NIEZAWODNOŚĆ SAMOCHODU

To własność polegająca na wykonywaniu przewidzianych funkcji przy zachowaniu w przyjętym przedziale czasu określonych wartości wskaźników eksploatacyjnych. Niezawodność umożliwia ilościową ocenę zmian tych wskaźników dla określonych warunków eksploatacji pojazdu.

Niezawodność - jest złożoną własnością obiektu technicznego na którą składa się :

- nieuszkadzalność

- trwałość

- naprawialność

- przechowywalność

Nieuszkadzalność - jest cechą samochodu określającą jego zdolność do ciągłego zachowania stanu zdatności w określonym czasie lub dla określonego przebiegu. Nieuszkadzalność ocenia się na podstawie następujących parametrów :

- prawdopodobieństwo poprawnej pracy

- średni zasób pracy do uszkodzenia,

- intensywność uszkodzeń elementów nienaprawialnych,

- parametr strumienia uszkodzeń elementów naprawialnych.

Trwałość - jest cechą samochodu charakteryzującą jego zdolność do zachowania stanu zdatności do zakończenia eksploatacji ( lub stanu granicznego ) pod warunkiem przeprowadzenia przewidzianych obsług i napraw. Trwałość ocenia się na podstawie takich wskaźników jak :

- oczekiwany zasób pracy ( resurs),

- oczekiwany czas pracy,

- gamma procentowy czas eksploatacji,

- prawdopodobieństwo osiągnięcia stanu granicznego.

Naprawialność - jest cechą samochodu określającą jego przystosowanie do wykonywania napraw w określonych warunkach eksploatacji z wykorzystaniem określonych metod oraz środków. Naprawialność oceniana jest na podstawie dwóch podstawowych wskaźników :

- średni czas naprawy,

- pracochłonność wykonania naprawy

Wskaźniki te służą do normowania i porównywania własności różnych samochodów. Naprawialność zmienia się z upływem czasu np. : zardzewiały.

Przechowywalność - jest cechą samochodu określającą jego zdolność do zachowania stanu zdatności w czasie przechowywania i co najmniej bezpośrednio po jego ustaniu. Przechowywalność charakteryzowana jest :

- średnim czasem przechowywania

- zasobem gamma procentowym.

W magazynach powinno być (sucho 2%, chłodno 4 stopnie C i ciemno). Przy wilgotnym, ciepłym i jasnym samochód się starzeje.

PODSTAWOWE PRZYCZYNY ZMIAN STANU TECHNICZNEGO SAMOCHODU

Głównymi, działającymi stale czynnikami, powodującymi zmianę stanu technicznego samochodu są :

- Zużycie

- odkształcenie plastyczne

- uszkodzenie zmęczeniowe

- korozja

- starzenie ( fizyko - chemiczne i termiczne )

Zużycie - ( tylko gdy występuje siła tarcia ) występuje wskutek tarcia uwarunkowanego :

- rodzajem materiału,

- jakością obróbki powierzchni trących,

- obecnością smaru,

- obciążeniami termicznymi,

- dynamicznymi warunkami pracy skojarzenia.

Rodzaje zużycia :

- Mechaniczne - wskutek skrawającego działania twardych cząstek znajdujących się pomiędzy powierzchniami trącymi ( jednym z typowych jest złożenie czop - panewka dla wału korbowego ).

- Molekularno - mechaniczne - powiązanie materiałów powierzchni trących, występuje najczęściej podczas docierania elementów skojarzonych np. jak zetkniemy dwie płytki wzorcowe to przez chwilę nie będą chciały się rozerwać ( siła molekularna ) ( czop - panewka jak wyżej ) lepiej, żeby zużyła się panewka niż wał dlatego jest z słabszego materiału.

- Korozyjno - mechaniczne - jednoczesne działanie zużycia mechanicznego i agresywnego działania środowiska ( gładź cylindra - agresywne są produkty spalania paliwa, które powodują powstawanie kwasów i innych pierwiastków chemicznych ),

Odkształcenie plastyczne - na skutek przekroczenia granicy plastyczności materiału ciągliwego np. stal lub granicy wytrzymałości materiału kruchego jak np. żeliwo. Uszkodzenia elementów i w następstwie podzespołów pojazdu wynikające z odkształceń plastycznych należą do częściej spotykanych przyczyn zmian stanu technicznego pojazdu. Przykłady mogą dotyczyć zarówno elementów drobnego osprzętu takich jak śruby mocujące listwy tapicerki pojazdu, jak i bardziej odpowiedzialnych śrub mocujących koło jezdne do piasty koła, a także elementów, dla których przekroczenie granicy plastyczności prowadzić może do poważnego uszkodzenia innych podzespołów samochodu. Przykładem może być urwanie się korbowodu cylindra, a w konsekwencji uszkodzenie bloku cylindrowego, wału korbowego silnika, jego głowicy i układu rozrządu.

