Monika Zielińska
Politologia II rok
Studia stacjonarne
SYSTEM ZASIŁKOWY W POLSCE - przedstawienie i porównanie z systemem zasiłkowym i benefitami w Wielkiej Brytanii.
Państwo i obywatel to dwa elementy, które współistnieją ze sobą, uzupełniają się wzajemnie. Od obywatela państwo oczekuje aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym i zaangażowania, obywatel natomiast, który znajduje się w trudnej sytuacji życiowej, może ubiegać się o pomoc, która ze strony państwa, ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego jego rodzinie. Gwarantem wspomnianej pomocy jest między innymi system zasiłkowy w Polsce, który pozwala rodzinom w potrzebie, ubiegać się o świadczenia pieniężne lub materialne. W porównaniu z naszymi zachodnimi sąsiadami (w tym przypadku z Wielką Brytanią), system zasiłkowy w Polsce nie jest zbyt rozbudowanym systemem i nie zapewnia wystarczających funduszy i benefitów rodzinom, znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, czy życiowej. Postawioną przez siebie tezę udowodnię poprzez zestawienie zasiłków, jakie obywatel może otrzymać w Polsce, z niektórymi zasiłkami, które wypłacane są obywatelom, zamieszkującym Wielką Brytanię.
Zasiłek to przede wszystkim świadczenie pieniężne wypłacane, jako forma pomocy osobom, które czasowo, a niekiedy trwale, nie mogą zaspokoić materialnych potrzeb swoich i rodziny własnymi środkami. Rodzaje zasiłków, jakie uzyskać może obywatel w Polsce to: zasiłek wyrównawczy, zasiłek macierzyński, wychowawczy, rodzinny, opiekuńczy, chorobowy, pielęgnacyjny, zasiłek dla bezrobotnych, a także zasiłek pogrzebowy.
Inaczej rzecz wygląda w Wielkiej Brytanii. System zasiłkowy, we wspomnianym kraju, rozbudowany jest do tego stopnia, iż nazwy poszczególnych zasiłków, dla ułatwienia zostały posegregowane alfabetycznie, a także, podobnie jak w Polsce, na poszczególne kategorie, dotyczące ciąży, dzieci, mieszkania, niskich dochodów, bezrobotnych, okoliczności, niepełnosprawnych, opiekunów, ludzi starszych, choroby, czy straty bliskiej osoby.
Porównanie poszczególnych zasiłków zacznę od zasiłku wyrównawczego, który przysługuje pracownikowi ze zmniejszoną sprawnością do pracy, w wyniku choroby. Świadczenie to ma na celu wspomożenie osoby, znajdującej się w trudnej sytuacji na rynku pracy. Zasiłek jest równy różnicy między przeciętnym wynagrodzeniem za rok kalendarzowy, który miał miejsce przed rehabilitacją (na przykład 2140, 58 zł), a sumą wypłat otrzymywanych za pracę z obniżonym wynagrodzeniem (na przykład 1553, 22zł). Zatem kwota zasiłku wyrównawczego dla osoby ze zmniejszoną sprawnością do pracy to, w oparciu o powyższy przykład, 587, 36 zł.
W Wielkiej Brytanii natomiast osoby niepełnosprawne lub ze zmniejszoną sprawnością ubiegać się mogą o 30 różnych rodzajów zasiłków, zaczynając od Job Grant, będącego jednorazową kwotą wolną od podatku, w sytuacji podjęcia pracy na pełen etat (£100 dla osób samotnych i par, a £250 dla samotnych rodziców) a kończąc na dofinansowaniu, które pomaga przetrwać zimne tygodnie; tak zwane Cold Weather Payment, wynoszące £25, jeśli przewidziana temperatura w miejscu zamieszkania wyniesie, w danym tygodniu, 0°C lub mniej. Inna forma zasiłku dla niepełnosprawnych w UK, jaką warto przytoczyć, to Independent Living Funds, czyli fundusz na rzecz samodzielnego życia, oferujący dopłaty dla ludzi ze zmniejszoną sprawnością fizyczną. Wspomnianą dopłatę można wykorzystać na opłacenie agencji opiekuńczej lub zatrudnienie osoby, która zajmie się domem osoby niepełnosprawnej. Maksymalna dostępna kwota dopłaty wynosi £455 - tygodniowo rzecz jasna.
