Funkcje Sejmu możemy podzielić na:

• ustawodawczą,

• kreacyjną,

• kontrolną.

Podstawowym zadaniem Sejmu jest uchwalanie ustaw. Materią ustawową są w szczególności prawa, wolności i obowiązki obywateli, organizacja i zasady działania naczelnych organów państwa, określenie trybu postępowania i kontroli legalności ich działania. Ustawą o szczególnym znaczeniu jest ustawa budżetowa. W drodze ustawy Sejm upoważnia Prezydenta do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych.
Sejm podejmuje niektóre decyzje w drodze uchwały, np. zarządza referendum, uchwala wotum nieufności Radzie Ministrów.

Funkcja kreacyjna Sejmu polega na uczestnictwie w powoływaniu na niektóre stanowiska państwowe i odwoływaniu z nich. Sejm uczestniczy w tworzeniu rządu udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu.
Sejm, za zgodą Senatu, powołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich i Generalnego Inspektora Danych Osobowych. Na wniosek Prezydenta Sejm powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego.
Sejm powołuje członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, część składu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowej Rady Sądownictwa i Rady Polityki Pieniężnej.

Funkcję kontrolną Sejm realizuje

1. na posiedzeniach plenarnych poprzez:

• udzielanie rządowi absolutorium z wykonania budżetu państwa,

• interpelacje, zapytania poselskie oraz pytania w sprawach bieżących kierowane do Premiera lub poszczególnych ministrów,

• wyrażanie Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów,

• wyrażanie wotum nieufności ministrowi większością ustawowej liczby posłów na wniosek co najmniej 69 posłów,

• wyrażanie wotum zaufania - na wniosek Premiera - Radzie Ministrów większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,

• rozpatrywanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, wysłuchanie corocznej informacji Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie stanu przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela,

2. poprzez komisje sejmowe, których zadaniem w tym zakresie jest:

• rozpatrywanie sprawozdań i informacji ministrów,

• uchwalanie dezyderatów i opinii skierowanych, między innymi, do Rady Ministrów lub do jej członków indywidualnie, do Prezezsa Najwyższej Izby Kontroli, Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

Sejm może też powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.

poprzez posłów, którzy mają prawo uzyskiwać informacje i wyjaśnienia co do spraw związanych z wykonywaniem obowiązków poselskich, od członków Rady Ministrów, organów, instytucji i przedsiębiorstw państwowych i samorządu lokalnego.

Droga ustawodawcza (wersja podstawowa)

I. Inicjatywa ustawodawcza

Władzę ustawodawczą w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat (art. 95 Konstytucji)

Inicjatywa ustawodawcza czyli prawo przedkładania Sejmowi projektów ustaw, przysługuje (art. 118 Konstytucji, art. 32 Regulaminu Sejmu):

• Posłom: komisji sejmowej lub co najmniej 15 posłom

• Radzie Ministrów

• Senatowi

• Prezydentowi

• Grupie 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu

Projekt ustawy wraz z uzasadnieniem w formie pisemnej, wnioskodawca składa na ręce Marszałka Sejmu, wskazując swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go w pracach nad projektem (art. 34 RS).

Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy przedstawiają finansowe skutki jej wykonania (art. 118 ust. 3 Konstytucji, art. 34 ust. 2 RS).

Marszałek Sejmu, rozstrzygając o dalszym toku postępowania z projektem może:

• zwrócić go wnioskodawcy, jeżeli uzasadnienie projektu nie spełnia warunków regulaminowych (art. 34 RS),

• skierować projekt do pierwszego czytania (art. 37 RS):

- na posiedzeniu Sejmu,
- na posiedzeniu właściwych komisji,

• skierować projekt do Komisji Ustawodawczej, która wyrazi opinię, czy projekt nie jest sprzeczny z prawem (art. 34 ust. 8 RS).

• skierować do ekspertów BSE i Komisji Europejskiej celem wyrażenia przez nich opinii o zgodności projektu z prawem UE (art. 34 ust. 9 i 10 RS).

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie projektu ustawy oraz doręczenie go posłom (art. 35 ust. 1 RS), a także przesyła projekt Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Prezesowi Rady Ministrów (art. 35 ust. 2 RS).

Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach (art. 119 ust. 1 Konstytucji, art. 36 ust. 1 RS).

Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu (art. 119 ust. 4 Konstytucji, art. 36 ust. 2 RS).

Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej (art. 120 Konstytucji).

Pierwsze czytanie projektu ustawy

Odbywa się nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku projektu, chyba że Sejm lub Komisja postanowi inaczej (art. 37 ust. 4 RS).

I czytanie obejmuje (art. 39 ust. 1 RS):

1. uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę,

2. pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy,

3. debatę w sprawie ogólnych zasad projektu.

Jeżeli I czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu, kończy się skierowaniem projektu ustawy do komisji, chyba że Sejm, w związku ze zgłoszonym wnioskiem, odrzuci projekt ustawy w całości (art. 39 ust. 2 RS). Sejm kierując projekt do komisji, może wyznaczyć im również termin przedstawienia sprawozdania.

Rozpatrzenie projektu ustawy przez właściwe komisje sejmowe

Komisje, do których skierowano projekt do rozpatrzenia, obradują nad nim wspólnie; komisje te mogą zwrócić się do innych komisji sejmowych o wyrażenie opinii o projekcie lub jego części (art. 40 ust. 2), zaś do szczegółowego rozpatrzenia projektu mogą powołać podkomisję (art. 41 RS). Podkomisja przedstawia komisjom sprawozdanie o rozpatrzonym projekcie.

Komisje mogą przekazać sprawę redakcyjnego opracowania przyjętych poprawek prezydiom lub powołanemu w tym celu zespołowi poselskiemu, które przedstawiają do zatwierdzenia wyniki swych prac (art. 42 ust. 3 RS).

Marszałek Sejmu, na wniosek komisji, może zwrócić się do wnioskodawcy o przepracowanie projektu, z rozważeniem zmian postulowanych przez komisje oraz przedstawieniem skutków, zwłaszcza finansowych, tych zmian; zmieniony projekt Marszałek Sejmu kieruje wprost do komisji (art. 42 ust. 5 RS).

Komisje, po zakończeniu prac nad projektem ustawy, przedstawiają Sejmowi wspólne sprawozdanie, w którym określają wspólne sprawozdania w odniesieniu do projektu (art. 42 ust. 4 RS).

W sprawozdaniu Komisje wnioskują o (art. 43 ust. 2 RS):

• przyjęcie projektu bez poprawek,

• przyjęcie projektu z określonymi poprawkami, w formie tekstu jednolitego projektu,

• odrzucenie projektu.

Wnioski i propozycje poprawek odrzucone przez komisje, po ich zgłoszeniu w formie pisemnej, na żądanie wnioskodawcy, zamieszczone są w sprawozdaniu jako wnioski mniejszości. Wnioski mniejszości są traktowane w głosowaniu jak inne poprawki.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie sprawozdań komisji oraz doręczenie ich posłom (art. 43 ust. 5 RS).

Na posiedzeniu Sejmu sprawozdania komisji przedstawia wybrany z ich składu poseł sprawozdawca. (art. 43 ust. 6 RS)

Drugie czytanie projektu ustawy

Odbywa się nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku sprawozdania komisji, chyba że Sejm postanowi inaczej (art. 44 ust. 3 RS).

II czytanie obejmuje (art. 44 ust. 1 RS):

• przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy; sprawozdanie to przedstawia poseł sprawozdawca,

• przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków.

Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w trakcie ich rozpatrywania przez Sejm przysługuje wnioskodawcy, posłom i Radzie Ministrów, najpóźniej do czasu zakończenia II czytania (art. 45 RS).

Jeżeli w II czytaniu zgłoszono nowe poprawki i wnioski, projekt kieruje się ponownie do komisji, które go rozpatrywały, chyba że Sejm postanowi inaczej (art. 47 RS).

Komisje, po rozpatrzeniu z udziałem wnioskodawców zgłoszonych poprawek i wniosków, przedstawiają Sejmowi dodatkowe sprawozdanie, w którym wnioskują o ich przyjęcie lub odrzucenie (art 47 RS).

W razie nieobecności wnioskodawcy komisja może nie rozpatrywać zgłoszonej przez niego poprawki.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie dodatkowego sprawozdania komisji (art. 47 RS) oraz doręczenie go posłom.

Rozpatrzenie przez Sejm sprawozdania, o którym mowa w (art. 47 RS) odbywa się po jego doręczeniu posłom.