Zniszczenie zmęczeniowe - powstaje na skutek cyklicznego oddziaływania obciążeń przekraczających granicę plastyczności materiału. Przykładem ilustrującym wystąpienie zniszczenia zmęczeniowego jest np. pęknięcie sprężyny śrubowej zawieszenia. Biorąc pod uwagę trudności w dokonaniu jednoznacznego podziału funkcjonalnego elementów układu zawieszenia, nadmienić należy, że zjawisko zniszczenia zmęczeniowego dotyczy większości elementów sprężystych i wodzących zawieszenia, jakkolwiek ulegają mu również elementy tłumiące takie jak np. poduszki gumowe pełniące rolę ograniczników ruchu lub elementów mocujących ( tuleje gumowo - metalowe )

Korozja - Powstaje na skutek oddziaływania agresywnego środowiska powodującego utlenianie powierzchni metalu oraz zmniejszanie wytrzymałości i pogorszenie stanu zewnętrznego części lub wyrobu. Dokonywany jest niekiedy podział uwzględniający szczegółowe przyczyny oddziaływania korozyjnego. Proponuję więc wyszczególnienie korozji :

- chemicznej

- elektrochemicznej

Jako dwóch podstawowych rodzajów. Proponowany podział wynika z potrzeby uściślenia czynników powodujących zniszczenie materiału ; i tak:

- korozja chemiczna - wywołana jest czynnikami takimi jak np. kwasy, zasady lub sole niektórych substancji ). Typowym wręcz naturalnym przykładem zużycia wywołanego korozją chemiczną jest korozja blach poszycia nadwozia samochodu jak też elementów podwozia narażonych na oddziaływanie czynników atmosferycznych takich jak np. duża wilgotność powietrza, zanieczyszczenia chemiczne, itp. Zniszczeniu korozyjnemu ulegać mogą elementy nie mające bezpośredniego kontaktu z atmosferą. Właściwym przykładem wydaje się być gładź cylindrowa ulegająca korozji pod wpływem agresywnego oddziaływania kwasów powstających z połączenia produktów spalania i pary wodnej, a także wewnętrzne powierzchnie blach tłumika wydechu ulegające korozji pod wpływem tych samych czynników

- korozja elektrochemiczna - spowodowana jest wzajemnym oddziaływaniem materiałów o różnych potencjałach elektrochemicznych i dotyczy szczególnie punktów zgrzewania lub spawania blach nadwozia samochodów lub tzw. Ramy szczątkowej. Oddziaływanie korozji elektrochemicznej dotyczy również innych elementów pojazdu łączonych za pomocą zgrzewania lub spawania ( np. rama podwozia. )

Starzenie ( fizyko - chemiczne i termiczne ) - zachodzi pod wpływem takich czynników jak: Utlenianie, Zmiany atmosferyczne ( oziębianie i ogrzewanie, wilgoć, promieniowanie słoneczne ), Chemiczne oddziaływanie smarów, paliw i cieczy eksploatacyjnych

NORMATYW

Obsługi profilaktyczne mające na celu utrzymanie wymaganego stanu technicznego obiektu przeprowadza się na podstawie ustalonych strategii obsługowych wykorzystujących jedną z podanych niżej metod :

Pierwsza - zakłada określenie wartości resursu między obsługowego po osiągnięciu którego odtwarza się stan techniczny do poziomu nominalnego lub przewidzianego przez dokumentację techniczną.

Druga - zakłada, że po określonym przebiegu pojazdu ( po osiągnięciu założonego resursu miedzy obsługowego ) sprawdzany jest stan techniczny pojazdu lub jego podzespołów i podejmowana jest decyzja o przeprowadzeniu zabiegów profilaktycznych w celu doprowadzenia stanu technicznego do poziomu nominalnego lub przewidzianego przez dokumentację techniczną.

Trzecia - nazywana niekiedy „metodą według stanu” zakłada bieżące kontrolowanie stanu pojazdu ( rozwinięta diagnostyka pokładowa ) i wykonywanie obsług w chwili zapewniającej wyprzedzenie zbliżającej się awarii.

