Filozofia wykład 1, Studia, ZiIP, SEMESTR V, Fizozofia

Filozofia - pojęcie. Słowo „filozofia” zostało utworzone z dwóch greckich słów:

Philia (przyjaźń, miłość)
Sophia (mądrość)

W rozumieniu etymologicznym „filozofia” oznacza więc miłość mądrości.

Grecja na przełomie VII i VI wieku przed Chrystusem - filozofami zaczęto określać ludzi, którzy dociekali przede wszystkim przyczyny wszechrzeczy,
Filozofia zrodziła się w starożytnej Grecji jako przełamanie myślenia mitycznego. Człowiek zaczął stawiać pytania pod adresem otaczającej go rzeczywistości, samego siebie i formułować rozumowe odpowiedzi na te pytania.

Narzędzia filozofii

Filozofowie posługują się narzędziami pospolitego rozumu ludzkiego:

Adekwatnymi pojęciami
Niesprzecznymi i konkluzywnymi racjami
Argumentacją
Doświadczeniem
Pytania: co jest słuszne?
Co istnieje?
Dlaczego

Pytania filozoficzne:

Dlaczego jest coś, a nie raczej nic? Co to jest poznanie? Co to jest prawda?
Czy istnieje samookreślenie płynące z wolności?
Co to jest człowiek? Co to jest życie? Na czym polega sens ludzkiego istnienia?
Co to jest dobro moralne? Co to jest sztuka?
Czy dzieje mają sens?
Co to jest język?
Czy istnieje Bóg?

Krótka historia początków

Pierwsi filozofowie zaczęli się pytać o to, co jest „podstawą” (arche), źródłem wszystkiego, co istnieje i tę podstawę zaczęli pojmować nieosobowo. Tales (624-546 p.n.e.) uważał, że podstawą całej rzeczywistości jest woda

Anaksymenes 525 p.n.e. powietrze

Heraklit ur. 540 p.n.e. wiecznie żywy ogień - energia

Przez długie wieki nazwa „filozofia” oznaczała wszelką wiedzę, mądrość

Główne pojęcia wczesnych filozofów:

Physis - natura, przyroda
Arche - zasada, źródło, początek (czasu lub wartości)
Logos - pojęcie, argumenty, porządek, rozum, język
Kosmos - uporządkowany i dający się w tym porządku poznać świat

Rozumienie mądrości

Już w okresie starożytnym występowały jednak różnice w pojmowaniu mądrości. Jaka wiedza zasługuje na miano mądrości? Można by wskazać, w pewnym uproszczeniu, dwie odrębne tradycje. W pierwszej z nich, wiązanej przede wszystkim z postaciami Platona i Arystotelesa, mianem mądrości określano wiedzę racjonalną i empiryczną na temat rzeczywistości, kosmosu. Arystoteles był dobrym obserwatorem i autorem pierwszych koncepcji kosmologicznych, biologicznych.
Druga tradycja związana jest raczej z osobą Sokratesa. Dla niego mądrością była raczej wiedza praktyczna, dotycząca postępowania ludzkiego.
Filozofia jest to więc dogłębne, sięgające tego, co istotne i dokonujące refleksji nad sobą samym myślenie o świecie, o ludzkim postępowaniu, o tym, co absolutne.
Filozofia jest zawsze rozpięta pomiędzy współczesnością a tradycją. Każde pokolenie stawia sobie stare i nowe pytanie pod adresem rzeczywistości i człowieka. Filozof podejmując te pytania ludzkie powtarzają się w ciągu wieków i filozofów różnych generacji stawiali na nie różne odpowiedzi.

Nauki filozoficzne:

Filozofia, zwłaszcza współcześnie pojęta, dzieli się na kilka nauk, różniących się swym przedmiotem i metodami. Najważniejsze spośród nich są cztery:

Ontologia (metafizyka)
Epistemologia (teoria poznania)
Etyka
estetyka

Ontologia

Nazwa „ontologia” pochodzi od słów greckich „on” (byt) oraz „logos” (nauka). Ontologia lub metafizyka to nauka o bycie, czyli o tym co jest. Ontologia jest to ogólna teoria całej rzeczywistości.
Ontologia opiera się na założeniu, że świat jest poznawalny nie tylko w warstwie faktów (te opisują nauki przyrodnicze), ale i w sferze wewnętrznej struktury.
We współczesnej filozofii obserwujemy dwa odrębne podejścia do ontologii. Jedna grupa filozofów twierdzi, że refleksja ontologiczna powinna być niezależna od nauk o świecie (fizyki, kosmologii, biologii). Jest to inny sposób badania świata niże ten, który nam oferują nauki przyrodnicze. Takie stanowisko podzielają dziś filozofowie ze szkół neotomistycznej i fenomenologicznej. Drugie podejście wiąże refleksję ontologiczną z naukową. Refleksja ontologiczna powinna wypływać z uprzedniego poznania świata przez nauki. Takie podejście jest podzielane przez filozofów ze szkoły neopozytywistycznej i analitycznej.
Epistemologia

Nazwa „epistemologia” pochodzi od słów „episterne” (prawdziwa wiedza) i „logos”. Epistemologia to nauka o wiedzy, poznaniu. Inna nazwa tej dyscypliny filozoficznej to „teoria poznania”.
Teoria poznania zajmuje się źródłami naszej wiedzy, oceną jej wartości, granicami poznania naukowego, problemem błędów poznawczych, zagadnieniem prawdy. O ile ontologia była obecna w historii filozofii od początku, o tyle epistemologia narodziła się jako nauka dopiero w czasach nowożytnych, głównie po Kartezjuszu i Kancie. Niemniej jednak pytania o charakter naszej wiedzy były podejmowane przez wcześniejszych filozofów, a zwłaszcza przez sceptyków. Dzisiaj nauka o poznaniu jest interdyscyplinarna określana mianem kognitywistyki lub cognitive science. Korzysta ona ze zdobyczy psychologii poznawczej, neurologii a nawet informatyki.
Etyka

Uchodzi za naukę zaliczaną do filozofii praktycznej. Jest to filozofia moralności. Zajmuje się ona obiektywną i subiektywną stroną działania moralnego. Z jednej strony, etyka podejmuje problem wartości i norm moralnych. Próbuje odpowiedzieć na pytanie czy istnieją obiektywne normy moralne, które nie wypływałyby np. z doktryn religijnych. Etyka chce ustalić zakres takich norm, które mogłyby być uznane przez ludzi wyznaczających różne opcje światopoglądowe. Zanalizuje również warunki odpowiedzialności człowieka za swoje postępowanie. Oprócz etyki ogólnej rozwijają się różne etyki szczegółowe, takiej jak: etyka polityczna, zawodowa, ekologiczna, lekarska, bioetyka itd.

Estetyka

Czwartą nauką filozoficzną jest estetyka. Zajmuje się ona wartościami przedmiotów naturalnych lub wytworów sztuki. Główną wartością, jaką zajmuje się estetyka, jest piękno, jakie przejawia się w zmysłowym postrzeganiu przedmiotów. Estetyka stawia sobie pytanie o naturę piękna: czy jest ono wartością obiektywną, czy subiektywną? Czy w przedmiotach istnieją jakieś obiektywne podstawy dla nazywania go pięknym czy też piękno jest wyłącznie kwestią gustu odbiorcy.
Szczegółowe estetyki rozważają różne odmiany piękna, utworu muzycznego, dzieła malarskiego, dzieła literackiego. Przedmiotem rozważań estetyki jest także analiza przeżyć człowieka w kontakcie z pięknem czyli analiza doświadczenia estetycznego.