Skuteczne zachowanie się w sytuacjach konfliktowych - asertywność. Zachowanie asertywne - bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie wobec innej osoby uczuć, postaw, opinii  lub pragnień, ale w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia tej drugiej osoby.

MASZ PRAWO: * prosić o to, czego chcesz, ale nie wymagać tego * mieć i wyrażać swoje zdanie * postępować nielogicznie i nie uzasadniać tego * podejmować decyzje i ponosić ich konsekwencje * decydować czy chcesz się angażować w problemy innych ludzi * nie wiedzieć, nie znać, nie rozumieć * popełniać błędy *odnosić sukcesy * zmieniać zdanie * do swojej prywatności * do samotności i niezależności * zmieniać się i korzystać ze  swoich praw

Asertywna postawa interpersonalna - to komunikowanie otoczeniu dwóch przekazów : "Ja jestem w porządku, mam prawo być sobą" "Ty jesteś w porządku, masz prawo być sobą".

Co robisz , gdy nie wiesz co zrobić ?

              Przeczytaj poniższe twierdzenia i ustosunkuj się do nich zakreślając "tak", ,jeżeli zgadzasz się  z taką opinią lub "nie" jeżeli uważasz ją za niezgodną z Twoim poglądem. Nie ma tu odpowiedzi dobrych, ani złych. Są tylko mniej lub bardziej podobne do Twoich opinii na dany temat.  Odpowiadaj bez zbytniego  namysłu . Staraj się odpowiedzieć na  każde twierdzenie - "tak - to prawda" lub "nie - to nieprawda". Po wypełnieniu testu zajrzyj na koniec niniejszych materiałów - do interpretacji.

1. Często mówię "tak" choć trzeba byłoby powiedzieć "nie" .                          2. Jeżeli kogoś nie znam wolę nie ujawniać swoich myśli i uczuć.                                            3. Jestem osobą stanowczą i zdecydowaną.                                                                         4.Nie boję się krytykować innych i mówić im, co myślę naprawdę.                 5. Wygłaszam swoje opinie nawet wtedy, gdy mój rozmówca jest  do mnie nastawiony nieprzychylnie.                                                6. W czasie dyskusji wolę nie zabierać za szybko głosu, dopóki nie zobaczę, jak się ta dyskusja rozwinie.                                                               7. Nie lubię prosić kogoś o pomoc, bo pomyśli sobie o mnie, że jestem osobą niekompetentną. 8. Robiąc coś po raz pierwszy odczuwam czasem zakłopotanie.                      9. Wolę rozmawiać "twarzą w twarz" niż przez telefon .                                                        10. Czasem dla osiągnięcia celu warto udać głupiego.                                                     11. Jestem gadułą i czasem przerywam innym.                                               12. W sytuacji konfliktowej zawsze szukam porozumienia.                              13. Lubię stawiać sprawy jasno i ,  jak to mówią , "grać w otwarte karty".                  14. Czasem odkładam na później, to co należałoby zrobić dzisiaj.                   15. Kiedy  rządzi się ludźmi  warto czasem ich trochę czymś postraszyć.                     16. Mam sporo sprytu, umiem wyciągnąć korzyści ze wszystkiego.                 17. Ludzie lubią mnie za to, że zawsze jestem sobą.                                        18. Gdy się z kimś nie zgadzam staram się tłumaczyć swoje racje jasno i bez zbędnych emocji.                                                                                                                                          19. Nawet, jeśli mam coś ważnego do załatwienia, to staram się nikomu nie  naprzykrzać                     20. Nie lubię, kiedy  większość ma inne zdanie niż ja - wtedy po prostu milczę.           21. Nie boję się przemawiać publicznie.                                                                                       22. Uważam, że życie to walka i wymaga czasem użycia siły.                                                  23. Lubię odrobinę niebezpieczeństwa i czasem trochę zbytnio ryzykuję.                            24. Potrafię przekonywać ludzi do swoich pomysłów.                                                            25. Aby swoje osiągnąć warto czasem użyć pochlebstwa.                                                           26. Czasami zachowuję się bardzo  złośliwie.                                                                     27. Z reguły lubię pomagać innym, ale czasem ludzie mnie wykorzystują. 28. Wiele można stracić przez to, że zbyt wcześnie ujawnia się swoje zamiary.           

