28. Polski klasycyzm oświeceniowy: autorzy, tematy, problemy, poetyka prądu.
W czasach polskiego oświecenia klasycyzm był jednym z głównych prądów kulturowo- literackich decydujących o charakterze i znaczeniu tej epoki w dziejach kultury narodowej. Sam termin, jako nazwa prądu zaczął funkcjonować pod koniec XIX w . W 2 poł. XVIII w. termin klasyczny znaczył : starożytny, doskonały lub wzorcowy. Za reprezentantów literatury klasycystycznej uważa się najwybitniejszych pisarzy francuskich XVII w ; P. Corneille'a , Moliera.
W Polsce elementy klasycyzmu przejawiały się w twórczości ; A. Naruszewicza, J. Kasprowicza, S. Trembeckiego, F. Zabłockiego , J. N. Niemcewicza.
W formowaniu klasycyzmu w Polsce istotne znaczenie miało programowe nawiązywanie do nurtów narodowej tradycji o charakterze preklasycystycznym, a więc do renesansu, i niektórych zjawisk twórczych XVIII w.
Swoista cechą klasycyzmu polskiego było potraktowanie go, jako programu działalności literackiej zaangażowanej w społeczno- kulturowe przemiany kraju.
Filozoficzne założenia europejskiego klasycyzmu XVII w . miały charakter złożony: wątki myślowe antyku, średniowiecznego Kościoła i elementy 17-wiecznych rozważań o metodach poznawczych( np. kartezjanizm).
U podstaw klasycyzmu leżał racjonalizm, któremu początki dał Kartezjusz. Wg niego jedynym źródłem i prawd jest ludzki rozum. Myśl te rozwinął holenderski filozof Spinoza, który głosił, że prawdą jest tylko to, co można rozumowo określić i udowodnić. Obok racjonalizmu rozwinął się empiryzm. Jego twórcą był angielski filozof Bacon. Wg niego proces rozważania świata i prawdy powinien być oparty na doświadczeniu i eksperymencie .
REGUŁY KLASYCYZMU
Prawdopodobieństwa
Stosowności( styl wysoki, średni, niski)
Zasada trzech jedności
Jasność i czystość języka narodowego
CELE I ZADANIA TWÓRCZOŚCI
Akcentowano utylitarne cele poezji, jej aktualność i związek z bieżącymi sprawami. Słowo jest bowiem skutecznym narzędziem oddziaływania i wychowania społeczeństwa.
Celem było kształtowanie modelu człowieka oświeconego w opozycji do ciemnego szlachcica, jak i hulaki kosmopolitycznego
ROLA TWÓRCY
Wymagano od niego dowcipu, a więc wrodzonego daru poetyckiego. Wymagano znajomości reguł tworzenia , znajomości języka ojczystego oraz znajomości natury.
MOTYWY I TEMATY
Aktualne sprawy polityczno- ideowe kraju( Naruszewicz, Trembecki)
Problemy dotyczące istoty natury ludzkiej , sytuacji człowieka w świecie (poezje Krasickiego)
Wątki historiozoficzne, jak opozycja dobrej przeszłości i złej teraźniejszości ( wiąże się z tym motyw ,, przodków poczciywych”)
GATUNKI
Komedie- Bohomolec, Zabłocki, Niemcewicz ( problemy społeczno- polityczne i publiczne)
Tragedia ( Konarski, Rzewuski, Wybicki)
Satyra ( Krasicki, Naruszewicz)- przedstawienie i krytyka ludzkich wad.
Poemat heroikomiczny ( Krasicki)
Oda ( Naruszewicz)
List poetycki
Sielanka
Bajka
Niektóre formy epigramatyki
Opera
Powieść
POETYKA KLASYCYZMU
W poetyce klasycyzmu największe znaczenie ma zasada jedności akcji. Według tej reguły fabuła ma mieć charakter liniowy, być jednowątkowym układem zdarzeń - pozbawionym scen epizodycznych i wątków pobocznych. Rozwój zdarzeń w czasie trwania akcji ma prowadzić wprost do rozwiązania głównego konfliktu zarysowanego w dramacie. Także każda z wprowadzonych postaci musi mieć wyraźnie określoną funkcję w stosunku do rozwoju akcji. Prostsze do określenia są zasady jedności czasu i jedności miejsca - zasada jedności czasu mówi, że czas trwania akcji musi się pokrywać z czasem trwania widowiska lub przynajmniej zamykać się w jednej dobie; zasada jedności miejsca mówi, że akcja dramatu powinna toczyć się stale w tym samym miejscu, a przynajmniej nie naruszać prawdopodobieństwa zmian miejsca akcji w stosunku do zasady jedności czasu.