Trzecie czytanie projektu ustawy

Może odbywać się niezwłocznie, jeżeli w II czytaniu projekt nie został skierowany ponownie do komisji (art. 48 RS).

III czytanie obejmuje (art. 49 RS):

• przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub, jeżeli projekt nie został ponownie skierowany do komisji, przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania,

• głosowanie

Odbywa się po doręczeniu posłom druku z dodatkowym sprawozdaniem komisji (art. 49 pkt 1 RS) i obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji oraz głosowanie (art. 49 pkt 2 RS).

Porządek głosowania jest następujący (art. 50 RS):

• głosowanie wniosku o odrzucenie projektu w całości, jeżeli wniosek taki został postawiony;

• głosowanie poprawek do poszczególnych artykułów, przy czym w pierwszej kolejności głosuje się te poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach;

• głosowanie projektu w całości, w brzmieniu zaproponowanym przez komisje, ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek.

Marszałek Sejmu może z własnej inicjatywy odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio była przedłożona komisji w formie pisemnej. Marszałek Sejmu może także odroczyć głosowanie nad całością projektu ustawy na czas potrzebny do stwierdzenia, czy wskutek przyjętych poprawek nie zachodzą sprzeczności pomiędzy poszczególnymi przepisami. Sejm może poddać projekt ustawy pod głosowanie w całości, łącznie z poprawkami, jeśli w tym zakresie nie zgłoszono sprzeciwu.

Sejm, w szczególnie uzasadnionych wypadkach może skrócić postępowanie z projektami ustaw i uchwał przez:

• przystąpienie do pierwszego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów projektu,

• przystąpienie do II czytania niezwłocznie po zakończeniu pierwszego bez odsyłania projektu do komisji,

• przystąpienie do drugiego czytania niezwłocznie po otrzymaniu przez posłów druku ze sprawozdaniem komisji.

Sejm uchwala ustawy większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.).

W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały i inne rozstrzygnięcia, jeśli przepisy Konstytucji, ustaw albo Regulaminu Sejmu nie stanowią inaczej.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu i Prezydentowi potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy (art. 52 ust. 1 RS); tekst ten dostarcza się również posłom (art. 52 ust. 2 RS).

O powziętych przez Sejm uchwałach Marszałek Sejmu zawiadania Prezydenta, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów oraz przesyła im opatrzone własnym podpisem teksty uchwał.

Senat w procesie ustawodawczym

Senat może w ciągu 30 dni, w formie uchwały (art. 121.Konstytucji):

• przyjąć ustawę bez zmian,

• uchwalić poprawki w uchwalonej przez Sejm ustawie,

• podjąć uchwałę o odrzuceniu ustawy w całości.

Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm (art. 121. ust.2 Konstytucji).

Uchwałę Senatu zawierającą propozycje dokonania w uchwalonej przez Sejm ustawie określonych zmian lub jej odrzucenia, Prezydium Sejmu kieruje do rozpatrzenia przez komisje, które projekt rozpatrywały (art. 54 ust. 1 RS).

Sejm na wniosek Marszałka Sejmu może rozpatrzyć powyższe propozycje Senatu bez uprzedniego skierowania ich do komisji (art. 54 ust. 8 RS).

Komisje, po rozpatrzeniu propozycji Senatu, przedstawiają Sejmowi sprawozdanie (art. 54 ust. 3 RS). W sprawozdaniu tym komisje wnioskują o:

• uchwalenie proponowanych przez Senat zmian w części lub w całości,

• nieprzyjęcie propozycji Senatu.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie uchwały Senatu i sprawozdania komisji oraz doręczenie ich posłom (art. 54 ust. 4 RS).

Rozpatrzenie sprawozdania komisji przez Sejm może odbyć się nie wcześniej niż trzeciego dnia od doręczenia posłom tych sprawozdań, chyba że Sejm postanowi inaczej (art. 54 ust. 5 RS).

Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę lub poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 121 Konstytucji, art. 54 ust. 7 RS). Przepisu tego nie stosuje się do rozpatrywania przez Sejm propozycji Senatu dotyczącej zmiany Konstytucji.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Prezydentowi, potwierdzony swoim podpisem, tekst ustawy ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu.

Prezydent w procesie ustawodawczym

Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia jej przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP (art. 122 ust 2 Konstytucji).