Odpowiedzi :

"Co robisz , gdy nie wiesz co zrobić ?"

W sytuacjach konfliktowych ludzie zachowują się różnie. Ten test klasyfikuje ocenia te reakcje w czterech podstawowych kategoriach zachowań: unikanie (ucieczka), agresja, manipulacja i asertywność

Każdą z tych cech zachowania bada siedem pytań naszego testu. Cztery cechy razy siedem pytań czyni w sumie dwadzieścia osiem twierdzeń ,o których ocenę w kategoriach "prawda" lub "fałsz" prosiliśmy w instrukcji. Zlicz zatem wszystkie swoje odpowiedzi "tak" i przyrównaj je do poniższych charakterystyk.

Unikanie (ucieczka) - charakteryzuje osoby, które odpowiedziały " tak " na pytania nr., nr.:1, 7, 8, 14, 19, 20 i 27.Kiedy coś nie układa się po Twojej myśli, to nie podejmujesz wyznania. Unikasz walki Po prostu uciekasz, chowasz się, kryjesz za cudzymi plecami. Stosujesz  "obronne tarcze"  wykrętów, wymówek, pretekstów do opuszczenia  "pola walki". A fe !

Agresja - niezbyt ładne słowo, ale... jednak ! Taka jest prawda o Tobie jeżeli w pytaniach nr., nr.: 3, 4, 11, 15, 22, 23 i 26 padła odpowiedź " tak". Być agresywnym, to nie jest zachowanie miłe i społecznie akceptowane. Ktoś agresywny, to przecież ktoś "zły". Tak nas uczą wszystkie filmy kryminalne ( zwłaszcza te z wypożyczalni  kaset video! ). Nie przejmuj się zbytnio. Co prawda, rzeczywiście, agresja nie jest cechą miłą i ułatwiającą współżycie społeczne, ale też niewielu było w historii ludzkości takich, którzy sukces i karierę życiową osiągnęli  samą tylko łagodnością (no ! może poza Mahatmą Ghandim ! Ale i On żył  krótko, bo Go przecież zabili !).

Manipulacja - określenie jeszcze paskudniejsze ! Zasługujesz na nie jeżeli masz odpowiedzi "tak" w pytaniach nr., nr.: 2, 6, 10, 16, 24, 25 i  28 . Wiesz, kto to był Niccolo Machiavelli ? Nie wiesz ? Znowu kręcisz ! Przecież nie możemy Ci tłumaczyć, co to znaczy "manipulować". Zagmatwalibyśmy się w tych tłumaczeniach, moglibyśmy coś rzeczywiście "pokręcić". I wtedy byłaby "afera" !!!

 Asertywność -  to odpowiedzi "tak"  na pytania nr., nr.: 5, 9, 12, 13, 17, 18 i 21. Co to jest asertywność ? O tym mówiliśmy na ćwiczeniach i jest o tym mowa w dalszej części niniejszego tekstu. Czytaj! Ucz się !! Stosuj !!!

Chcąc być asertywni musimy:

* zdecydować czego chcemy * zdecydować czy jest to uczciwe * wyraźnie o to poprosić * nie bać się podejmować ryzyka * być wyciszeni i odprężeni

* otwarcie wyrażać nasze uczucia * swobodnie przyjmować i mówić innym komplementy * wyrażać i przyjmować uczciwą krytykę

Nie wolno nam:

* "owijać w bawełnę" * chować się za cudzymi plecami * znęcać się nad kimś

* zwymyślać kogoś * tłumić swoje uczucia.

Aby dzieci wyrosły na asertywnych ludzi należy zapewnić im:

* wzorzec zachowania asertywnego * miłość i wsparcie * uważną krytykę (aby umożliwić realistyczne widzenie siebie)

* poczucie wartości (aby pomóc oceniać prawa własne i innych) * podstawowe poczucie bezpieczeństwa.

Przyczyny nieasertywnego zachowania:

* pozycja w rodzinie * wpływ innych krewnych * szkoła, relacje z nauczycielami i innymi dziećmi

* osiągnięcia (w szkole i pracy) * płeć * klasa społeczna.