Zasiłek pielęgnacyjny to kwota w wysokości 173, 10 zł wypłacana w celu pokrycia wydatków na opiekę osoby niepełnosprawnej. Na świadczenie pielęgnacyjne może liczyć opiekun, zajmujący się osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, niezależnie od sytuacji materialnej rodziny i osoby uprawnionej, a także dzieci, spełniające warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego, nawet w sytuacji, gdy na dziecko nie przysługuje zasiłek rodzinny.
Brytyjski odpowiednik polskiego zasiłku pielęgnacyjnego to Attendence Allowance, którego tygodniowa stawka może wynieść £71,40 lub £47,80, co uzależnione jest od stopnia niepełnosprawności danej osoby. Po uwzględnieniu obecnego kursu walut i przeliczeniu powyższych stawek na PLN, otrzymamy niemałą różnicę w wysokości polskiego zasiłku pielęgnacyjnego, a zasiłku, jaki przysługuje osobom, zamieszkującym UK.
Matce, która urodziła dziecko lub przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7-go roku życia, będzie wypłacany przez ZUS zasiłek macierzyński, wynoszący 100% podstawy wymiaru zasiłku. Dla przykładu: jeśli miesięczny przychód wynosi 2900 zł i zostanie on pomniejszony o 13, 71% (potrącone przez pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne, które w tej sytuacji wynoszą 397, 59 zł) to, po dokonaniu szczegółowych obliczeń, podstawa wymiaru zasiłku, jaką otrzyma „świeżo upieczona mama”, wyniesie 2718, 135 zł. Kwota korzystna, w porównaniu do innych polskich zasiłków. Jeśli jednak, wspomnianą sumę, zestawić z brytyjskim odpowiednikiem, jaki może otrzymać matka, to dojdziemy do wniosku, iż 2718 zł zdecydowanie nie równa się z zachodnimi benefitami. W określonych sytuacjach zasiłek również przysługuje ojcu dziecka, potocznie zwany zasiłkiem ojcowskim. Warunek, jaki musi być spełniony to podleganie ojca ubezpieczeniu chorobowemu.
Statutory Maternity Pay, o jakim wspomniałam wcześniej, to w Wielkiej Brytanii ustawowy zasiłek macierzyński, który wypłacany jest cotygodniowo przez pracodawcę. Jego wysokość, przez okres pierwszych 6-ciu tygodni, to kwota, stanowiąca 90% średnich tygodniowych zarobków brutto. Kolejne 33 tygodnie wypłacania zasiłku to standardowa kwota £124,88 lub 90% tygodniowych zarobków brutto (matka otrzyma tę kwotę, która jest niższa). Dodatkowo można ubiegać się o inne benefity, takie jak kupony na darmowe mleko, świeże owoce, witaminy i preparaty dla niemowląt. Istnieje oczywiście odpowiednik polskiego zasiłku tacierzyńskiego zwany Statutory Paternity Pay, którego wysokość obliczana jest tak samo, jak w przypadku SMP.
Rodzicom, jednemu z rodziców, opiekunowi prawnemu dziecka, opiekunowi faktycznemu dziecka lub osobie uczącej się przysługuje zasiłek rodzinny. By móc uzyskać wspomniany zasiłek, dochód rodzinny, w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się, nie może przekraczać kwoty 504, 00 zł. Wysokość zasiłku rodzinnego miesięcznie to:
68, 00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia
91, 00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia
98, 00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia
Powyższe kwoty obywatel otrzymuje jeden raz w miesiącu. Czy są to środki wystarczające, biorąc pod uwagę współczesne realia i koszty w utrzymaniu uczącego się dziecka?
Jeśli chodzi o brytyjski odpowiednik zasiłku rodzinnego to ciężko go w zasadzie ustalić, ponieważ obywatele UK, podobnie jak w Polsce, otrzymują jednorazowe kwoty z tytułu: urodzenia dziecka (tak zwane becikowe, wynoszące 1000 zł, które ma na celu „zachęcenie” do podjęcia decyzji o urodzeniu dziecka), z tytułu samotnego wychowywania dziecka (kwota w wysokości 170 zł, jednak nie większa niż 340 zł na wszystkie dzieci w rodzinie), dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego (wynosi 60zł miesięcznie lub 80 zł w zależności od tego, ile lat ma niepełnosprawne dziecko), a także dodatki z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego (wysokość dodatku to 100 zł na każde dziecko, ale czy oby na pewno jest to wystarczająca kwota na zakup kompletu podręczników szkolnych?), rozpoczęcia nauki przez dziecko poza miejscem jego zamieszkania (wysokość ostatniego dodatku to 90 zł, zatem kwota wystarczająca na zakup miesięcznego biletu MPK, ale czy wystarczająca na opłacenie internatu, w jakim mieszka dziecko?).
