacja nie byłaby możliwa bez wymiany

h. zjawisko rzadkości występuje tylko w biednych krajach

25. Jeśli krzywa ma nachylenie równe zero, to:

1. krzywa osiąga swoje minimum

2. krzywa osiąga swoje maksimum

3. krzywa przechodzi przez początek układu współrzędnych

4. krzywa osiąga albo minimum, albo maksimum

26. Nachylenie prostej przechodzącej przez punkty A (x = 10; y = 5) oraz B (x = 20; y = 10) wynosi:

1. 0,5

2. 1,0

3. 1,5

4. 2,0

27. Zależność pozytywną między zmiennymi opisują wszystkie podane niżej stwierdzenia, oprócz:

1. wzrost jednej zmiennej związany jest ze wzrostem drugiej zmiennej

2. prosta będąca wykresem ma nachylenie dodatnie

3. zmniejszenie się jednej zmiennej jest związane ze zmniejszeniem się drugiej zmiennej

4. prosta będąca wykresem ma nachylenie ujemne

28. Jeśli krzywa osiąga swój e maksimum, gdy x = 5 oraz y =10, to jej nachylenie w tym punkcie wynosi:

1. 10/5=2

2. więcej niż 2

3. mniej niż O (jest ujemne)

4. nie można wyznaczyć z podanych informacji

5. zero

29. Jeśli prosta przechodzi przez punkty o współrzędnych (x = 5; y = 13) oraz (x = 3; y = 8), to jej nachylenie wynosi:

1. 5

2. 2,5

3. 2

4. 0,4

5. 0,2

30. Nachylenie prostej poziomej jest:

1. równe l

2. dodatnie

3. równe zero

4. nieokreślone

5. większe od jedności

31. Nachylenie prostej pionowej jest:

1. równe l

2. dodatnie

3. równe zero

4. nieokreślone

5. większe od jedności

32. Które z podanych stwierdzeń jest prawdziwe, a które fałszywe?

a. zależność ujemną między dwiema zmiennymi zawsze ilustruje prosta o nachyleniu ujem­nym

b. zmiana zmiennej niezależnej prowadzi do zmiany zmiennej zależnej

c. Y = O dla każdego punktu leżącego na prostej pionowej

d. prosta ilustrująca zależność między dwiema zmiennymi ma takie samo nachylenie w każ­dym punkcie

e. styczna do krzywej w punkcie maksimum lub minimum jest pozioma

f. nachylenie krzywej w każdym punkcie jest wyznaczone przez nachylenie stycznej wysta­wionej w tym punkcie

Odpowiedzi, czyli: zrozumiałem, czy nie?

(1): 1. pozytywna, normatywna; 2 wolne, rzadkie; 3. a, c. e; 4. c, d. e; 5. b; 6. b; 7.a; 8. b; 9. a; 10. d; 11. d; 12. e; 13. d; 14. c; 15 a; 16. a; 17. b; 18. d; 19. c; 20. d; 21. e; 22. c; 23. e; 24. a(F); b(F); c(P); d(F); e(F); f(F); g(P); h(F) (P — prawdziwe, F — fałszywe); 25. d; 26. a; 27. d; 28. e; 29. b; 30. c; 31. d; 32. a(P); b(P); c(F); d(P); e(P); f(P) (P — praw­dziwe, F — fałszywe).

(1) Podstawowe pojęcia i definicje

Czynniki wytwórcze obejmują zasoby ludzi i wszystkich rzeczy wykorzystywanych do produkcji; dóbr i usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich. Dzieli się je na cztery grupy: pracę, ziemię, kapitał i przedsiębiorczość.

Dobra są to rzeczy służące do zaspokajania potrzeb ludzkich, np. odzież czy żywność.

Dobra konsumpcyjne to dobra zużywane „zaraz" po ich wyprodukowaniu do zaspokajania

potrzeb konsumpcyjnych.

Dobra produkcyjne to dobra wyprodukowane po to, aby je zatrudnić do produkcji innych

dóbr i usług.

Dobra rzadkie to takie dobra, których jest zbyt mało, aby zaspokoić wszystkie potrzeby

Dobra wolne są to dobra dostępne w nieograniczonych ilościach dla każdego.

Dystrybucja dóbr i usług jest to podział tego wszystkiego, co zostało wyprodukowane,

pomiędzy członków społeczeństwa.

Ekonomia jest to nauka społeczna zajmująca się dokonywaniem wyborów dotyczących produkcji i dystrybucji dóbr i usług w świecie rzadkich czynników wytwórczych, inaczej: jest to nauka o tym, jak ludzie wykorzystują ograniczone zasoby w celu zaspokojenia swoich nieogra­niczonych potrzeb.

Ekonomia normatywna jest to sposób przedstawienia tego, co w życiu gospodarczym być powinno.

