Wykład 1
Substancje pomocnicze (Pharmaceutical excipients, auxiliary substances) - substancje chemiczne lub ich mieszaniny , które służą do otrzymywania postaci leku o odpowiednich właściwościach aplikacyjnych. W zastosowanych ilościach nie mogą wywierać własnego działania farmakologicznego, ani wchodzić w niepożądane reakcje wpływające na trwałość leku.
Niektórych substancji pomocniczych (np. sacharozy, glukozy, laktozy, galaktozy, skrobi pszenicznej, Aspartamu) nie można stosować w określonych jednostkach chorobowych.
Tabletki z paracetamolem |
Roztwór diazepamu |
||
Paracetamol |
300 mg |
Diazepam |
0,40 g |
Powidon |
22,5 mg |
Etanol |
10,0 g |
Laktoza |
61,8 mg |
Alkohol benzylowy |
1,5 g |
Etanol 20% |
q.s. |
Glikol propylenowy |
40,0 g |
Kw. stearynowy |
9,0 mg |
Benzoesan Na |
4,88 g |
Talk |
13,5 mg |
Kw. octowy |
0,10 g |
Skrobia kukurydziana |
13,2 mg |
Woda do wstrzykiwań |
do 100,0 ml |
(q.s. quantum satis, quantum sufficit)
Zadanie farmacji stosowanej in. Technologii postaci leku - zaprojektowanie i sporządzenie takiej postaci, która zapewni uzyskanie maksymalnego efektu terapeutycznego.
Postać leku powinna:
Umożliwić odpowiedni komfort i bezpieczeństwo stosowania leku
Decydować o czasie i miejscu działania
Ograniczać działania niepożądane
Zabezpieczać należytą trwałość leku podczas przechowywania
Leki synonimowe (zasadniczo podobne) (Essentially similar drugs) - leki w tej samej postaci, zawierające tę samą substancję leczniczą, w tej samej dawce, odznaczające się równoważnością farmaceutyczną i biologiczną.
Stężenie leku we krwi rys. Parametry określające dostępność biologiczną leku
Cmax
Cmax
Powierzchnia pod krzywą AUC
tmax czas
Zakres terapeutyczny AUCA=AUCB
CmaxB tmaxA≠tmaxB
tabletka B CmaxA≠CmaxB
CmaxA tabletka A
tmaxB tmaxA czas
rys. Dostępność biologiczna substancji leczniczej z tabletek A i B
Dostępność biologiczna (Bioavailability) - szybkość i stopień wchłaniania substancji leczniczej z postaci leku do krążenia ogólnego
Biofarmacja - nauka o czynnikach wpływających na dostępność biologiczną oraz wykorzystywaniu tej wiedzy dla optymalizacji terapii.
Farmacja stosowana
Technologia postaci leku - technologiczne zasady wytwarzania postaci leku, niezależnie od skali produkcyjnej.
Biofarmacja - wpływ postaci leku na działanie substancji leczniczej
Badanie jakości postaci leku
Praktyka apteczna - wiedza dotycząca środków farmaceutycznych i materiałów leczniczych
Produkty lecznicze (leki, środki farmaceutyczne):
- lek recepturowy (magistralny) - produkt leczniczy sporządzony w aptece na podstawie recepty lekarskiej
- lek oficynalny (apteczny) - produkt leczniczy sporządzony w aptece zgodnie z przepisami wg. FP, Ph. Eur.
- lek galenowy
- lek gotowy - produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą, w określonym opakowaniu
- wyrób medyczny (testy diagnostyczne, materiały higieniczne, materiały opatrunkowe, sprzęt medyczny - nici, igły chirurgiczne, cewniki, endoprotezy itp.)