Przed podpisaniem ustawy Prezydent RP może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją (art. 122 ust 3 Konstytucji).

Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją.

Prezydent RP odmawia podpisania ustawy, którą TK uznał za niezgodną z Konstytucją.

Jeżeli jednak niezgodność dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a TK nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent RP po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności (art. 122 ust 4 Konstytucji).

Ustawę, której podpisania Prezydent odmówił, przekazując ją z umotywowanym wnioskiem Sejmowi do ponownego rozpatrzenia, Marszałek Sejmu kieruje do komisji, które rozpatrywały projekt ustawy przed uchwaleniem jej przez Sejm (art. 64 ust. 1 RS).

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie wniosku Prezydenta i doręczenie go posłom (art. 64 ust. 2 RS).

Po rozpatrzeniu wniosku Prezydenta komisje, do których wniosek został skierowany, przedkładają Sejmowi sprawozdanie (art. 64 ust. 3 RS). W sprawozdaniu tym komisje przedkładają wniosek o ponowne uchwalenie ustawy w brzmieniu dotychczasowym bądź wniosek przeciwny.

Sejm uchwala ponownie ustawę większością 3/5 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. O ponownym uchwaleniu przez Sejm ustawy w brzmieniu dotychczasowym, Marszałek niezwłocznie zawiadamia Prezydenta (art. 64 ust. 5 RS).

Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi RP nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie art. 122 ust. 3.

Jeżeli Sejm nie uchwali ustawy w brzmieniu dotychczasowym, postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu (art. 64 ust. 6 RS).

Sejm składa się z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym. Kadencja Sejmu trwa 4 lata. Zaczyna się w dniu pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

Poseł jest reprezentantem całego narodu i nie może być związany żadnymi instrukcjami wyborców. Chroni go immunitet poselski.

Mandatu posła nie można łączyć z niektórymi funkcjami publicznymi, takimi jak funkcja Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.

Posłowie tworzą w Sejmie kluby lub koła oparte na zasadzie przynależności do partii lub ugrupowań politycznych (klub tworzy co najmniej 15 posłów, koło - 3 posłów).

Organami Sejmu są: Marszałek Sejmu, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów, komisje sejmowe.

Marszałek reprezentuje Sejm, stoi na straży jego praw i godności, zwołuje posiedzenia Izby i przewodniczy jej obradom, kieruje pracami Prezydium Sejmu, zwołuje Konwent Seniorów, nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym. W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Marszałek Sejmu sprawuje funkcje głowy państwa.

Wybierani przez Sejm Marszałek i Wicemarszałkowie tworzą Prezydium Sejmu, które ustala plan i kalendarz prac Sejmu, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka, organizuje współpracę między komisjami sejmowymi, dokonuje wykładni regulaminu Sejmu, ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu.

Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu W jego skład wchodzą Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący klubów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji osobną listę wyborczą. Kompetencje Konwentu Seniorów są wyłącznie doradcze.

Sejm wyłania ze swego grona stałe komisje, które rozpatrują i przygotowują sprawy stanowiące przedmiot prac Sejmu, opiniują sprawy przekazane pod ich obrady przez Sejm, Marszałka lub Prezydium Sejmu. Do najważniejszych zadań komisji stałych należy rozpatrywanie projektów ustaw i uchwał, poprawek Senatu wniesionych do uchwalonych przez Sejm ustaw, weta Prezydenta. Komisje sejmowe są również organami Sejmu w zakresie kontroli działalności organów państwowych, samorządu terytorialnego oraz innych organizacji w zakresie wprowadzania w życie i wykonywania ustaw i uchwał Sejmu. Rozpatrują sprawozdania i informacje ministrów oraz kierowników naczelnych organów administracji państwowej, analizują działalność tej administracji. Komisje powołuje Sejm w drodze uchwały, na wniosek Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów. Skład osobowy komisji odzwierciedla zatem polityczną strukturę Izby.

Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej dwóch trzecich ustawowej liczby posłów lub, w szczególnych okolicznościach, kadencja ta może zostać skrócona przez Prezydenta.

Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu tworzą Zgromadzenie Narodowe, które uchwala konstytucję, odbiera przysięgę od nowo wybranego Prezydenta i podejmuje uchwałę o postawieniu Prezydenta przed Trybunałem Stanu.

1

1

---