Program autorski

PROGRAM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ „JESTEM PRZYJACIELEM PRZYRODY” DLA KLAS 1-3

„Mam tylko jedna ziemię, a jej przyszłość

Zależy od każdego , na pozór niewinnego,

Ludzkiego działania, zależy od każdego z nas”

Florian Plit

oprac .mgr Dagmara Salamon

mgr Irena Kmak

WSTEP

Szkoła powinna sprzyjać osiąganiu zdrowia i dobrego samopoczucia zarówno fizycznego jak i psychicznego, zadowolenia i sukcesów na miarę każdego ucznia.

Doświadczenia dydaktyczne ubiegłych lat przekonały nas, ze uczniowie interesują się problemami ekologicznymi najbliższego otoczenia i chętnie uczestniczą w zajęciach na rzecz jego ochrony. Specyficzne usytuowanie szkoły w Chełmcu i szkoły w Siennej (blisko lasów, rzeki, łąki) umożliwia prowadzenie bezpośrednich obserwacji zjawisk przyrodniczych.

Czynniki te skłoniły nas do opracowania autorskiego programu edukacji ekologicznej „ Jestem przyjacielem przyrody” dla uczniów klas 1-3. Program ten realizowany jest w ramach zajęć zintegrowanych. Uwzględnia on podstawy programowe dla pierwszego etapu kształcenia. Dzieci nie mają jeszcze ukształtowanych stereotypów, dlatego stosując odpowiednie formy i metody pracy można skutecznie i efektywnie kształtować ich postawę zgodną z etyka ekologiczna. Edukacja ekologiczna w szkole to nie zajęcia w ławkach i wiedza teoretyczna.

Edukacja ekologiczna- to konkretne działanie w środowisku i dla środowiska. To stwarzanie dzieciom takich sytuacji, aby samodzielnie dochodziły do określonych prawd i zasad, aby same umiały wyciągać odpowiednie wnioski, a co za tym idzie, aby umiały perspektywicznie myśleć.

1. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

Program edukacji ekologicznej „Jestem przyjacielem przyrody” jest skierowany do dzieci w młodszym wieku szkolnym z klas 1-3. Dotyczy I etapu edukacyjnego szkoły podstawowej i może być realizowany w dowolnej kolejności i modyfikowany w zależności od potrzeb i możliwości dzieci. Treści nauczania ułożone są w sposób spiralny. Oznacza to, że te same treści mogą być powtarzane w kolejnych klasach edukacji wczesnoszkolnej, umożliwiając dziecku poszerzenie, pogłębienie wiedzy i umiejętności zgodnie ze wzrastającymi możliwościami intelektualno- percepcyjnymi.

Dobierane one są w sposób, aby były ciekawe, pobudzały do myślenia, poszukiwania, a przede wszystkim- do działania. Realizowane zagadnienia łączą teorię z praktyka i dotyczą najbliższego środowiska, a wiec domu, podwórka, szkoły, miasta, regionu, kraju i świata. Na poszczególnych poziomach nauczania program będzie różnił się stopniem trudności, objętością zagadnień i zakresem osiąganych umiejętności, Łączy on w sobie treści z różnych dziedzin edukacji: polonistycznej, matematycznej, plastycznej, technicznej i ruchowej. Istotą programu ekologicznego jest: przez zabawę do nauki !

W strukturze realizacyjnej programu przewidziano następujące linie tematyczne:

Poznanie przyrody

Poznanie własnego ciała i ochronę zdrowia

Ochronę żywych i martwych elementów środowiska

Działania ekologiczne

Program przewiduje wprowadzenie do nauczania szereg treści dotyczących edukacji ekologicznej, co wymaga zwiększenia wymiaru godzin o jedna godzinę dodatkową.

Realizacja innowacji zakłada ścisłą współpracę z rodzicami, którzy w obecnych czasach maja stać się współtwórcami procesu edukacyjnego. Narzuca to szeroki zakres współpracy szkoły, wychowawcy z domem rodzinnym ucznia:

kontakty zbiorowe:

comiesięczne spotkania w ramach Dni Otwartych (pierwszy wtorek miesiąca) z rodzicami,

innymi pracownikami, pedagogiem szkolnym, pracownikami PPP, logopedą, pielęgniarka itp.

kontakty grupowe:

wewnętrzne spotkania Trojki Klasowej

kontakty indywidualne: cotygodniowe konsultacje, wizyty domowe, kontakty telefoniczne, itp.

