TEMAT 5: KSIĘGI HANDLOWE

1. Księgi handlowe.

2. Konto - pojęcie, budowa, rodzaje.

3. Zasady funkcjonowania kont bilansowych.

4. Zasady funkcjonowania kont wynikowych.

Ad. 1.

Księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą:

1. dziennik - zawiera chronologiczne ujęcie zdarzeń, jakie nastąpiły w danym okresie sprawozdawczym; zapisy w nim muszą być kolejno numerowane, a sumy zapisów (obroty) liczone w sposób ciągły,

2. księgę główną (konta syntetyczne) - konta księgi głównej zawierają zapisy o zdarzeniach w ujęciu systematycznym (czyli według treści ekonomicznej operacji gospodarczej); obowiązuje na nich ujęcie zarejestrowanych uprzednio lub równocześnie w dzienniku zdarzeń, zgodnie z zasadą podwójnego zapisu; zapisów na określonym koncie syntetycznym dokonuje się w kolejności chronologicznej,

3. księgi pomocnicze (konta analityczne) - konta ksiąg pomocniczych zawierają zapisy będące uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów kont księgi głównej; prowadzi się je w ujęciu systematycznym jako wyodrębniony system ksiąg, kartotek (zbiorów kont), komputerowych zbiorów danych, uzgodniony z saldami i zapisami na kontach księgi głównej,

4. zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych,

5. wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz) - potwierdzony ich inwentaryzacją, sporządzają jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą; w pozostałych jednostkach rolę inwentarza spełnia zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych i analitycznych.

Ad. 2.

Konto księgowe jest to urządzenie księgowe służące do ewidencji (księgowania, zapisywania, rejestrowania) odpowiednio udokumentowanych operacji gospodarczych, powodujących zmiany w stanie aktywów i pasywów oraz kształtujących wyniki finansowe jednostek gospodarczych.

Wyróżniamy dwa rodzaje kont:

1. bilansowe - aktywów i pasywów,

2. wynikowe - to konta przychodów, kosztów, strat i zysków nadzwyczajnych.

Budowa konta - każde konto zawiera zwykle - bez względu na jego układ graficzny - następujące dane:

1. nazwę konta, określającą treść ekonomiczną księgowanych na nim operacji gospodarczych,

2. symbol cyfrowy konta wynikający z ZPK (Zakładowego Planu Kont),

3. dwie przeciwstawne strony konta, przeznaczone do dokonywania zapisów księgowych wynikających z dokonanych operacji gospodarczych,

4. datę (rok, miesiąc, dzień) każdego zapisu,

5. powołania (odsyłacze) na dowody księgowe, dokumentujące zapisywane na koncie operacje gospodarcze, stanowiące podstawę zapisów dokonanych na koncie,

6. krótką treść każdego zapis, jest to skrócony opis operacji gospodarczej wynikający z dowodu księgowego,

7. kwoty operacji gospodarczych zaksięgowanych na koncie, również wynikające z dowodu księgowego,

8. obroty konta,

9. salda konta,

10. suma kontrolna konta

Dla celów dydaktycznych stosowany jest układ graficzny konta, w kształcie litery ,,T”, zwanego schematem teowym.

Debet(Dt) Nazwa konta Credit(Ct)

Winien(Wn) i jego symbol Ma

Zakładowy Plan Kont ustala kierownik jednostki w oparciu o ustawę o rachunkowości. Powinien zawierać:

1. wykaz kont księgi głównej,

2. zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych,

3. zasady księgowania operacji gospodarczych oraz wyceny aktywów i pasywów,

4. w przypadku wykorzystania komputera - wykaz ksiąg z ich opisem, wykaz programów z opisem, zasady ochrony danych, sposoby właściwego stosowania programów.

Księgowanie operacji gospodarczych i ich sum po lewej stronie konta nazywamy:

• debetowaniem kont,

• obciążaniem konta,

• zapisaniem w ciężar konta,

• zapisaniem po stronie debetowej (Dt, Wn) konta.

Księgowanie operacji gospodarczych i ich sum po prawej stronie konta nazywamy:

• kredytowaniem konta,

• uznaniem konta,

• zapisaniem na dobro konta,

• zapisaniem po stronie kredytowej (Ct, Ma) konta.

Po zaksięgowaniu wszystkich operacji gospodarczych w okresie sprawozdawczym oblicza się obroty konta.

Obrót konta jest to suma kwot zapisanych po stronie debetowej (Wn) lub kredytowej (Ma).

Rozróżniamy dwa rodzaje obrotów:

1. obrót debetowy (Wn), stanowiący ogólną sumę kwot operacji zapisanych po stronie debetowej konta,

2. obrót kredytowy (Ma), stanowiący ogólną sumę kwot operacji zapisanych po stronie kredytowej konta.

