Dermatologia W3
CHOROBY PASOŻYTNICZE SKÓRY
Świerzb (Scabies)
świerzb jest chorobą zakaźną
wywoływany jest przez rodzaj roztoczy-świerzbowca ludzkiego
okres wylegania w zależności od masywności zakażenia wynosi od 3 dni do 3 tygodni
zakażenie następuje drogą kontaktu bezpośredniego lub za pośrednictwem zakażonych przedmiotów, zwłaszcza pościeli
czynnikami sprzyjającymi rozwojowi zakażenia są: obniżenie odporności i wyniszczenie fizyczne ustroju, świerzb często występuje u osób chorych psychicznie
cechą charakterystyczną jest świąd nasilający się w nocy, pod wpływem rozgrzania ciała w pościeli (uczynnianie się świerzbowców)
Obraz kliniczny
wykwitem podstawowym w świerzbie jest nora świerzbowcowa w kształcie litery C, L lub S umiejscowiona w warstwie rogowej naskórka
w wyniku drapania w obrębie skóry powstają zmiany wtórne: przeczosy, nadżerki, grudki, pęcherzyki, strupki
najczęstsze umiejscowienie zmian:
brzuch (głównie ok. pępka)
zgięcia i fałdy skórne
brodawki sutkowe u kobiet
okolice narządów płciowych u mężczyzn
pośladki
dłonie i podeszwy u małych dzieci
świerzb nie zajmuje okolicy międzyłopatkowej, dłoni i podeszew u osób dorosłych, twarzy
u osób dbających o higienę objawy mogą być bardzo słabo nasilone, a obraz chorobowy niecharakterystyczny, tzw. świerzb ludzi czystych
Leczenie
leczenie należy przeprowadzić u wszystkich członków rodziny jednoczasowo
najczęściej stosuje się Jacutin w emulsji lub żelu
Z innych lekow można stosować:maść Wilkinsona, Novoscabin, Crotamiton
Wszawica łonowa (Pediculosis pubis)
czynnikiem wywołującym jest wesz łonowa, która jest mniejsza od wszy głowowej
pasożyt przytwierdza się do włosa tuż przy skórze
zakażenie następuje najczęściej drogą bezpośrednią w czasie kontaktu płciowego, rzadziej pośrednio za pomocą zakażonych przedmiotów
wszawica łonowa dotyczy osób dorosłych
Obraz kliniczny
zmiany zlokalizowane są w okolicy łonowej, chociaż może być również zajęta okolica krocza, ud, brzucha, dołów pachowych, pachwin, a nawet brwi i rzęsy
cechą charakterystyczną jest świąd wywołany ukłuciem wszy
u części pacjentów w miejscach ukłucia stwierdza się tzw. plamy błękitne, które są wynikiem hemolizy krwinek
Leczenie wszawicy łonowej
wskazana depilacja okolicy objętej procesem chorobowym
lekiem z wyboru jest Jacutin, który stosuje się w postaci gelu na 12 godzin
stosuje się również Delacet lub szampon Nix
wszawica brwi i rzęs-po posmarowaniu wazeliną mechaniczne usuwanie gnid pęsetą
Wszawica głowowa (pediculosis capilliti)
czynnikiem wywołującym jest wesz głowowa
samiczka składa ok. 200-300 jaj tzw. gnid, które przytwierdza do włosów tuż powyżej powierzchni skóry. W miarę wzrostu włosów gnidy oddalają się coraz bardziej od powierzchni skóry, co służy jako wskaźnik czasu trwania choroby
wszawica przenosi się przez kontakt z zakażonymi nakryciami głowy
występuje epidemicznie u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym
Obraz kliniczny
wszawica głowowa umiejscawia się najczęściej w okolicy potylicznej i skroniowej
zmianom skórnym towarzyszy świąd wywołany ukłuciem wszy
w wyniku drapania dochodzi do powstania sączących lub pokrytych strupem powierzchni, często z objawami zliszajcowacenia
w bardziej zaawansowanych przypadkach może dojść do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych
Leczenie wszawicy głowowej
lekiem z wyboru jest Jacutin, który stosuje się na skórę głowy na 12 godzin pod czepiec
leczenie ponawia się po 3-5 dniach
można również stosować szampon Nix
GRUŹLICA SKÓRY
Gruźlica skóry (tuberkulosis cutis) jest chorobą przewlekłą i może mieć różny obraz kliniczny w zależności od drogi zakażenia oraz stanu immunologicznego pacjenta. Łagodniejszy przebieg gruźlicy skóry w stosunku do gruźlicy narządowej jest wynikiem niekorzystnych warunków rozwoju prątków w skórze, która stanowi silna barierą immunologiczną.