Czwarta- nie zakłada wykonywania obsług profilaktycznych ale jedynie usuwanie skutków awarii jest jednak dość często stosowana przez indywidualnych ( prywatnych ) użytkowników samochodów.

Normatywy - szczegółowy podział oraz krótką charakterystykę stosowanych metod można przedstawić w następujący sposób :

Metoda dopuszczalnego poziomu nieuszkadzalności - zakłada dobór takiej wartości resursu między obsługowego aby prawdopodobieństwo uszkodzenia elementu E nie przekroczyła założonej wartości.

Metoda dopuszczalnych wartości ( i przebiegu zmian ) parametrów stanu technicznego zakłada wyznaczenie resursu między obsługowego na podstawie dopuszczalnych wartości oraz przebiegu zmian tych wartości. Metoda stosowana jest dla obiektów o wyraźnie zaznaczonym przebiegu zmian parametru technicznego ( zalicza się do nich zespoły, których właściwy stan techniczny utrzymywany jest przez wykonanie regulacji ).

Metoda techniczno - ekonomiczna - zakłada określenie resursu na podstawie całkowitych kosztów prac obsługowych i naprawczych oraz ich minimalizacji.

Metoda probabilistyczno - ekonomiczna - jest uogólnieniem wymienionych wcześniej metod umożliwia porównywanie różnych strategii zachowania i odnowy stanu zdatności samochodu.

Metoda badań statystycznych - opiera się na symulacji rzeczywistych procesów losowych obsługi technicznej i pozwala na zmniejszenie kosztów prac doświadczalnych.

RESURS MIĘDZYOBSŁUGOWY

( normatyw technicznej eksploatacji samochodów ) - to zasób pracy samochodu określający ilość wykonanej pracy wyrażonych w kilometrach przebiegu w godzinach pracy między dwiema kolejno wykonanymi obsługami tego samego rodzaju. Wszelkie obsługi samochodu powinny mieć charakter uprzedzający czyli zapobiegający powstaniu uszkodzenia.

Różne okresy między obsługowe - są uzależnione od :

- jakość konstrukcji

- jakość procesu technologicznego konstrukcji ( jakość części )

- rodzaj eksploatacji

PODSTAWOWE WŁASNOŚCI TECHNICZNO - EKSPLOATACYJNE SAMOCHODU

Do podstawowych własności samochodu określanych w fazie projektowania i produkcji zalicza się :

- Ładowność

- Pojemność

- parametry charakteryzujące dynamikę ( moc, przyspieszenie )

- zużycie paliwa,

- poziom hałasu,

- bezpieczeństwo,

- niezawodność i inne

WPŁYW WARUNKÓW EKSPLOATACJI na stan techniczny pojazdów samochodowych

Rodzaje warunków eksploatacji :

Warunki drogowe - określają warunki pracy samochodu i są charakteryzowane między innymi przez techniczną kategorię drogi a więc przez rodzaj i jakość nawierzchni ( opory drogi )

Warunki jazdy - charakteryzowane są parametrami związanymi ze specyfikacją ruchu samochodu ( np. ruch miejski, ruch międzymiastowy itp. )

Warunki transportowe - ( przewozu ) charakteryzowane są :

- średnią prędkością przewozu

- długością kursu z ładunkiem

- współczynnikiem wykorzystania przebiegu

- współczynnikiem wykorzystania ładowności

Warunki klimatyczno - przyrodnicze - temperatura powietrza, wilgotność powietrza, siła naporu wiatru, poziom promieniowania słonecznego

Warunki sezonowe - wahania temperatury otoczenia, powstawanie dodatkowych czynników wpływających na intensywność zmian parametrów technicznych ( kurz, błoto itp. )

USZKODZENIA KLASYFIKACJA

Wg wpływu na zdolność użytkową :

- uszkodzenia elementów wyrobu,

- uszkodzenia wyrobu jako całości.

Wg źródeł powstania :

- uszkodzenia konstrukcyjne

- uszkodzenia produkcyjne

- uszkodzenia eksploatacyjne

Wg związku z uszkodzeniami innych elementów, podzespołów lub całego pojazdu

przy czym rozróżnia się :

- Uszkodzenia zależne

- uszkodzenia niezależne.

Wg prawidłowości powstawania :

- uszkodzenia stopniowe

- uszkodzenia nagłe.

Wg częstości powstawania ( za kryterium przyjmuje się przebieg pojazdu )

- Mały przebieg

- Średni przebieg

- Duży przebieg

Wg pracochłonności i czasu usuwania uszkodzenia

- Mały nakład pracy

- Średni nakład pracy

- Duży nakład pracy

SYSTEM OBSŁUGI TECHNICZNEJ

Głównym zadaniem obsługi technicznej jest zapobieganie powstawaniu uszkodzeń i niesprawności a w przypadku ich wystąpienia na przywracaniu stanu zdatności.