Surowiec farmaceutyczny - substancja lub mieszanina substancji wykorzystywana do wytwarzania produktów leczniczych
Hurtownie farmaceutyczne obowiązek informowania wstrzymywanych i wycofywanych lekach oraz wyrobach medycznych
KLAUDIUSZ GALEN (131-201)
filozof, lekarz Marka Aureliusza, aptekarz
„apteka” na Via Sacra w Rzymie
ojciec farmacji stosowanej
wprowadził nowe formy leków: delikatne proszki, wyciągi, nalewki na wodzie, occie, winie, miodzie, odwary, napary, pastylki, pigułki powidełka, środki do pędzlowania, do żucia, wstrzykiwania (!), maści, plastry, mazidła, proszki do zębów, okłady cieplne
od postaci leku zależy jego działanie
po raz pierwszy zastosował rozpuszczalniki, corrigensy smakowe, dodatki drugiego leku, by wzmocnić działanie (synergizm)
farmacja galenowa; niektóre preparaty roślinne i zwierzęce - leki galenowe (galenica)
Leki gotowe:
Leki na receptę
Leki OTC („over the counter”)
Leki proste
Leki złożone
„Leki” homeopatyczne
Wykaz leków podstawowych (ryczałtowych)
Wykaz leków uzupełniających (30%, 50%)
Wykaz leków stosowanych w chorobach przewlekłych (P)
Wykaz leków pełnopłatnych
Rp. - leki wydawane z apteki na receptę
mogą stanowić bezpośrednie lub pośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego (gdy są stosowane bez nadzoru lekarza)
Polska:
- V miejsce w Europie pod względem spożycia leków OTC
- III miejsce na świecie (po USA i Francji) w sprzedaży leków przeciwbólowych
ULOTKA Informacja o leku skierowana do pacjenta
Informacja o leku skierowana do personelu medycznego CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
http://www.urpl.gov.pl/charakterystyki.asp
FARMAKOPEA
Zbiór podstawowych norm państwowych określających jakość substancji leczniczych, pomocniczych i środków leczniczych
FARMAKOPEA POLSKA FP VI (2002)
EUROPEAN PHARMACOPOEIA (PH.EUR. 6)
FARMAKOPEA POLSKA FP VII t. I (2006)
BRITISH PHARMACOPOEIA (BP 2004)
AMERICAN PHARMACOPOEIA (USP 25)
Pharmacopoeia Regni Poloniae 1817 r.
FP II - 1937
FP III - 1954
FP IV - 1965 i 1970
FP V - 1990 -1999 (5 tomów)
ROZPUSZCZALNIKI STOSOWANE W PREPARATYCE LEKÓW
RODZAJE WODY DO CELÓW FARMACEUTYCZNYCH
(FP VI suplement 2005)
Aqua purificata
Aqua valde purificata - woda wysokooczyszczona
Aqua pro usu ophthalmico
Aqua ad iniectabilia
Aqua ad dilutionem solutionium concentratarum ad haemodialysim
AQUA PURIFICATA
produkcyjna - do bezpośredniego użycia
otrzymuje się ją z wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi odpowiadającej obowiązującym wymaganiom metodą destylacji, wymiany jonowej, odwróconej osmozy lub inną
powinna być zużyta w ciągu 24h
w pojemnikach
woda oczyszczona produkcyjna rozdozowana do odpowiednich pojemników i odpowiednio przechowywana
po otwarciu pojemnika zużyć w ciągu 16h
bez wymagań jałowości i pirogenności
brak zanieczyszczeń nierozpuszczalnych
bezbarwna, przezroczysta, bez zapachu
odczyn obojętny
brak substancji utleniających się, fenoli, chloru, Cl-, SO42- , NH4+, Ca2+, Mg2+
brak środków konserwujących
azotany: nie więcej niż 0,2 µg/ml
metale ciężkie: nie więcej niż 0,1 µg/ml
endotoksyny bakteryjne: mniej niż 0,25 IU/ml (badanie na królikach, test LAL)
czystość mikrobiologiczna: całkowita liczba drobnoustrojów tlenowych w 100 ml badanej wody nie powinna być większa niż 100
przewodność właściwa: w temp. 25ºC - 4,3 µS*cm-1; w temp. 20ºC - 5,1 4,3 µS*cm-1;
AQUA VALDE PURIFICATA
- przeznaczona do wytwarzania produktów leczniczych, dla których wymagane jest użycie wody o wysokiej jakości biologicznej, z wyjątkiem przypadków, kiedy należy zastosować wodę do wstrzykiwań