Ekonomia pozytywna jest to sposób przedstawienia tego, co jest w życiu gospodarczym.

Firma (przedsiębiorstwo) stanowi jeden z rodzajów podmiotów gospodarujących i jest organizacja, która zajmuje się produkcja oraz sprzedażą dóbr lub usług.

Gospodarka jest to mechanizm prowadzący do alokacji rzadkich czynników wytwórczych między konkurencyjne wykorzystania oraz do dystrybucji dochodów.

Gospodarka centralnie planowana (kierowana) jest to taka gospodarka, w której o wyko­rzystaniu czynników wytwórczych, sposobach wymiany i możliwościach konsumpcyjnych decy­dują rządy.

Gospodarka mieszana jest to taka gospodarka, na która składa się zarówno sektor pu­bliczny, jak i sektor prywatny.

Gospodarka rynkowa jest to taka gospodarka, w której kwestie: co?, jak?, dla kogo?, roz­strzygane są przez mechanizm rynkowy.

Gospodarka tradycyjna jest to taka gospodarka, w której od wieków produkuje się to samo i tak samo, a wielkość produkcji wystarcza jedynie do przetrwania.

Gospodarowanie jest to działalność polegająca na uzyskiwaniu jak największej ilości dóbr i usług z posiadanych zasobów czynników wytwórczych.

Gospodarstwo domowe jest jednym z rodzajów podmiotów gospodarujących, który tworzy grupa ludzi żyjących razem i wspólnie podejmujących decyzje.

Kapitał (zasoby kapitałowe) jest to jeden z rodzajów czynników wytwórczych, który two­rzą dobra uprzednio wyprodukowane, po to, aby je wykorzystać do produkcji innych dóbr i u-sług. Zasoby kapitałowe zawierają również kapitał ludzki, czyli zakumulowane umiejętności i wiedzę ludzi nabyte dzięki edukacji i szkoleniu.

Konsumpcja jest to proces zużywania dóbr i usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Koszt alternatywny jest to najkorzystniejsza możliwość, z której zrezygnowano przy doko­naniu konkretnego wyboru.

Koszt pieniężny jest to koszt poniesiony przy dokonywaniu zakupów, równy cenie zaku­pionych rzeczy.

Makroekonomia zajmuje się problemami funkcjonowania gospodarki jako całości.

Mikroekonomia koncentruje się na decyzjach podejmowanych przez pojedyncze podmio­ty gospodarujące lub na poszczególnych rynkach.

Podział pracy jest to metoda wytwarzania dóbr i usług polegająca na podziale produkcji na poszczególne, wyspecjalizowane zadania.

Potrzeby ekonomiczne jest to jeden z rodzajów potrzeb ludzkich, które można zaspokoić dzięki konsumpcji dóbr i usług.

Praca (zasoby ludzkie) jest to jeden z rodzajów czynników wytwórczych, który tworzą lu­dzie wykorzystując siłę swoich mięśni i zdolności umysłowe.

Produkcja jest to proces, w którym zatrudniane są czynniki wytwórcze i dzięki któremu zostają wytworzone dobra lub usługi w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Produkty są to wytworzone dobra i usługi służące zaspokojeniu potrzeb ludzkich.

Przedsiębiorczość jest to jeden z rodzajów czynników wytwórczych obejmujący umiejęt­ność zatrudnienia pozostałych czynników wytwórczych (ziemi, pracy, kapitału).

Rzadkość jest to zjawisko polegające na tym, że potrzeby są większe od możliwości ich zaspokojenia, czyli od zasobów produktów i czynników wytwórczych.

Rząd jest jednym z podmiotów gospodarujących, a jedną z jego funkcji jest kierowanie gospodarką.

Specjalizacja polega na tym, że producent wytwarza określony rodzaj dóbr lub usług prze­znaczony do wymiany, a więc w ilościach większych niż potrzebuje sam dla siebie.

Technologia są to metody wytwarzania lub przetwarzania czynników wytwórczych wyko­rzystywane przez firmy w celu wyprodukowania dóbr lub usług mających zaspokoić potrzeby ludzkie.

Usługi służą do zaspokajania potrzeb ludzkich, ale nie są fizycznie uchwytne, np. edukacja czy opieka medyczna.

Wymiana polega na dobrowolnym przekazywaniu dóbr lub świadczeniu usług przez pro­ducentów na rzecz konsumentów, po uzgodnionej cenie.

Zamienność jest to sytuacja charakteryzująca się tym, że z jednego dobra trzeba zrezygno­wać w celu otrzymania innego dobra.

Ziemia (zasoby naturalne) jest to jeden z rodzajów czynników wytwórczych, który obej­muje wszelkie dary natury: surowce naturalne, gleby, lasy, rzeki, oceany.

---