Dt(Wn) Nazwa konta Ct(Ma)
Kwoty 2.000,- Operacji 3.000,- 600,-	1.500,- Kwoty 1,400,- operacji 300,-
Obrót debetowy(Wn) = 5.600,-	3.200,- = Obrót kredytowy(Ma)

Saldo konta to różnica między sumą obrotów konta. Saldo konta może być debetowe (Wn) lub kredytowe (Ma).

Nazwa salda pochodzi od nazwy tej strony konta, która wykazuje większy obrót, np. saldo debetowe (Wn)jest wówczas, gdy obrót debetowy (Wn) jest większy od obrotu kredytowego (Ma), saldo kredytowe (Ma) zaś - gdy obrót kredytowy (Ma) jest większy od obrotu debetowego (Wn) Jeśli obrót debetowy jest równy obrotowi kredytowemu, konto nie ma salda.

Dt(Wn) Nazwa konta Ct(Ma)
Kwoty 2.000,- Operacji 3.000,- 600,-	1.500,- Kwoty 1,400,- operacji 300,-
Obrót debetowy(Wn) = 5.600,-	3.200,- = Obrót kredytowy(Ma) 2.400,- saldo Dt (Wn)

Dt(Wn) Nazwa konta Ct(Ma)
Kwoty 2.000,- Operacji 3.000,- 600,-	5.500,- Kwoty 1,400,- operacji 300,-
Obrót debetowy(Wn) = 5.600,- Saldo Ct (Ma) 1.600,-	7.200,- = Obrót kredytowy(Ma)

Suma kontrolna konta informuje o identycznych kwotach po obu stronach zamkniętego konta księgowego.

Konto księgowe może posiadać saldo początkowe wyrażające stan danego składnika aktywów i pasywów na początek roku - np.. na 1 stycznia danego roku (skrót Sp, BO) oraz saldo końcowe wyrażające stan danego składnika aktywów lub pasywów na koniec roku np.: 31 grudnia danego roku (skrót Sk, BK).

Saldo początkowe jest podstawą do otwarcia konta na początek okresu sprawozdawczego, natomiast saldo końcowe jest podstawą do zamknięcia konta na koniec okresu sprawozdawczego. Saldo końcowe w bieżącym okresie będzie saldem początkowym w następnym okresie sprawozdawczym.

Otwarcie konta polega na:

1. wpisaniu nazwy i symbolu cyfrowego konta,

2. wpisaniu stanu początkowego przyjętego z bilansu:

• przy kontach aktywów po stronie debetowej,

• przy kontach pasywów po stronie kredytowej,

3. wpisaniu, jeśli nie występuje stan początkowy, pierwszej operacji gospodarczej

powodującej zmiany składnika bilansu, dla którego otworzono konto.

Zamknięcie konta polega na:

1. zsumowaniu obrotów debetowych i kredytowych konta,

2. wpisaniu salda końcowego po tej stronie konta, która wykazuje mniejszy obrót co powoduje wyrównanie obrotu obu stron do tzw. sum kontrolnych równych większemu obrotowi konta.

Dt(Wn) Nazwa konta Ct(Ma)
Kwoty 2.000,- Operacji 3.000,- 600,-	1.500,- Kwoty 1,400,- operacji 300,-
Obrót debetowy(Wn) = 5.600,-	3.200,- = Obrót kredytowy(Ma) 2.400,- saldo Dt (Wn)
5.600,-	5.600,-

Dt(Wn) Nazwa konta Ct(Ma)
Kwoty 2.000,- Operacji 3.000,- 600,-	5.500,- Kwoty 1,400,- operacji 300,-
Obrót debetowy(Wn) = 5.600,- Saldo Ct (Ma) 1.600,-	7.200,- = Obrót kredytowy(Ma)
7.200,-	7.200,-

Operacje gospodarcze na kontach są księgowane zgodnie z zasadą podwójnego zapisu. Polega ona na tym, że każdą operację zapisujemy:

1. na co najmniej dwóch kontach,

2. po przeciwnych stronach tych kont,

3. w tej samej kwocie zgodnie z dokumentem, na podstawie którego rejestrujemy operację gospodarczą.

Kolejność prac księgowych:

1. w celu zapoczątkowania ewidencji księgowej wykorzystuje się bilans początkowy,

2. na podstawie bilansu otwiera się konta bilansowe - aktywów i pasywów, zgodnie z zasadą otwarcia kont,

3. po otwarciu kont księguje się wszystkie operacje gospodarcze zgodnie z zasadą podwójnego zapisu,

4. w celu stwierdzenia prawidłowości dokonanych zapisów księgowych i ustaleniu sald do bilansu końcowego sporządza się zestawienie obrotów i sald,

Lp.	Symbol lub nazwa konta	Saldo początkowe		Obroty		Obroty narastająco od początku roku		Saldo końcowe
		Wn	Ma	Wn	Ma	Wn	Ma	Wn	Ma
	Razem

5. na podstawie zestawienia obrotów isald sporządza się bilans końcowy na koniec roku obrotowego,

6. na podstawie zatwierdzonego bilansu końcowego zamyka się konta bilansowe - aktywów i pasywów, zgodnie z zasadą zamknięcia kont.

