Instytut politologii Współczesne Chiny i źródła ich międzynarodowej pozycji ks. dr Artur Wysocki

IX. System polityczny ChRL

1. Główne cechy chińskiego systemu politycznego

1. Brak tradycji demokratycznych - historyczna zasada „zwycięzca bierze wszystko”

2. Personifikacja władzy (cf. pokolenia polityków)

3. Dualizm partyjno-administracyjny - mało przejrzysty system podejmowania kluczowych decyzji

4. Rządy za pomocą prawa a nie rządy prawa (rule by law instead of rule of law)

5. Znaczenie etyki i moralności w polityce - ponad prawo (min. waga danego słowa)

6. Pragmatyzm rozwiązań wewnętrznych oraz w relacjach międzynarodowych

7. Nacisk na społeczno-gospodarczy rozwój (Cztery Modernizacje)

8. Promowanie nowego modelu rozwoju: niedemokratyczny system polityczny i gospodarka rynkowa

9. Elementy „zbliżania się” do ludzi (Trzy reprezentacje, wybory regionalne, krytyka władz w mediach, sądownictwo-rozprawy przeciwko nieuczciwym urzędnikom etc.) - akceptacji systemu przez społeczeństwo

10. Zapewnieni bezpieczeństwa rozwoju (surowce) i dobre stosunki z zagranicą

11. Waga harmonijnego rozwoju wewnętrznego i relacji zewnętrznych

2. Struktura organów władzy państwowej w ChRL

• Do naczelnych władz państwa zalicza się: Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych (OZPL), Stały Komitet OZPL, Przewodniczący ChRL, Rada Państwowa, Centralna Komisja Wojskowa (CKW), Najwyższy Sąd Ludowy (NSL) oraz Najwyższa Prokuratura Ludowa (NPL)

• Zasada jedności władzy państwowej - wszystkie inne organy powoływane i nadzorowane przez OZPL (jednoizbowy parlament), przed nim odpowiadają

• System ten jest skopiowany na niższych szczeblach administracji: decydująca pozycja zgromadzenia przedstawicieli danego szczebla

• OZLP i jego Stały Komitet - najwyższa władza ustawodawcza i kontrolna, łącznie z kontrolą konstytucyjności aktów prawnych

• Przewodniczący ChRL - „głowa państwa”

• Rada Państwowa - rząd centralny, główny organ władzy wykonawczej

• CKW - „kolegialny zwierzchnik sił zbrojnych”; jej przewodniczący realnie - kluczowa pozycja (>Przewodniczący ChRL etc.). Jej skład jednorodny ze składem CKW KC KPCh

• NSL -stoi na czele systemu sądownictwa w ChRL-ostateczna instancja odwoławcza

• NPL - niezależny organ konstytucyjny (od rządu) sprawujący nadzór nad systemem prokuratur różnych szczebli

• LPRKCh - faktycznie nie jest zaliczana do organów państwa; określana jako „organizacja frontu jedności o dużej reprezentatywności”, ale wymieniona w Konstytucji

• KPCh i jej organy: kluczowy organ - Biuro Polityczne Komitetu Centralnego (KC) i jego Stały Komitet (ostatnio 9 członków) - tutaj powstaje lista „ważności” osób: z reguły wszyscy członkowie SK BP pełnią najwyższe funkcje w państwie

3. Najważniejsze osoby w państwie

• Przewodniczący ChRL (prezydent)

Hu Jintao (od 2003) - nr 1

• Przewodniczący Centralnej Komisji Wojskowej

• Wiceprzewodniczący ChRL (wiceprezydent) - Xi Jinping

• Przewodniczący Komitetu Stałego OZLP - Wu Bangguo (od 2003) - nr 2

• Przewodniczący Rady Państwowej (premier) - Wen Jiabao (od 2003) -nr 3

• Przewodniczący Ludowej Politycznej Rady Konsultatywna Chin - Jia Qinglin - nr 4

4. Pokolenia polityków chińskich

• I pokolenie: Mao Zedong, Zhou Enlai, Zhu De, Liu Shaoqi

• II pokolenie: Deng Xiaoping, Hua Guofeng, Zhao Ziyang

• III pokolenie: Jiang Zemin, Li Peng, Zhu Rongji

• IV pokolenie: Hu Jintao, Wen Jiabao, Wu Bangguo

• V pokolenie: 2012? - Xi Jinping?, Li Keqiang?

5. Rozwój chińskiego parlamentaryzmu i systemu konstytucyjnego

Z historii chińskiego konstytucjonalizmu

• Rewolucja demokratyczna 1911 r.

• Tymczasowa Konstytucja z 11 marca 1912 r.:

• 12 grudnia 1912 r. - pierwsze wybory w Republice Chińskiej:

• W 1924 r. Sun Jat-sen wysuwa nowy program budowy państwa zakładający przygotowanie „Konstytucji pięciu władz”

• Budowa państwa republikańskiego w trzech etapach

• 3 październik 1928 r. - przyjęty „Program opieki politycznej” zamykający okres zarządzania wojskowego

• Jesienią 1946 r. zbiera się ZN i opracowuje Konstytucję Republiki Chińskiej, oparta o zasady Sun Jat-sena, która weszła w życie w 1947 r. (ze zmianami obowiązująca na Tajwanie)

Źródła systemu konstytucyjnego ChRL

• Odwoływanie się do systemu rozwiązań istniejących na terenach kontrolowanych przez Komunistyczną Partię Chin (KPCh) w czasach Republiki Chińskiej

• Największy region kontrolowany przez komunistów - południowo-wschodnie tereny: prowincja Jiangxi i cześć prowincji Fujian, od 1931 r. tzw. Chińska Republika Radziecka

• Wspólny program - 1946 r. - Chiny Północno-Wchodnie (zasada san-san)

Ewolucja systemu konstytucyjnego w ChRL

• 01.10.1949 r. - proklamowanie ChRL

• Koniec września 1949 r. - Ludowo Polityczna Rada Konsultatywna Chin - I sesja w Pekinie - Wspólny Program LPRKCh

• Maj-sierpień 1954 r.-I wielostopniowe wybory do Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych (OZPL)

• 20 września przyjęta przez OZPL I Konstytucja ChRL

• Czasy Wielkiego Skoku i Rewolucji Kulturalnej - konstytucja w zasadzie fikcją - realizacja polityki Mao

• W 1970 r. powołanie nowej Komisji Konstytucyjnej, na której czele staje Mao

• „Przepychanki” wewnątrz partii i powrót do prac w 1973 r.

• Ostatecznie zdecydowano się na szeroką nowelizację Konstytucji w 1975 r.- w istocie jednak nowa Konstytucja

• Po śmierci Mao w 1977 r. - przygotowywanie nowej Konstytucji

• 5 marca 1978 r. przyjęto trzecią Konstytucję ChRL

• Szybko zaczęto nowelizować i pracować nad nowym projektem: Ostatnia obowiązująca Konstytucja uchwalona 4 grudnia 1982 r. - w dużym stopniu oparta o Konstytucję z 1954 r.