System obsługi technicznej - kształtowanie systemu naprawy pojazdów. Zasady tworzenia systemu obsługi technicznej i naprawy określają :

- Cel stojący przed transportem samochodowym ( realizacja danego rodzaju zadania przewozowego ),

- Poziom eksploatacji samochodów,

- Poziom niezawodności i jakości samochodów

- Bariery organizacyjne i techniczne

Jednym z istotnych parametrów charakteryzujących system obsługi technicznej jest cykl obsługowy grupy operacji, wynikający z optymalnego dla danego typu elementu lub podzespołu cyklu obsługowego.

TECHNICZNA EKSPLOATACJA POJAZDÓW

To zespół przedsięwzięć technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych zapewniających utrzymanie pojazdów samochodowych w stanie zdatności i sprawności przy racjonalnych nakładach pracy i zasobach materiałowych.

Czynnikiem określającym efektywność technicznej eksploatacji samochodu jest jakość i niezawodność jego elementów.

CYKL OBSŁUGOWY

Do wyznaczania cyklu obsługowego stosowane są następujące metody :

- Techniczno - ekonomiczne - określa grupowy przebieg, odpowiadający minimalnym nakładom na obsługę i naprawę samochodu.

- Grupowanie wg podstawowych operacji - polegające na przypisaniu określonych operacji optymalnemu dla danej grupy przebiegowi.

- Ekonomiczno - probabilistyczna - pozwala określić celowość wykonania danej operacji w optymalnym dla niej cyklu operacji podstawowej.

- Metoda naturalnego grupowania - stosowana dla obiektów o zbliżonych racjonalnych resursach między obsługowych ( przykładowo bliskimi cyklami regulacji charakteryzują się mechanizmy hamulcowe, zaworowe itp. )

- Grupowane są czynności wyróżniające się następującymi własnościami :

- posiadają istotny wpływ na bezpieczeństwo jazdy

- Niewykonanie obniża niezawodność i ekonomiczność samochodu a także jego zdatność użytkową.

- Są pracochłonne lub/i wymagają specjalnego oprzyrządowania i wyposażenia stanowiska obsługowo naprawczego.

- Powtarzają się regularnie.

OBSŁUGA TECHNICZNA I NAPRAWA POJAZDU

( zadania i rodzaje )

Przyjmuje się następującą klasyfikację rodzajów obsługi technicznej :

Obsługa codzienna - zapewniająca ogólną kontrolę pojazdu mająca na celu :

- Codzienne bezpieczeństwo jazdy,

- Utrzymanie właściwego wyglądu zewnętrznego samochodu,

- Uzupełnienie paliwa, oleju i innych cieczy eksploatacyjnych.

Obsługa techniczna 1 i 2 ( A / B lub inne ) - polegające na terminowym wykonywaniu czynności kontrolno - diagnostycznych :

- Wykonywaniu czynności smarowniczych,

- Wykonywaniu czynności regulacyjnych.

Obsługa sezonowa - przeprowadzana dwa razy w roku, ma na celu przygotowanie pojazdów do eksploatacji zgodnie ze zmieniającymi się porami roku.

PROCES TECHNOLOGICZNY

To określony porządek pracy lub operacji wykonanych zgodnie z wymaganiami technicznymi.

Organizacja procesu technologicznego ( obsługi i naprawy samochodów )

jest określana przez takie czynniki jak :

- Liczba stanowisk i miejsc pracy niezbędna do wykonania procesu technologicznego

- Specyfikacja procesu technologicznego

- Możliwość wykonania prac na specjalizowanych stanowiskach

Określana jest również :

- Ilością i typem obsługiwanych samochodów,

- Intensywnością pracy taboru,

- Czasem przeznaczonym na obsługę,

- Pracochłonnością poszczególnych operacji,

- Liczbą stanowisk i rodzajem wykonywanych prac.

Rozróżnia się dwie podstawowe metody organizacji :

Metoda obsługi na stanowisku uniwersalnym - zakłada się wykonanie wszystkich czynności danego rodzaju obsługi technicznej na jednym stanowisku przez grupę pracowników wszystkich specjalności lub pracowników uniwersalnych, dla tego rodzaju metody wyróżnia się dwa typy stanowisk :

- przelotowe ( obsługi OT 1/2 )

- nieprzelotowa obsługa codzienna.