Pozwoli również kształtować świadomość ekologiczną rodziny w harmonii z rozwojem osobowości, postaw i wrażliwości dziecka. Rodzice uczestniczą w procesie dydaktyczno - wychowawczym klasy poprzez opracowywanie harmonogramu wycieczek, uroczystości, spotkań, akcji organizowanych przez klasę. W miarę możliwości przygotowują środki dydaktyczne, uczestniczą w doposażeniu klasopracowni w sprzęty potrzebne do realizacji zamierzonych celów. Klasa opracowuje swoje zwyczaje, święta, obrzędy np. klasowe urodziny, Mikołajki, Pasowanie na Małego Ekologa, Święto Rodziny, itp. Uczniowie tworzą tradycję klasy poprzez akcentowanie „ważnych dni dla przyrody” wynikających z kalendarza ekologicznego i pór roku np. wrzesień Sprzątanie Ziemi, 4-11październik Tydzień Dobroci dla Zwierząt, 22 kwietnia Dzień Ziemi, powitanie wiosny.
Program klasy ekologicznej jest programem otwartym. W ciągu roku będzie wzbogacony, korygowany i dostosowywany do potrzeb i możliwości.

2. CELE KSZTALCENIA I WYCHOWANIA

Podstawowym celem tego programu jest skuteczne i efektywne kształtowanie postaw dzieci zgodnych z etyką ekologiczną. Służy on nie tylko pogłębianiu wiedzy, ale pobudza również aktywność dzieci i ich twórcze myślenie. Uczy współdziałania w zespole, kształtuje właściwe postawy i charakter młodego człowieka. Ten program pomaga ciekawie i pożytecznie spędzić czas wolny, ale także jest sposobem na zintegrowanie życia rodzinnego.

Cele :

- rozbudzenie wrażliwości i potrzeby kontaktu z przyrodą,
- wyrabianie szacunku dla przyrody i jej piękna,
- podejmowanie działań ekologiczno - zdrowotnych w najbliższym otoczeniu i we własnym życiu wykorzystując uzyskane wyniki i wnioski,
- wytworzenie nawyku ładu i porządku, oszczędnego korzystania z materiałów, segregowania odpadów i rozsądnego gospodarowania zasobami naturalnymi,

- umiejętność samodzielnego wyszukiwania informacji na podany temat z różnych źródeł oraz umiejętne wykorzystywanie ich,
- integrowanie zespołu klasowego poprzez wspólne zadania w stosunku do człowieka i środowiska,

- umiejętność współpracy i komunikacji, budowania zaufania i odpowiedzialności za siebie i innych,

- kształtowanie umiejętności dostrzegania zjawisk w ekosystemach,
- naukę poczucia własnej wartości i własnych możliwości,
- projektowanie i przeprowadzanie różnych badań i doświadczeń,
- rozwijanie aktywnych form wypoczynku.

3. TRESCI PROGRAMOWE

Edukacja polonistyczna

- Wyszukiwanie treści przyrodniczych i ekologicznych, wprowadzanie pojęć ekologicznych.
- Słuchanie, czytanie i omawianie tekstów literackich o tematyce przyrodniczej.
- Oglądanie filmów edukacyjnych ze zwróceniem uwagi na właściwy stosunek do flory i fauny.

- Wywiady i rozmowy na temat ochrony przyrody, jej zagrożeń i piękna.
- Redagowanie tekstów do gazetki klasowej.
- Przygotowywanie broszurek - ulotek ekologicznych prezentujących zdobyte wiadomości (przestrogi, pouczenia) i ilustrowanie ich.
- Opisy przyrody ożywionej i nieożywionej.

- W zakresie ćwiczeń słownikowych - bogacenie słownictwa ekologicznego zwracanie uwagi na treści przyrodnicze.
- Ćwiczenia gramatyczno - stylistyczne- nacisk na zadania o treściach ekologicznych.
- Ćwiczenia orograficzne - dobór tekstów związanych z przyrodą.


Edukacja matematyczna

- Kształtowanie rozumienia pojęcia liczby naturalnej, jako liczby elementów zbioru, jako liczby porządkowej i jako liczby związanej z mierzeniem wielkości ciągłych z wykorzystaniem materiałów przyrodniczych i odpadów.

• Odpady jako materiał pomocniczy do działań praktycznych w zakresie ważenia, porównywania, i mierzenia objętości różnych substancji.

• Badanie stosunków przestrzennych w terenie (nad, pod, obok, itp.).

• Wyszukiwanie w terenie materiałów o podobnych cechach.

• Umiejętność mierzenia odległości między obiektami, porównywanie wysokości, grubości, objętości, itp.