Etiopatogeneza
czynnikami etiologicznymi są prątki ludzkie lub rzadziej bydlęce
prątki dostają się do skóry drogą naczyń limfatycznych, krwionośnych lub przez ciągłość z tkanek głębszych (zakażenie wewnątrzpochodne)
rzadziej zakażenie ma charakter zewnątrzpochodny
Rozpoznanie gruźlicy skóry
badanie bakteriologiczne - wykazanie prątków gruźlicy w preparatach bezpośrednich jest bardzo trudne, gdyż są one nieliczne. Obecnie wykonuje się reakcję PCR, która wykrywa DNA prątków
hodowla lub szczepienie zwierząt doświadczalnych jest zwykle dodatnia
badanie histopatologiczne skóry - obraz jest charakterystyczny
odczyn tuberkulinowy - dodatni we wszystkich przypadkach
Podział gruźlicy skóry
Gruźlica właściwa
Toczniowa
Rozpływna
Brodawkująca
Węzłowa
Wrzodziejąca błon śluzowych
Gruźlica skóry po szczepieniu BCG
Tuberkulidy
obecnie tuberkulidy występują bardzo rzadko
są to prawdopodobnie odczyny alergiczne na prątki lub ich składowe
dotyczą osób z czynną lub przebytą gruźlicą
w badaniach bezpośrednich oraz metodą hodowli nie udaje się wykazać prątków
zmiany mają charakter osutki guzkowej lub guzkowo-zgorzelinowej
Gruźlica toczniowa (tuberculosis luposa)
najczęstsza postać gruźlicy skóry, o bardzo przewlekłym przebiegu
zakażenie jest zewnątrz- lub wewnątrzpochodne
dotyczy osób z dużą odpornością przeciwgruźliczą
wykwitem podstawowym jest żółtobrunatny lub czerwonobrunatny guzek, z różną tendencją do przerostu, rozpadu i bliznowacenia; ogniska szerzą się obwodowo
zmiany ustępują z pozostawieniem blizny nieostatecznej (w jej obrębie mogą powstawać nowe guzki)
zmiany umiejscowione są rozmaicie, często na twarzy
ogniska chorobowe z reguły nie sprawiają dolegliwości podmiotowych
w długo trwających zmianach mogą rozwinąć się raki skóry
Zakażenia bakteryjne skóry
Zakażenia bakteryjne skóry obejmują:
I. ropne choroby skóry związane z zakażeniem:
gronkowcowym
paciorkowcowym
mieszanym
II. Inne choroby bakteryjne skóry:
(różyca, łupież rumieniowy, promienica)
Zakażenia gronkowcowe
zapalenie mieszka włosowego
figówka (przewlekłe zapalenie mieszków włosowych)
czyrak
czyraczność
ropnie mnogie pach
ropnie mnogie niemowląt
zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry noworodków
liszajec pęcherzowy noworodków
Zapalenie mieszka włosowego (Folliculitis)
stan zapalny ujścia mieszka, przechodzący w dalszym przebiegu na cały mieszek i otoczenie
Objawy i przebieg:
krosta o trwałej, napiętej pokrywie, często przebita włosem, dolegliwości subiektywne znikome
Lokalizacja: twarz, tułów i kończyny
Rozpoznanie: obecność wykwitów krostkowych związanych z mieszkami włosowymi
Leczenie: miejscowe aerozole zawierającymi antybiotyki
(neomycyna, tetracykilna, natamycyna, bacytracyna, i inne)
Czyrak
Ropne zapalenie okołomieszkowe z wytworzeniem czopa martwiczego
Przebieg:
- wykwit pierwotny - naciek zapalny w otoczeniu mieszka włosowego
- drobny guzek sinoczerwony i żywobolesny
- po 4-6 dniach na guzku krosta przebita włosem, pod nią martwica i rozpad tkanek
- > 6 dni pękniecie pokrywy ropnego pęcherza i łatwe odejście tkanki martwiczej tzw. czopa martwiczego
Objawy: duża bolesność
Lokalizacja: warga górna, oczodół, skroń
Powikłania:
- ropowica
- czyrak gromadny (wynik skupiania się i zlewania czyraków)
Czyraczność: występowanie u jednej osoby kilku czyraków w różnym stadium rozwoju i w różnej lokalizacji.