Zalety stanowiska uniwersalnego : Możliwość wykonywania różnorodnego zakresu prac, Obsługiwanie samochodów różnych typów.

Wady stanowiska uniwersalnego : Straty czasu związane z ustawieniem samochodu na stanowisku, Zanieczyszczenie przestrzeni stanowiska spalinami, Wielokrotne ustawianie tego samego wyposażenia, Trudności wykorzystania pracowników specjalizowanych.

Metoda obsługi na stanowisku specjalizowanym - zakłada podział zakresu czynności danego rodzaju obsługi technicznej na poszczególne stanowiska o dobrym specjalizowanym wyposażeniu i obsługiwanym przez specjalizowanych pracowników. Rozróżnia się dwa rodzaje stanowisk specjalizowanych pozwalających na wykonanie obsług :

- metodą potokową

- operacyjno - stanowiskową.

Metoda potokowa charakteryzowana najczęściej wzdłużnym rozmieszczeniem stanowisk naprawczych i zapewnia zmniejszenie czasu przemieszczania pojazdu ( i pracowników ) oraz oszczędne wykorzystanie powierzchni warsztatowej. Cechą szczególną metody potokowej jest konieczne zapewnienie jednakowego czasu postoju samochodu na każdym stanowisku ( funkcja ta jest realizowana przez przypisanie do każdego stanowiska określonej, wymaganej liczby pracowników). Rozróżnia się przy tym linię ciągłego i okresowego działania.

Metoda operacyjno - stanowiskowa - charakteryzowana jest najczęściej równoległym ustawieniem stanowisk naprawczych na których wykonywane są czynności dobrane wg rodzaju obsługiwanych podzespołów, umożliwia dużą specjalizację stanowisk wyposażenia i kwalifikacji pracowników wymaga zapewnienia jednakowego czasu obsługiwania ( wymóg ten może być jednak spełniony mniej rygorystycznie niż przy metodzie potokowej ), wymaga zapewnienia odpowiedniego miejsca dla wykonywania manewrów samochodem.

PRZEDSIĘBIORSTWO TRANSPORTOWE

Realizuje przewozy ładunków i pasażerów a także wszystkie funkcje związane z obsługą techniczną, naprawą oraz przechowywaniem pojazdów. Przyjęto stosowanie następujących kryteriów podziału przedsiębiorstw transportowych według :

- Rodzaju przewożonego ładunku ( towarowe, osobowe oraz mieszane ),

- Podległości resortowej ( np. przedsiębiorstwa komunalne, budownictwa, służby zdrowia ), - - Organizacji zadania przewozowego ( np. kompleksowe tj wykonuje pełen zakres prac związanych z realizacją zadania przewozowego oraz kooperujące

PRZEDSIĘBIORSTWO OBSŁUGI SAMOCHODÓW

Jest wyspecjalizowanym przedsiębiorstwem wykonującym jedynie funkcje wykonawcze w zakresie obsługi technicznej i naprawy samochodów, zaliczamy do nich : Bazy scentralizowanej obsługi technicznej - wykonujące naprawy główne metodą wymiany podzespołów oraz naprawy bieżące pojazdów eksploatowanych przez małe przedsiębiorstwa :

- Stacje obsługi technicznej - przeznaczone do wykonywania wszystkich rodzajów obsługi samochodów prywatnych, także zaopatrzenia w części zamienne, akcesoria i materiały eksploatacyjne,

- Garaże i parkingi przeznaczone do przechowywania i postoju samochodów, niekiedy mogą wykonywać obsługiwanie techniczne i zaopatrywanie samochodów w materiały eksploatacyjne

- Stacje paliw - zaopatrują samochody przede wszystkim w materiały eksploatacyjne.

SPRAWNOŚĆ

To stosunek 2 energii wkładanej i otrzymanej. Energia otrzymana jest zawsze mniejsza.

Samochód sprawny - to samochód, który wiezie tanio. Sprawny w 100 % - to by znaczyło że nie ma strat. Silnik spalinowy ma 40 % sprawności. Czyli ma 60 % strat. Nie ma określonej granicy po ilu procentach zmniejszenia sprawności pojazd jest niesprawny.

Zmienna sprawności - akceptujemy pewną zmienną sprawności ( sprawny bo zawiezie, niesprawny bo spali za dużo )

RACJONALNOŚĆ

Nie istnieje zależy kto się nad tym zastanawia ( inaczej jest przy użytkowaniu samochodu prywatnie a inaczej służbowo )

10

---