Ad. 3.

Konta bilansowe służą do ewidencji zmian w stanie składników aktywów i pasywów ujętych w bilansie. W związku z tym zadaniem tych kont jest:

1. przejęcie stanów początkowych z BO (BP),

2. ujęcie zmian tych stanów spowodowanych zaistniałymi operacjami gospodarczymi,

3. wykazanie stanów końcowych poszczególnych składników aktywów i pasywów celem prezentacji ich w BZ (BK).

Zasady funkcjonowania kont bilansowych wynikają z zasady budowy bilansu. Funkcjonowanie kont bilansowych opiera się na dwóch podstawowych zasadach:

1. konta aktywów są przeciwieństwem kont pasywów,

2. wszelkie zmiany w stanie aktywów i pasywów, wywołane przez dokonane operacje gospodarcze, można wyrazić za pomocą dwóch działań arytmetycznych - dodawania i odejmowania.

Dt(Wn) AKTYWNE Ct(Ma)
Saldo początkowe 2.000,- Zwiększenia 3.000,- 600,-	1.500,- Zmniejszenia 1,400 300,-
Obrót debetowy(Wn) = 5.600,-	3.200,- = Obrót kredytowy(Ma) 2.400,- saldo Dt (Wn)
5.600,-	5.600,-

Dt(Wn ) PASYWNE Ct(Ma)
Zmniejszenia 2.000,- 3.000,- 600,-	5.500,- Saldo początkowe 1,400,- Zwiększenia 300,-
Obrót debetowy(Wn) = 5.600,- Saldo Ct (Ma) 1.600,-	7.200,- = Obrót kredytowy(Ma)
7.200,-	7.200,-

Ad.4.

Konta niebilansowe - wynikowe służą do ewidencji i ustalania wyniku finansowego (efektu działalności) jednostki. Jednostka prowadząc działalność otrzymuje środki pieniężne pochodzące ze sprzedaży wyrobów gotowych lub usług. Ponosi jednocześnie koszty prowadzenia działalności(np. koszt zużycia surowców, materiałów, zasobów majątku trwałego, płac zatrudnionych, itp. Operacje gospodarcze prowadzące do osiągnięcia wyniku działalności są rejestrowane na kontach wynikowych, które w ciągu okresu śledzą przebieg procesów gospodarczych, a w końcu okresu ich zapisy ich przenoszone są na konto bilansowe ,, Wynik finansowy”. Salda tych kont nie są wykazywane w bilansie.

Wn Wynik finansowy Ma
,,Koszty” ,,Straty nadzwyczajne”	,,Przychody” ,,Zyski nadzwyczajne”

Konto ,,Wynik finansowy” podlega więc podziałowi PIONOWEMU, w efekcie którego powstają następujące konta:

wyodrębnione ze strony Ma → ,,Przychody” i ,,Zyski nadzwyczajne”,

wyodrębnione ze strony Wn → ,,Koszty” i ,,Straty nadzwyczajne”,

Zasady funkcjonowania kont wynikowych są ściśle powiązane z budową Rachunku Zysków i Strat (Rachunku wyników).

Rachunek zysków i strat

KOSZTY I STRATY NADZWYCZAJNE	PRZYCHODY I ZYSKI NADZWYCZAJNE
Wn(+) Koszty Ma(-) Zwiększenia Zmniejszenia SWn-stan poniesionych kosztów Wn(+) Straty nadzwyczajne Ma(-) Zwiększenia Zmniejszenia SWn-stan poniesionych strat nadzw. Wniosek: Konta ,,Koszty” i ,,Straty nadzwyczajne” funkcjonują jak konta Aktywów, ponieważ w rachunku Zysków i Strat znajdują się po lewej stronie.	Wn(-) Przychody Ma(+) Zmniejszenia SMa-stan osiągniętych przychodów Zwiększenia Wn(-) Zyski nadzwyczajne Ma(+) Zmniejszenia SMa-stan osiągniętych zysków nadzw Zwiększenia . Wniosek: Konta ,,Przychody” i ,,Zyski nadzwyczajne”, funkcjonują jak konta Pasywów, ponieważ w rachunku Zysków i Strat znajdują się po prawej stronie.

Konta ,,Przychodów”, ,,Kosztów” ulegają podziałowi POZIOMEMU, który polega na wprowadzeniu w miejsce stosowanego konta jednego dwóch lub większej ilości kont bardziej szczegółowych (np. do konta syntetycznego ,,Sprzedaż towarów” wprowadzamy konta analityczne (szczegółowe) ,,Sprzedaż towarów- według stawki VAT 22%”, ,,Sprzedaż towarów- według stawki VAT 7 %”, ,,Sprzedaż towarów- według stawki VAT 0 %”.

1

Opracowała Bożena Gongała

Temat: Księgi rachunkowe .

---