• Układanie krzyżówek i rebusów matematycznych, do rozwiązania których niezbędna jest wiedza matematyczna i ekologiczna.

Edukacja muzyczna-ruchowa

• Ruch na świeżym powietrzu z wykorzystaniem naturalnych przeszkód terenowych.

• Hartowanie (np. chodzenie boso po sali).

• Materiały przyrodnicze i odpady jako przybory do ćwiczeń.

• Propagowanie gier i zabaw ruchowych, podwórkowych.

• Turystyka odbywająca się w bezpośrednim kontakcie z przyrodą.

• Recytowanie rytmicznych tekstów przyrodniczych z zastosowaniem różnych środków muzycznych.

• Nagrywanie odgłosów natury, zabawy w naśladowanie ruchów owadów, ptaków, ssaków czy ptaków.

• Umiejętność słuchania muzyki poważnej.

• Dobieranie muzyki do utworów literackich i plastycznych.

• Śpiewanie piosenek o tematyce ekologicznej i przyrodniczej.

• Wykorzystywanie materiałów przyrodniczych i odpadów do konstruowania prostych instrumentów muzycznych.

• Tworzenie swobodnych form złożonych z elementów improwizacji dziecięcej ilustrującej różne zjawiska przyrodnicze.

• Doświadczenia związane z hałasem w klasie, podczas przerw, w pobliżu szkoły.

• Improwizowanie śpiewem odpowiedzi na zadane krótkie pytania ekologiczne.
  

Edukacja plastyczna- techniczna

- Zdobywanie umiejętności dostrzegania, odbioru i przeżywania wartości wizualnych środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz treści w nich zawartych.

• Materiały przyrodnicze jako artystyczne środki wyrazu.

• Wykorzystywanie odpadów do komponowania prac.

• Wykonywanie plakatów, ulotek o treściach ekologiczno - przyrodniczych.

• Organizowanie klasowych i szkolnych wystawek prac plastycznych na temat ochrony przyrody, zagrożeń i jej piękna.

• Uczestniczenie w konkursach, wystawach i prezentacjach ekologicznych.

• Przygotowanie dzieci do rozwiązywania problemu odpadów w przyszłości poprzez wyrobienie właściwych nawyków (segregowanie śmieci, recykling, oszczędne gospodarowanie materiałami, zapisywanie zeszytów do końca, wykorzystywanie przeczytanych czasopism).

• Potraktowanie człowieka jako jednego z ważnych elementów środowiska i zapewnienie mu wiedzy na temat zdrowia (sposób odżywiania, wypoczynek, sport, zdrowy styl życia).

• Odpady jako tworzywo do zajęć.

• Chemia w kuchni, a umiejętność przygotowywania zdrowych potraw z mleka, warzyw i owoców.

• Energooszczędne urządzenia w szkole i w domu.

Edukacja przyrodniczo - ekologiczna

* W klasie i szkole

1. Rośliny ozdobne w klasie i w szkole.
2. Czynniki warunkujące rozwój roślin, światło, powietrze, odpowiednia temperatura, wilgotność.
3. Wpływ roślin na tworzenie mikroklimatu.
4. Każda klasa pierwsza sadzi swoje drzewko w dniu pasowania na ucznia
5. Wpływ zanieczyszczeń na kondycję ludzi, roślin i zwierząt.

* Droga do szkoły

1. Droga dziecka z domu do szkoły - dbanie o zieleń, zbieranie śmieci.
2. Obserwacje ruchu kołowego i pieszego na drogach, badanie natężenia ruchu i hałasu.
3. Propagowanie ekologicznych środków transportu.
4. Zasady przestrzegania przepisów ruchu drogowego.

* Życie i praca w domu

1. Propagowanie zdrowego stylu życia.
2. Sposoby na ekologiczne zakupy rozwiązaniem problemu odpadów.
3. Energia - alternatywne źródła; konieczność oszczędzania obecnych zapasów.
4. Odpowiedzialność ludzi za zwierzęta domowe i właściwy do nich stosunek.
5. Woda w domu , sposoby jej oszczędzania.
6. Urządzenia elektryczne w domu.

* W ogrodzie szkolnym, parku, wokół domu

1. Znajomość flory i fauny najbliższej okolicy.
2. Troska mieszkańców o wygląd parków, terenów zielonych i ogródków przydomowych.
3. Ochrona przyrody moim obowiązkiem.
4. Opieka nad roślinami wokół szkoły.
5. Całoroczne obserwacje roślin.

