Definicja finansów publicznych

Sprecyzowanie zakresu pojęcia finansów publicznych w współczesnych gospodarkach rynkowych jest istotne z kilku powodów:

• pozwala określić skalę udziału państwa w gospodarce,

• umożliwia ustalenie rozmiarów długu publicznego,

• umożliwia ustalenia skali nierównowagi finansowej.

Finanse publiczne można zdefiniować używając przyjętej wcześniej wąskiej definicji finansów. W takim ujęciu finanse publiczne to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem publicznych zasobów pieniężnych (funduszy publicznych).

W szeroki znaczeniu na finanse publiczne składać się będą: publiczne zasoby pieniężne (fundusze publiczne np. środki budżetu państwa, gmin, środki Funduszu Ubezpieczeń Społecznych itd.); operacje tymi zasobami (ściąganie podatków, wypłata rent, dotacji) oraz normy prawne regulujące te przepływy pieniężne (publiczne prawo finansowe).

Poniżej, dla porównania, kilka innych definicji finansów publicznych różnych autorów.

P. M. Gaudemet: Finanse publiczne stanowią gałąź prawa publicznego, której przedmiotem jest badanie norm dotyczących publicznych zasobów pieniężnych oraz operacje tymi zasobami.

S. Owsiak: Przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska oraz procesy związane z powstawaniem i rozdysponowaniem pieniężnych środków publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego.

E. Ruśkowski: Operacje finansowe podmiotów publicznoprawnych polegające na gromadzeniu dochodów i dokonywaniu wydatków, wypełniają pojęcie finansów publicznych.

W. Ziółkowska: Finanse publiczne obejmują obok środków budżetu państwa (centralnego) i budżetów samorządowych, wszelkie nieprywatne środki finansowe, które pozwalają państwu na prowadzenie jego polityk.

Definiując finanse publiczne należy zwrócić uwagę na to, że pojęcie finansów publicznych, sektora publicznego i sektora finansów publicznych nie są tożsame.

Obecna (2006), normatywna definicja finansów publicznych brzmi następująco:

Finanse publiczne w UOFP ART. 3 2006

Kolorem czerwonym zaznaczono nowe elementy normatywnej definicji finansów publicznych. Finansowanie deficytu zastąpiono sformułowaniem finansowanie potrzeb pożyczkowych, rozbijając je dodatkowo na dwa rodzaje. Nowym elementem są rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej (np. płacenie składki). W istocie definicja ta jednak niewiele różni się od poprzedniej, zawartej w poprzednio obowiązującej ustawie ustawie.

FINANSE PUBLICZNE A FINANSE PRYWATNE

• Władza publiczna uzyskuje swoje dochody stosując przymus. W zakresie wydatków przymus jest względny, gdyż to władza stanowi prawo, na podstawie którego wydatki są dokonywane. Podmioty prywatne są w sytuacji odwrotnej.

• Finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu. Państwo posiada znaczny wpływ na system pieniężny. Prywatni posiadacze pieniądza nie mają na niego dużego wpływu (oprócz G. Sorrosa).

• Finanse publiczne powinny realizować interes publicznego(interes ogółu). Finanse prywatne służą realizacji celów indywidualnych, które zwykle nie są zgodne z interesem ogółu.

• Skala finansów publicznych jest nieporównywalna z finansami prywatnymi. Wynika to z koncentracji finansów publicznych.

• Zasady gospodarowania finansami publicznymi są w dużym stopniu skodyfikowane. W przypadku finansów prywatnych zakres regulacji prawnej jest o wiele mniejszy.

Między finansami prywatnymi a publicznymi występuje coraz szersza sfera finansów grupowych, których charakter jest niejednoznaczny (finanse wielkich korporacji, funduszy ubezpieczeniowych itp.). Z tego względu podział na finanse prywatne i publiczne jest coraz bardziej wątpliwy, uzmysławia jednak pewne ważne cechy tych kategorii finansów.

W pewnym zakresie zjawisko to ilustruje poniższy schemat:

FINANSE PUBLICZNE FINANSE NIEPUBLICZNE

(PRYWATNE)

FINANSE PRYWATNE SENSU STRICTE = FINANSE OSÓB FIZYCZNYCH, PRZEDSIĘBIORCÓW I GOSPODARSTW DOMOWYCH

FINANSE GRUPOWE = FINANSE PARTII, FUNDACJI, STOWARZYSZEŃ, KOŚCIOŁÓW

FINANSE ZRÓWNANE Z PRYWATNYMI = FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW I BANKÓW PAŃSTWOWYCH OPRÓCZ BANKU CENTRALNEGO

Źródło: Finanse publiczne i prawo finansowe, pod red. C. Kosikowskiego i E. Ruśkowskiego, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003, 22.

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2) wydatkowanie środków publicznych;

3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

5) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

6) zarządzanie środkami publicznymi;

7) zarządzanie długiem publicznym;

8) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.