- wytwarzana z wody pitnej np. metodą podwójnej odwróconej osmozy w połączeniu z innymi metodami, jak ultrafiltracja lub dejonizacja
przewodność właściwa: w temp. 20ºC - 1,1 µS*cm-1; w temp. 25ºC - 1,3 µS*cm-1
czystość mikrobiologiczna: całkowita liczba drobnoustrojów tlenowych w 100 ml badanej wody nie powinna być większa niż 10
AQUA AD INIECTABILIA
rozpuszczalnik w procesie wytwarzania leków do podania pozajelitowego
woda do wstrzykiwań produkcyjna - woda do wstrzykiwań do bezpośredniego użycia
- z wody pitnej lub wody oczyszczonej metodą destylacji
- podczas produkcji i przechowywania należy zapewnić odpowiednie warunki, aby nie dopuścić do wzrostu drobnoustrojów
woda do wstrzykiwań wyjałowiona - do rozpuszczenia lub rozcieńczania leków do podania pozajelitowego
- rozdozowana do odpowiednich pojemników i wyjałowiona termicznie po zamknięciu
bezbarwna, przezroczysta ciecz, bez zapachu
jałowość
apirogenność
brak środków konserwujących
brak substancji utleniających się
azotany: nie więcej niż 0,2 µg/ml
metale ciężkie: nie więcej niż 0,1 µg/ml
endotoksyny bakteryjne: mniej niż 0,25 UI/ml
czystość mikrobiologiczna: całkowita liczba drobnoustrojów w 100 ml badanej wody nie powinna być większa niż 10
przewodność właściwa: w temp. 20ºC - 1,1 µS*cm-1; w temp. 25ºC - 1,3 µS*cm-1
DESTYLACJA
podgrzanie wody do jej odparowania, a następnie skroplenie pary i zebranie skroplin do odpowiedniego naczynia (proces energochłonny, zużywający duże ilości wody)
podczas przechowywania i kontaktu z powietrzem pogarsza się jakość wody (rozwój bakterii)
OSMOZA: samoistne wyrównywanie stężeń substancji w dwóch płynach rozdzielonych błoną półprzepuszczalną
ODWRÓCONA OSMOZA (RO) - jeden z roztworów zostaje poddany działaniu zewnętrznego ciśnienia równego ciśnieniu osmotycznemu, osmoza zostaje zablokowana, a dalsze podwyższenie ciśnienia spowoduje odwrócenie kierunku przenikania substancji przez błonę - odwrócona osmoza
P (5-6Atm)
woda
cząsteczki wody
P (5-6Atm)
Pod wpływem ciśnienia zewnętrznego cząsteczki wody są przetaczane przez membranę półprzepuszczalną w kierunku przeciwnym do normalnej dyfuzji.
Woda po przejściu przez filtr RO:
pozbawiona jest 90-99% zanieczyszczeń jonowych wody
pozbawiona jest ok. 98% zanieczyszczeń organicznych obecnych w wodzie surowej, bakterii i innych związków organicznych o masie atomowej większej niż 300
wykazuje rezystancję porównywalną z rezystancją wody bezpośrednio po procesie destylacji
NA JAKOŚĆ WODY WPŁYWA:
ołów z lutowanych rur
rozwój mikroorganizmów wewnątrz rurociągu lub zbiornika
drobiny pochodzące z korozji oraz rdzewienia wewnątrz rur lub zbiorników magazynujących wodę
chlorek winylu pochodzący z rur
wycieki z zakładów przemysłowych, pestycydy
w procesie chlorowania mogą powstawać trihalometany (THM) np. chloroform
ODWRÓCONA OSMOZA
Zalety:
zmniejsza ilość cząstek
zmniejsza ilość wielu związków nieorganicznych
zmniejsza ilość cyst pasożytów
Wady
wymaga wysokiego ciśnienia wody
nie jest skuteczną barierą przeciwko bakteriom
GRANULOWANY WĘGIEL AKTYWNY
Zalety
obniża zawartość chloru, trihalometanów (THM) oraz wielu związków organicznych
poprawia smak, zapach, klarowność
Wady
nie jest skuteczny w usuwaniu wielu związków nieorganicznych
nieskuteczny przeciwko bakteriom, wirusom
ŚWIATŁO ULTRAFIOLETOWE
Zalety:
eliminuje bakterie i wirusy
Wady:
nie jest skuteczne w usuwaniu związków nieorganicznych
nie usuwa drobin
Wniosek:
Jedna technologia oczyszczania wody nie jest w stanie usunąć wszystkich zanieczyszczeń.