Zasadnicza różnica między opisywanymi zasiłkami rodzinnymi w Polsce i w Wielkiej Brytanii, dotyczy ich różnorodności i wysokości, co doskonale udowadniają przykłady Working Tax Credit, (dodatek do przychodów, dla osób pracujących), którego stawka podstawowa, po spełnieniu określonych kryteriów, wynosi £1,920, a także Child Tax Credit (dodatek na dziecko) w ramach którego maksymalnie można otrzymać £545 rocznie na rodzinę, a £2085 rocznie na każde dziecko.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu (najczęściej pracownikowi) zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat, chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat lub innym chorym członkiem rodziny (małżonek, rodzice, teściowie, dziadkowie z uwzględnieniem faktu, iż pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym w okresie sprawowania opieki) Zasiłek opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że nie ma innych członków rodziny mogących zaopiekować się chorym. Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Przysługuje on także za każdy dzień sprawowania opieki, nie wyłączając dni wolnych od pracy. W Wielkiej Brytanii natomiast opiekun nie musi być krewnym osoby, nad którą sprawuje opiekę, a do otrzymania Carer's Allowance można się kwalifikować już od 16-go roku życia. Wysokość takiego zasiłku to £53,90 tygodniowo.
W przypadku choroby i macierzyństwa obywatel w Polsce może starać się o kolejny zasiłek, jakim jest zasiłek chorobowy. Przysługuje on osobom ubezpieczonym obowiązkowo, jak i dobrowolnie, a jego wysokość wynosi 80 % podstawy wymiaru zasiłku, za czas pobytu w szpitalu wynosi 70%, natomiast 100% otrzymuje osoba, której niezdolność do pracy lub niemożność jej wykonywania przypada na okres ciąży, powstała w wyniku wypadku w drodze do pracy lub z pracy, a także powstała w wyniku poddania się niezbędnym badaniom lekarskim kandydatów, kwalifikujących się, jako dawcy.
Brytyjskim odpowiednikiem polskiego zasiłku chorobowego jest Statutory Sick Pay, którego standardowa wysokość to £79,15 tygodniowo. Pracodawcę wystarczy tylko poinformować o swojej chorobie, a na jego ewentualne życzenie, przedstawić zaświadczenie medyczne po 8 dniu choroby.
Zasiłek pogrzebowy stanowi formę rekompensaty dla osoby, która pokryła koszty po śmierci zmarłego. Opisywany tutaj zasiłek przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu. Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:
ubezpieczonego - najczęściej pracownika
osoby pobierającej emeryturę lub rentę osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania
członka rodziny osoby wyżej wymienionej.
Wysokość, opisywanego powyżej zasiłku w Polsce, od 1 marca 2011 to 4 tys. zł.
Porównując polski zasiłek pogrzebowy z zasiłkami po stracie bliskiej osoby, jakie można otrzymać w UK, różnica jest kolosalna, ponieważ członek rodziny, pogrążony w żałobie, ma możliwość uzyskania wielu rodzajów pomocy finansowej i benefit w postaci bonusu świątecznego - Christmas Bonus, czyli kwoty wolnej od podatku, która jednorazowo wypłacana jest przed świętami. Jedną z większych pomocy materialnych po stracie współmałżonka jest zapomoga żałobna, nosząca nazwę Bereavement Payment, której wysokość wynosi £2000. Jest to kwota wypłacana jednorazowa i wolna od podatku.