TRZY TYPY ZACHOWANIA

AGRESYWNE                                     BIERNE                             ASERTYWNE

sygnały niewerbalne:

krzyk   podniesiony głos                      głos proszący                    głos spokojny opanowany

zaciśnięte pięści

wskazanie palcem                    przesuwanie stóp                          postawa odprężona

założone ręce                           oczy zwrócone w dół                    bezpośredni kontakt wzrokowy

pozycja nieruchoma                 pochylona postawa                       wyprostowana postawa ciała

kluczowe słowa i zdania:

lepiej żebyś...                           może...                                    ja

jeśli nie...                                 myślę, że...                      uważam, że...

uważaj...                                 zastanawiam się, czy...         czuję, że..

no, dobra...                             czy zechciałbyś...                            chcę...

powinieneś...                           tak mi przykro...                             weźmy się do...

niedobrze...                             przepraszam, czy...                         jak to możemy załatwić ?

Ty!                                          ale...                                       

Idiota!                                     No wiesz...                                   Co o tym myślisz?

                                               A jeśli...                                        Co ty na to?

Potencjalne sfery problemów z asertywnością:

* wyrażanie pozytywnych uczuć * wyrażanie negatywnych uczuć * odmawianie prośbom i zaproszeniom

* wyrażanie własnego zdania * wyrażanie uzasadnionej złości.

 LUDZIE: PROBLEMY Z:

- znajomymi tej samej płci - znajomymi odmiennej płci - bliskimi krewnymi - ludźmi mającymi władzę

- podwładnymi - sprzedawcami, ludźmi pracującymi w usługach

SYTUACJE:

- w domu - w pracy - w życiu społecznym (restauracja, kino)

- w czasie porad u zawodowców - z sąsiadami

                                               PRAWA ASERTYWNOŚCI 1.Prawo domagania się tego, czego chcemy (ze świadomością, że partner ma prawo powiedzieć NIE). 2. Prawo do własnego zdania, uczuć, emocji i do odpowiedniego ich wyrażania. 3. Prawo wypowiadania opinii, które nie mają logicznej podstawy, i których nie musimy  uzasadniać (np. intuicyjne myśli i uwagi). 4.Prawo do podejmowania własnych decyzji i radzenia sobie z ich skutkami. 5. Prawo dokonania wyboru w kwestii zaangażowania się w cudze problemy. 6.Prawo do niewiedzy i nie rozumienia czegokolwiek. 7.Prawo do popełniania błędów. 8.Prawo do odnoszenia sukcesów. 9. Prawo do zmiany zdania. 10. Prawo do prywatności. 11. Prawo do samotności i niezależności. 12. Prawo do własnej przemiany i bycia asertywnym.

Człowiek asertywny nie zajmuje się jedynie swoimi prawami, ale zawsze wspiera i wspomaga asertywność u innych ludzi.

Człowiek asertywny potrafi  dobrze się porozumiewać:

* uważnie słuchać * mówić rzeczowo * inicjować i podtrzymywać rozmowę * z łatwością ujawniać swoje myśli i uczucia

* zdać sobie sprawę z porozumienia niewerbalnego * być wyciszonym, odprężonym.

Ludzie asertywni nie tylko są pewni swego zachowania, to samo odzwierciedla się w ich wyglądzie.

SZTUKA NEGOCJACJI

* Współczuj z drugą osobą; spróbuj zrozumieć jej punkt widzenia, potwierdź, że jesteś świadomy uczuć, które wyraża twój partner. * Domagaj się wyjaśnień; dołóż starań by w pełni zrozumieć stanowisko i potrzeby drugiej   strony. * Zachowaj spokój, jeśli jest to możliwe stosuj techniki relaksacyjne przed trudną sytuacja,    zwracaj uwagę na spokojny oddech. * Bądź przygotowany do rozmowy, zbierz fakty i liczby, które mogą ci być potrzebne. * Trzymaj się sedna sprawy; dopilnuj by druga strona również nie odchodziła od zasadniczego tematu. * Zaproponuj kompromis, nie czekaj by druga strona pierwsza uległa.

Zachowanie podporządkowujące - to pytanie lub uwaga wyrażone przez kogoś innego, które naruszają jedno lub więcej z twoich podstawowych praw  asertywności.