Leczenie:
- kompres ichtiolowy oraz po pojawieniu się czopa martwiczego naciśniecie dla jego usunięcia
- antybiotyki ogólnie
Zakażenia paciorkowcowe (streptodermiae)
Róża (Erysipelas)
Ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej z szybkim przebiegiem i wysoką gorączką
Przebieg:
- kształt ogniska nieregularny
- szerzenie drogą naczyń chłonnych
- spoistość ogniska, skóra wygładzona napięta i lśniąca
- gromadzenie płynu wysiękowego w warstwie brodawkowatej oddzielenie naskórka i powstanie pęcherzy
- objawy krwotoczne
- martwica i zgorzel
Lokalizacja: twarz (błony śluzowe nosa i jamy ustnej), kończyny dolne
Objawy:
- początek nagły
- przed zmianami skórnymi wysoka gorączka (40-41)
- dreszcze
- objawy ogólnego rozbicia
- ból, pieczenie
Powikłania:
- nawroty w miejscach uprzednio zajętych
- trwały obrzęk (np. słoniowacizna)
- ropowica
- zapalenie naczyń chłonnych i żylnych
Leczenie:
- półsyntetyczne penicyliny
- cefalosporyny
- kompresy i maści ichtiolowe
Mieszane zakażenia paciorkowcowo - gronkowcowe (Staphylo - streptodermiae)
Liszajec zakaźny
(impetigo contagiosa)
Wykwity pęcherzowo - ropne zasychające w miodowożółtawe strupy, o krótkim okresie trwania
Lokalizacja: twarz, okolice jamy ustnej i nosa
Odmiany kliniczne:
1) liszajec suchy (i. sicca) tzw. Streptodermia - złuszczanie na podłożu stanu zapalnego
2) zajady (angulus infectiosus) pękniecia w kącie ust
Objawy: nagły początek, szybki przebieg, brak podmiotowych objawów
Leczenie: aerozole i maści z antybiotykami lub środkami odkażającymi
Wyprzenie bakteryjne (intertrigo microbica)
Zmiany zapalne i wysiękowe w fałdach skórnych, wyraźnie odgraniczone od otoczenia
Czynniki sprzyjające: nadmierne pocenie, otyłość, cukrzyca, u niemowląt przegrzewania i zaniedbania higieniczne
Lokalizacja: okolice pachwinowe, pachowe, zauszne, fałdy międzypośladkowe, fałdy podsutkowe
leczenie
miejscowe zasypki lub aerozole zawierające środki odkażające
miejscowe leki stosowane w piodermiach:
Leki zawierające antybiotyki:
- tetrcyklina - maść z chlorowodorkiem oksytetracykliny lub aerozol oksytetracykliny + hydrokortyzon
- chloramfenikol
- erytromycyna 3-5% maść
- gentamycyna maść lub krem z kortykosteroidami
Antybiotyki wyłącznie do stosowania miejscowego:
- neomycyna
- gramicydyna
- polimiksyna B
- klindamycyna
Środki odkażające: kliochinol, jod
Gruźlica rozpływna (tuberculosis colliquativa)
zakażenie jest wewnątrzpochodne, dotyczy głównie osób z gruźlicą węzłową lub kostno-stawową
obecnie bardzo rzadka postać gruźlicy
wykwitem podstawowym jest guz lub guzek umiejscowiony w tkance podskórnej, zrastający się ze skórą, z tendencją do rozmiękania oraz tworzenia przetok i owrzodzeń
zmiany ustępują z pozostawieniem charakterystycznych pozaciąganych blizn
umiejscowienie ognisk chorobowych - okolica podżuchwowa, nadobojczykowa, mostkowa oraz twarz powyżej kątów ust
Gruźlica brodawkująca(tuberculosis verucosa)
zakażenie jest zewnątrzpochodne, często u weterynarz (kontakt z chorym bydłem) lub patologów wykonujących sekcję osób z czynną gruźlicą
wykwitem podstawowym jest hiperkeratotyczna grudka, ze skłonnościa do obwodowego szerzenia
grudki ustępują z pozostawieniem blizny ostatecznej
zmiany umiejscowione są najczęściej na rękach lub stopach
należy różnicować je z brodawkami wirusowymi
Gruźlica skóry po szczepieniu BCG
zmiany powstają w miejscu szczepienia BCG, są to bardzo rzadkie przypadki, mogą pojawić się nawet w kilka lat po szczepieniu
badania bakteriologiczne są zwykle ujemne, natomiast metodą PCR można wykryć DNA prątka
klinicznie zmiany przypominają gruźlicę toczniową
Leczenie gruźlicy skóry
prowadzone jest w poradniach przeciwgruźliczych
wskazane jest leczenie skojarzone, nie stosuje się monoterapii
wyleczenie ocenia się na podstawie obrazu klinicznego i badania histopatologicznego
5