* Nasza miejscowość

1. „Sprzątanie świata” - hasłem całorocznym.
2. Rośliny chronione w mojej miejscowości.
3. Poznanie zabytków miasta, gminy i ich przeszłości.
4. Jak dbać o zdrowie? Wizyta w Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej, Laboratorium Granicznym

* Pory dnia i pory roku; obserwacje przyrody

1. Obserwacje ukierunkowane na określone rośliny i zwierzęta podczas zmian pór roku.
2. Wpływ temperatury, wody, zanieczyszczeń oraz światła na rośliny.
3. Wpływ warunków klimatycznych na życie człowieka.
4. Wędrówki ptaków, zagrożenia.

* W gospodarstwie ogrodniczym

1. Jak ekologicznie uprawiać rośliny.
2. Ekologiczny sposób walki ze szkodnikami i chwastami.
3. Czynniki szkodliwe w żywności (konserwanty, trucizny).
4. W sklepie ze zdrową żywnością.
5. Mądre zagospodarowanie odpadów - kompostownik.

* W sadzie

1. Prace pielęgnacyjne w sadzie.
2. Sposoby przechowywania i przetwarzania owoców.
3. Wpływ środków chemicznych na jakość owoców.

* W lesie

1. Zachowanie w lesie.
2. Ekosystemy leśne.
3. Warunki życia w lesie.
4. Ochrona lasów i ich mieszkańców.
5. Rabunkowe działania człowieka i ich wpływ na środowisko.
6. Gospodarcze, relaksacyjne i zdrowotne znaczenie lasów.

* Na łące

1.Ochrona roślin i zwierząt żyjących na łące. Dlaczego nie wolno wypalać traw?
2. Zioła i ich wykorzystanie.
3. Znaczenie łąk (gospodarcze, rekreacyjne).

* W gospodarstwie hodowlanym

1. Ekologiczna hodowla zwierząt.
2. Znaczenie hodowli zwierząt.
3. Środki chemiczne w gospodarstwie człowieka ich wpływ na stan wód.

* Najbliższa okolica - elementy krajobrazu

1.Bariery zieleni jako ochrona przed hałasem i spalinami. Ochrona powietrza.
2. Wpływ wysypiska śmieci na wody gruntowe.
3. Zanieczyszczenia przemysłowe i walka z nimi.
3. Zabytki i nowe obiekty w najbliższej okolicy. Przeszłość i perspektywy rozwoju naszej gminy.
4. Turystyka w naszym regionie - osobliwości, piękne miejsca.
5. Najbardziej zdewastowane miejsca w naszej okolicy.

* Na polach uprawnych

1. Ekologiczne sposoby uprawy roślin- rodzaje nawożenia.
2. Płody gospodarstw ekologicznych.
3. Ochrona zwierząt żyjących na polach.
4. Naturalne zwalczanie chwastów i szkodników.

* Woda. Życie w wodzie

1. Ochrona wód poprzez mniejsze zużycie, praca oczyszczalni.
2. Ochrona zwierząt i roślin żyjących w wodach.
3. Sposoby zanieczyszczania wód.
4. Wykorzystywanie energii wód.
5. Jak możesz walczyć o czystą wodę? Jak robią to inni?

* Sposoby podróżowania

1. Bezpieczne dla środowiska środki transportu.
2. Biologiczne skutki motoryzacji

* Nasza Ojczyzna - Polska

1. Najważniejsze zadania w dziedzinie ochrony środowiska w Polsce - formy ochrony przyrody.
2. Rejony ekologicznie skażone w Polsce.
3. Obserwacje krajobrazów polskich.
4. Sporządzanie regulaminu ekologicznego turysty.

4. METODY I FORMY PRACY

Do realizacji tego programu niezbędna jest umiejętność aktywizowania ucznia i motywowania go do dalszej pracy zespołowej i indywidualnej. Stąd podstawowymi metodami, odpowiednimi do realizacji programu, są metody aktywnego uczenia się.
1. Z grupy metod podających (informacyjnych)
- opis
- wyjaśnianie
- opowiadanie
2. Z grupy metod poszukujących (problemowych)
- pogadanka
- elementy dyskusji
- elementy klasycznej metody problemowej
- zabawy i gry dydaktyczne
3. Z grupy metod waloryzacyjnych (eksponujących)
- metoda ekspresyjna
- metoda impresyjna
- metoda inscenizacji
4. Z grupy metod operatywnych
- metoda ćwiczeń
- metoda praktycznych działań
- niektóre gry i zabawy