Przykłady zachowań podporządkowujących -w nawiasach  podano ukryte przesłanie,poniżej - proponowane asertywne reakcje. Zrzędzenie "Jeszcze nie skończyłaś zmywać?"(Jesteś bezużyteczna) Nie, a kiedy miałam to zrobić? Wścibstwo "Wiem, że to nie moja sprawa, ale..." (Łatwo dam sobie z tobą radę - sam mi wszystko powiesz)

Wiesz, skoro nie chcesz nie powiem ci tego... Pouczanie "Powinniśmy współdziałać, a wtedy będzie mniej napięcia" (Ja jestem w porządku - powinnaś robić to, co ja chcę. To twoja wina.) Jak możemy współdziałać? Wątpienie w wybór "Czy jesteś przekonany, że to odpowiednia praca dla ciebie?" (Nie potrafisz wybrać dla siebie pracy.) Na razie czuję się w niej dobrze. Nieproszone rady "Gdybym był tobą" (Wiem lepiej od ciebie.) Ale nie jesteś! Obraźliwe klasyfikowanie "To typowo kobieca (/męska) reakcja" (Jesteś stereotypowa  /-y , nie jesteś niepowtarzalny.) To moja reakcja; i do mnie należy ocenianie mojego własnego zachowania. Psycholog - amator "Będzie to dla ciebie trudne, prawda? Przecież jesteś taki nieśmiały. (Jesteś przypadkiem beznadziejnym) Kiedy twoim zdaniem jestem zbyt nieśmiały?

Twoim celem powinno być: * obrona własnych praw i poczucia własnej wartości * sygnalizowanie drugiej stronie, że rozpoznałeś ukryte przesłanie * szybkie zakończenie zachowań podporządkowujących.

Skuteczne radzenie sobie z krytyką.

KRYTYKOWANIE INNYCH. Zasady krytyki pomocnej i konstruktywnej. * Bądź konkretny; unikaj uogólnień. * Dostrzegaj to, co pozytywne; staraj się zawrzeć w krytyce także jakąś pozytywną uwagę. * Nie stępiaj krytyki nadmiernym ugrzecznieniem. * Zachowaj spokój, mów spokojnym głosem. * Trzymaj się sedna sprawy, nie wyrzucaj wszystkich swoich pretensji, nie zbaczaj z tematu. * Skup się na konkretach; nie atakuj całej osoby, jedynie jej zachowanie. * Nie używaj epitetów, czy stereotypów (np. dziecinny, typowa kobieta).

PRZYJMOWANIE KRYTYKI Trzy sposoby radzenia sobie z krytyką wyrażaną przez innych: * potwierdzenie negatywne - spokojne zgodzenie się z autentyczną krytyką naszych negatywnych cech (np. "Jesteś bałaganiarzem"  —- Tak to prawda, nie potrafię za bardzo utrzymać porządku.) * mgła -  (radzenie sobie z krytyką manipulacyjną -  kiedy słowa krytyki zawierają część prawdy, ale krytykujący przesadza) spokojne przyznanie, że w słowach krytyki może być część prawdy; dodanie własnej oceny sytuacji * pytania negatywne -  aktywne zachęcanie do krytyki naszego zachowania, połączone z zaakcentowaniem swojego prawa do osądzania własnego zachowania (pozwala ustalić intencje krytykującego).

CZTERY GŁÓWNE SKŁADNIKI SCENARIUSZA: wyjaśnienia

* objaśnij sytuację tak, jak ty ją widzisz * bądź tak obiektywny, jak tylko zdołasz * trzymaj się sedna sprawy

* bądź zwięzły * określ co się stało, a nie dlaczego

uczucia * zaakceptuj swoje uczucia i przyjmij za nie odpowiedzialność * bądź empatyczny

potrzeby * wyraźnie przedstaw swoje oczekiwania wobec danej sytuacji * bądź wybiórczy (uwzględniaj jak najmniej potrzeb naraz) * bądź realistyczny (w oczekiwaniach wobec drugiej strony) * bądź przygotowany na kompromisy albo negocjacje rezultaty(określ co nastąpi, jeśli dana osoba spełni to czego żądasz) określ:

* kary * nagrody

Właściwości  (cechy psychiczne) ważne w kontaktach międzyludzkich

 Spróbuj oszacować, w jakim stopniu posiadasz poszczególne właściwości (cechy psychiczne). Przy opisie każdej właściwości znajduje się wykropkowane miejsce , w które wpisz cyfrę od 0 do 6. Jeżeli wydaje Ci się, że opis danej cechy w żaden sposób nie dotyczy Ciebie - wpisz 0. Jeżeli opis dotyczy Ciebie w niewielkim stopniu - napisz 1 i tak dalej,  aż do "6", co oznacza, że Twoim zdaniem opis cechy całkowicie oddaje Twoje skłonności.