Zasiłek dla bezrobotnego, o którym teraz będzie mowa, pozwala osobie niepracującej na przetrwanie okresu pomiędzy zwolnieniem, a znalezieniem nowej pracy. Wysokość zasiłku zależy od stażu pracy. Prawo do jego pobierania utracić może bezrobotny, który zarobi, choćby 10 złotych w czasie pobierania zasiłku. Zasiłek przysługuje bezrobotnemu przez okres 6 lub 12 miesięcy, jeśli dokonał on rejestracji w powiatowym urzędzie pracy. Zasiłek dla bezrobotnych podlega corocznej waloryzacji 1 czerwca, a co za tym idzie zasiłek corocznie ulega zwiększeniu. Obecna wysokość opisywanego zasiłku to:
przez pierwsze trzy miesiące: 742, 10 zł (zasiłek podstawowy)
przy stażu pracy ponad 20 lat: 890, 50 zł,
przy stażu pracy poniżej 5 lat: 593, 70 zł
Brytyjski odpowiednik polskiego zasiłku dla bezrobotnych to Jobseeker's Allowance. Jest to główny zasiłek dla osób w wieku produkcyjnym, które nie pracują lub pracują średnio mniej niż 16 godzin tygodniowo. Osoby bezrobotne w UK ubiegać się mogą o jeden z dwóch rodzajów zasiłków dla bezrobotnych. Pierwszy z nich wypłacany jest w oparciu o składki, a jego maksymalne tygodniowe stawki to £51,85 dla osób w wieku 16-25 lat, a £66,45 dla osób w wieku 25 lub więcej lat. Drugi rodzaj zasiłku dla bezrobotnych wypłacany jest w oparciu o przychody. Maksymalna, tygodniowa stawka, jakich może spodziewać się na przykład samotny rodzic, który nie ukończył 18 lat, wynosi £51,85, natomiast para, gdzie obydwie osoby mają 18 lub więcej lat, mogą dostać stawkę, wynoszącą £102,75.
Ponadto osoba bezrobotna może również ubiegać się o, wspomniane wcześniej Cold Weather Payment, a także Budgeting Loan, czyli niskoprocentowa pożyczka z funduszu socjalnego, będąca formą pomocy w pokryciu ważnych kosztów; jej wysokość wynosi od £100 do £1500.
Na myśl przychodzi tym samym pytanie: czy w Polsce osoba bezrobotna, która nie posiada stałego źródła dochodu, może ubiegać się o jakąkolwiek pożyczkę?
Całokształt pracy może sprawiać, po przeczytaniu, wrażenie, że skoncentrowałam się bardziej na przedstawieniu systemu zasiłkowego Wielkiej Brytanii, zamiast Polski. Jest to tym bardziej dowód, potwierdzający postawioną tezę, iż polski system zasiłkowy jest systemem słabo rozwiniętym, niezapewniającym obywatelom, w ciężkiej sytuacji życiowej, wystarczającej opieki finansowej i materialnej. System ten powiedziałabym jest wręcz absurdalny, jak na obecne polskie realia, w jakich egzystują ludzie. Wystarczy przeanalizować różnicę kwot, jakie mogą otrzymać obywatele UK z wysokością kwot maksymalnych, jakie otrzymać może bezrobotny, owdowiały Kowalski, samotnie wychowujący trójkę niepełnosprawnych dzieci. Warto także uwzględnić wszystkie kryteria i formalności, jakie obywatel powinien spełnić, jeśli ubiega się o określony zasiłek. Wnioski będą jednoznaczne, a w niektórych obywatelach, dotkniętych ciężką sytuacją życiową, narodzi się chęć emigracji z kraju i idea, dotycząca tego, iż dzięki zachodnim zasiłkom istnieje możliwość przetrwania ciężkiego okresu dla rodziny.
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4000515 (dostęp: 10.04.2011).
http://www.benefity.org.uk/ (dostęp 10.04.2011).
http://www.benefity.org.uk/ (dostęp 10.04.2011).
http://zasilki.wieszjak.pl/zasilek-macierzynski (dostęp 10.04.2011).
http://www.ekspert.lublin.pl/poradnik-podatnika/zasilki (dostęp 11.04.2011).
http://www.zaklad-ubezpieczen-spolecznych.pl/zasilki-opiekuncze (dostęp 11.04.2011).
http://www.zus.pl/default.asp?p=4&id=439 (dostęp 11.04.2011).
http://zasilki.wieszjak.pl/zasilek-dla-bezrobotnych (dostęp 11.04.2011).
http://www.benefity.org.uk/jobseekers-allowance (dostęp 11.04.2011).
http://www.zasilkianglia.com/news/46/15/Jobseeker-s-Allowance.html (dostęp 11.04.2011).
|
Strona 6 |
|
|
|
|