Formy organizacyjne aktywności dzieci wg R. Więckowskiego:
1. Aktywność indywidualna:
- indywidualna jednolita
- indywidualna zróżnicowana
2. Aktywność zbiorowa:
- zbiorowa jednolita: aktywność grupowa, aktywność z całą klasą
- zbiorowa aktywność zróżnicowana
Indywidualne formy organizowania pracy ucznia:
- praca z podręcznikiem, książką, czasopismem, planszami, planami, mapami, atlasami, przewodnikami do oznaczania roślin i zwierząt, itp.
- przygotowywanie wywiadów, dyskusji, ogłoszeń, zaproszeń, itp.
- wykonywanie doświadczeń, ćwiczeń, zadań ,rozwiązywanie problemów
- obserwacje, pokazy, wystąpienia

Propozycje działań ekologicznych , które można podjąć wspólnie w szkole
Klasa ekologiczna będzie się starać wpływać na kształtowanie postaw proekologicznych uczniów własnej szkoły, rodziny i społeczności lokalnej poprzez:

1.Wspólne segregowanie śmieci - zbieranie makulatury do papierowych worków znajdujących się w poszczególnych salach lekcyjnych puszek wrzucanych do „Puszkojada” znajdującego się na dolnym korytarzu.

2. Utworzenie tradycji szkoły „Każda klasa pierwsza sadzi swoje drzewko”.
3. Organizowanie jesienno - zimowej akcji dokarmiania ptaków „Karmnik”.
4. Przygotowanie na terenie szkoły akcji „Sprzątnie Świata”.
5 Prezentowanie własnej twórczości plastycznej, literackiej inspirowanej kontaktami z przyrodą.

6. Przygotowywanie i prezentacja inscenizacji, przedstawień teatralnych.
7. Nawiązywanie kontaktów z ludźmi zawodowo zajmujących się ochroną środowiska np.: leśnik, weterynarz, pracownik Wydziału Ochrony Środowiska, przewodnik PTTK itp.
8. Zazielenianie korytarzy szkolnych i terenów wokół szkoły.

5. EWALUACJA

Bardzo ważnym elementem pracy nauczyciela i ucznia jest ocena, która pozwala stwierdzić, czy zamierzone cele zostały osiągnięte. Dla ucznia ma być ona motywacją do dalszej pracy, a dla nauczyciela - sygnałem skuteczności stosowanych metod i form pracy. Kryterium oceny nie jest stan wiedzy ucznia w danym momencie, ale jego praca, włożony wysiłek, umiejętności, pomysłowość i przejawiane inicjatywy. Dziecko nie może w szkole odczuwać lęku przed niepowodzeniem czy zła oceną. Wszyscy uczymy się na błędach. Uczeń również ma do tego prawo, ale niepowodzenie nie powinno zaprzepaszczać inicjatywy w podejmowaniu dalszych prób. Program zakłada osiąganie przez ucznia umiejętności twórczego wykorzystywania zdobytej wiedzy. Nauczyciel dokonuje obserwacji ciągłej, całościowej i kompleksowej ucznia, przeprowadza z nim rozmowy, ankiety i gromadzi wytwory jego pracy.
Oceny dokonuje się na podstawie:

- obserwacji zachowań w określonych sytuacjach,

• samodzielnie pisanych ulotek - broszurek ekologicznych, wierszy, swobodnych tekstów będących odzwierciedleniem realizowanego cyklu tematycznego,

• przygotowań i udziału w przedsięwzięciach ekologicznych, w trakcie których wykorzystuje się zdobytą wiedzę i umiejętności,

• konkretnej działalności dzieci w środowisku,

• udziału i zaangażowania we wszelkich akcjach proekologicznych,

• przeprowadzonej wśród uczniów i rodziców ankiety, która dotyczy wpływu programu na zachowania ekologiczne dzieci w ich codziennym życiu,

• wywiadów, rozmów z rodzicami, widzami, dorosłymi uczestnikami programu,

• umiejętności samodzielnego zdobywania informacji i prezentowania jej,

• właściwego opiekowania się hodowanymi w klasie roślinami i zwierzętami,

• udziału w wystawach i różnorodnych konkursach,
  - umiejętności pracy w grupie.

Realizacja programu w dużej mierze będzie zależała od zaangażowania samego nauczyciela. Wspólna praca powinna dawać satysfakcję obu stronom: uczniowi i nauczycielowi. Efektem innowacji powinno być ukształtowanie takiego człowieka, który wobec przyrody nie będzie bezmyślny, samolubny i konsumpcyjny.

---