EMPATIA - potrafię widzieć świat oczami innych ludzi, ponieważ potrafię spojrzeć na ich postępowanie z ich punktu widzenia. Mówię innym, jak ich zrozumiałam i stwarzam okazję do tego, by mogli potwierdzić lub  zaprzeczyć moim domy-słom na ten temat   ( .....  pkt )

ŻYCZLIWOŚĆ - nie tylko odczuwam, ale i wyrażam w różnoraki sposób to, że jestem ży- czliwa w stosunku do ludzi, że ich lubię i szanuję. Potrafię akceptować innych nawet wtedy, gdy nie akceptuję tego, co oni robią. Udzielam aktywnego poparcia innym ( ..... pkt)

AUTENTYCZNOŚĆ - jestem autentyczna i prawdziwa w kontaktach z innymi ludźmi, nie ukrywam się za rolami, czy maskami. Inni ludzie wiedzą, jaki jest mój prawdziwy stosunek do różnych spraw i osób. W kontaktach z innymi ludźmi jestem po prostu sobą ( ..... pkt)

KONKRETNOŚĆ - jestem konkretna i rzeczowa. Gdy mówię do innych nie używam ogólni- ków, wieloznacznych i mglistych określeń. Potrafię mówić o konkretnych doświadczeniach osobistych,wydarzeniach i zachowaniach. Bezpośrednio określam to,o co mi chodzi( ..... pkt )

INICJATYWA - w mych stosunkach z ludźmi jestem raczej skłonna działać, "iść do przodu"niż tylko reagować na to, co zrobią inni.Potrafię nawiązać kontakt z innymi bez wyczekiwania na inicjatywę skierowaną w moim kierunku. Jeżeli jest powód, aby coś zrobić jestem tą, która to robi, a nie ogląda się, aż inni zaczną ( ..... pkt )

BEZPOŚREDNIOŚĆ - postępuję wprost i "bez kręcenia". Wiem, jaki jest mój stosunek do ludzi, a oni wiedzą, jaki jest mój stosunek do nich  ( ..... pkt )

OTWARTOŚĆ - pozwalam na to, aby inni wiedzieli jaka jestem w środku, nie jestem ekshibicjonistką, ale wiem, że otwartość pomaga w ustalaniu zdrowych i stałych relacji z innymi. Jestem otwarta, chociaż nie oznacza to absolutnie ujawniania wszystkich tajemnic i sekretów osobistych ponieważ to ja jestem ważna, a nie moje sekrety. Potrafię mówić to, co myślę i czuję ( ..... pkt )

AKCEPTACJA UCZUĆ - nie obawiam się bezpośredniego kontaktu z uczuciami własnymi i innych ludzi, w mych z kontaktach z innymi pozwalam sobie zarówno na przeżywanie uczuć, jak i na wyrażanie tego, co czuję. Oczekuję, że inni będą robić to samo, jednakże nie narzucam  moich uczuć innym przez zmuszanie ich, by czuli się odpowiedzialni za to, co ja czuję ( ..... pkt )

KONFRONTACJA - potrafię stanąć "twarzą w twarz" i robię to z poczuciem odpowiedzialności i zaangażowania. W przypadku rozbieżności postaw i przekonań potrafię dążyć do konfrontacji z nadzieją na osiągnięcie szczerych i autentycznych stosunków, ale nie z zamiarem straszenia, czy karania ( ..... pkt )

SAMOPOZNANIE -  badam swe postępowanie i styl życia, chcę korzystać w tym zakresie z pomocy innych i jestem skłonna przyjmować od nich informacje o tym jak reagują oni na moje postępowanie. Potrafię też sama wypracować sobie sąd na swój temat. Konfrontacja z innymi ludźmi i wszelkie nowe doświadczenia stanowią dla mnie wartościowy materiał i okazję do lepszego poznania siebie ( ..... pkt ) Zachowania

Bronimy własnych praw lekceważąc prawa innych. Dominujemy nad innymi, czasami ich upokarzając. Nie słuchamy innych.

Podejmujemy decyzje nie uwzględniając praw innych. Przyjmujemy postawy wrogie lub obronne.

Przekaz brzmi: Ja tak uważam - a Ty jesteś głupi, skoro myślisz inaczej. Takie są moje odczucia - Twoje odczucia mnie nie obchodzą. Tak oto wygląda ta sytuacja. Tak ja ją widzę. Nie obchodzi mnie to, jak Ty to widzisz. Zachowania: Lekceważymy własne prawa pozwalając innym naruszać je. Nie pokazujemy własnych potrzeb, poglądów i odczuć. Zachowujemy się nieuczciwie - nasze działania nie pokrywają się z naszymi słowami,co powoduje narastanie w nas złości i urazów. Przekaz brzmi: Liczy się to, co Ty myślisz, a nie co myślę ja. Liczą się Twoje odczucia, a nie moje.Ważne jest, jak Ty widzisz tę sytuację. Zachowania: Bronimy własnych praw, uznając jednocześnie prawa innych. Wyrażamy swoje potrzeby, poglądy i odczucia. Nasze stosunki z innymi ludźmi cechuje wiara w siebie. Przekaz brzmi: Takie jest moje zdanie. Tak to odczuwam. Tak oto widzę tę sytuację.Chciałabym usłyszeć, jak się z tym czujesz. Może uda się nam znaleźć rozwiązanie dobre dla nas obojga.

PODSTAWOWE WIADOMOSCI O ASERTYWNOŚCI Dlaczego zachowujemy się agresywnie?                          Co ryzykujemy ?

- boimy się, że nie dostaniemy tego,                  - konflikty w stosunkach z innymi ludźmi

  co chcemy ,                                                        (czują się w naszym towarzystwie zagrożeni) - nie wierzymy w siebie ,                                   - utratę szacunku dla samej siebie,

- bo wcześniej okazywało się to skuteczne,       - utratę szacunku dla innych,

- chcemy zwrócić na siebie uwagę,                  - będziemy nielubiani,

- chcemy zademonstrować swoją władzę,           - poważny stres,

- chcemy wyładować złość (będącą często         - dojdzie do użycia przemocy,

  wynikiem naszych nierealnych oczekiwań),       - rezultaty przeciwne do zamierzonych,

- chcemy manipulować innymi,

Dlaczego zachowujemy się ulegle?                          Co ryzykujemy ?

- boimy się utraty aprobaty ze strony innych,        - utratę poczucia własnej wartości,

- boimy się reakcji strony przeciwnej,                  - poczucie krzywdy, złość, frustracja,

- uważamy, że jest to właściwe i grzeczne           - zachęcanie innych do dominacji,

  zachowanie,                                                    - wybuch agresji spowodowany kumulacją

- chcemy uniknąć konfliktów,                                uczuć negatywnych,

- chcemy manipulować innymi,

Dlaczego zachowujemy się asertywnie?                   Co ryzykujemy ?

- jesteśmy zadowoleni z siebie i innych,           - będziemy nie lubiani za to, że wyrażamy

- mamy szacunek dla siebie i innych,                   swoje odczucia,

-pomaga nam to w osiąganiu celów                  - etykietkę człowieka idącego przez życie

 i realizacji naszych potrzeb,                               przebojem,

- dzięki temu mniej ranimy innych,                    - zmiany w naszych relacjach z innymi ludźmi

- dzięki temu rośnie wiara we własne siły,

- poczucie kontroli nad własnym życiem,

- jesteśmy uczciwi w stosunku do siebie

 i do innych,

Ludzie asertywni są:   efektywni w pełnieniu ról zawodowych  konstruktywnie rozwiązują konflikty interpersonalne  dobrze sobie radzą w sytuacjach trudnych  nie ulegają manipulacji innych  unikają przeżywania przykrych stanów emocjonalnych  mają dobre stosunki zarówno z podwładnymi jak i przełożonymi

1

---