OBOWIĄZKI ALIMENTACYJNE W PRAWIE RODZINNYM I OPIEKUŃCZYM.

Alimenty - środki, kwoty, zazwyczaj ustalane sądownie, łożone na utrzymanie osób niezdolnych do utrzymania się własnymi siłami, a w przypadku małoletnich dzieci także na wychowanie, obciążające określone przez prawo osoby bliskie.

Powstanie obowiązku alimentacyjnego

więź rodzinna między brak możliwości samodzielnego istnienie dostatecznych

uprawnionym do alimentów zaspokojenia usprawiedliwionych możliwości majątkowych lub

a zobowiązanym do ich potrzeb np. zakup pożywienia zarobkowych po stronie osoby

zapłacenia przez osobę uprawnioną do zobowiązanej do płacenia alimentów

świadczeń alimentacyjnych

Obowiązek alimentacyjny polega na dostarczeniu osobom uprawnionym przez zobowiązanych członków rodziny środków utrzymania i wychowania. Jego celem jest zaspokajanie bieżących potrzeb osób uprawnionych. Ma on ściśle osobisty charakter tzn. nie przechodzi na inne osoby.

Podstawowa zasada alimentacji oparta jest na niedostatku osoby uprawnionej (art. 132 par 2 k.r.o.). W niedostatku żyje osoba, która nie może utrzymać się z własnych środków, których nie ma w ogóle bądź ich posiadanie nie wystarcza do zaspokojenia jej usprawiedliwionych potrzeb bytowych (tj. wyżywienie, mieszkanie, odzież) i kulturalnych (tj. korzystanie z radia, telewizji), nie ma też możliwości zarobkowych np. student studiów dziennych, któremu podjęcie pracy uniemożliwiałoby udział w ćwiczeniach.

Nie można jednak mówić o stanie niedostatku w przypadku, gdy osoba mogąca skorzystać z alimentacji nie podejmuje dostępnej pracy zarobkowej odpowiedniej do jej stanu zdrowia i kwalifikacji.

Wygaśnięcie lub ograniczenie obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka może wystąpić, gdy dziecko ma własne środki utrzymania np. stypendium, zarobione pieniądze, renta (art. 133 par 1 oraz art. 103 k.r.o).

Alimenty mogą być wypłacane w formie PIENIĘŻNEJ

dostarczane w NATURZE np. dostarczanie odzieży, żywności

Tabela 1. Osoby uprawnione i zobowiązane do alimentacji.

Osoby uprawnione	Osoby zobowiązane	Przykład
żona	mąż	w trakcie trwania małżeństwa gdy mąż np. nie daje pieniędzy żonie, a ona nie ma środków do życia, także można domagać się alimentów po ustaniu małżeństwa
rodzice	dzieci	gdy dzieci są pełnoletnie
dzieci	rodzice
rodzice	dziadkowie
dziadkowie	wnuczęta
rodzeństwo	brat/siostra
ojczym/macocha	pasierbica/pasierb	gdy przyczynił się do utrzymania pasierba
pasierbica/pasierb	ojczym/macocha	wyjątkowo, gdy jest to zgodne z zasadami współżycia społecznego*
przysposobiony	przysposabiający	dziecka adoptowanego do rodziców adopcyjnych, jeżeli sąd postanowi również po rozwiązaniu adopcji
matka dziecka	ojciec dziecka, który nie jest jej mężem	utrzymuje matkę dziecka przez okres ciąży i połogu oraz przez okres 3 miesięcy po jego urodzeniu

• Zasady współżycia społecznego to pozaprawne normy społeczne - normy moralne, które regulują stosunki międzyludzkie, powszechnie akceptowane w danym okresie. Odnoszą się do wartości humanistycznych tj. sprawiedliwość, tolerancja, życzliwość, opiekuńczość.

Kolejność obowiązków alimentacyjnych.

Przykład. Uprawnionym do żądania alimentów jest kobieta będąca w związku małżeńskim żyjąca w niedostatku.

1. mąż

2. dzieci

3. wnuki

4. ojciec kobiety

5. dziadek

6. brat

Jeżeli obowiązek alimentacyjny nie jest wykonywany przez osobę zobowiązaną do niego w pierwszej kolejności, wówczas powstaje względem osób w dalszej kolejności, jak w przykładzie, jeśli mąż nie będzie mógł płacić alimentów żonie np. z powodu braku możliwości zarobkowania i braku wystarczających środków majątkowych lub nieznane jest jego miejsce pobytu, to uprawnionymi będą do tego jej dzieci itd.

Obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców, wygasa wraz ze śmiercią osoby uprawnionej do płacenia alimentów.

Rodzeństwo może jednak uchylić się od płacenia alimentów jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub jego najbliższej rodziny np. obniżenie stopy życiowej jego żony i małoletnich dzieci.

Alimenty otrzymuje uprawniony z reguły raz w miesiącu.

Sąd rodzinny orzeka o zakresie obowiązku alimentacyjnego oraz określa konkretną jego wysokość.

O podwyższenie alimentów może wystąpić do sądu:

1. osoba pobierająca je w sytuacji gdy jej potrzeby z różnych przyczyn wzrosły,

2. osoba płacąca je jeżeli uzna, iż nie jest w stanie świadczyć alimenty na dotychczasowym poziomie, gdyż zmniejszeniu uległy jego zarobki lub majątek.

Osoba (powód) ubiegająca się o świadczenie alimentacyjne przed sądem jest zwolniona od kosztów sądowych.

Strona uprawniona do świadczeń alimentacyjnych może sama sporządzić pozew o alimenty i sama występować przed sądem, może także skorzystać z adwokata, ale za pracę adwokata musi zapłacić. Strona w pozwie może domagać się od pozwanego zwrotu kosztów poniesionych w związku z zatrudnieniem adwokata.

Wysokość świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od możliwości zarobkowych i majątkowych mającego płacić alimenty, nie będzie więc zasądzona kwota np. w związku z wysoką stopą życiową rodziców na rzecz, których dziecko ma płacić alimenty.

Kwotę alimentacyjną sąd wyznaczy biorąc pod uwagę możliwości zarobkowe pozwanego, a nie na jego aktualnych zarobkach. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeżeli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody były większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie (wyrok SN z 16.05.75, III CRN 48/75) np. istnieje możliwość awansu osoby zobowiązanej do świadczenia alimentacyjnego.

Spełnianie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać na osobistych staraniach o jego utrzymanie i wychowanie (art. 135 k.r.o.) tzn. mimo zasądzonych alimentów, zwiększać ich kwotę np. poprzez kieszonkowe.

Jeżeli w ciągu ostatnich 3 lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych, osoba która była do tych świadczeń już zobowiązana, bez żadnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła się jego utraty, albo jeżeli dobrowolnie zwolniła się z pracy lub zmieniała zatrudnienie na mniej zyskowne, nie spowoduje to obniżenia kwoty świadczeń alimentacyjnych.

Jeżeli rodzic zobowiązany do płacenia alimentów na dziecko pełnoletnie zamierza wyjechać za granicę, powinien o tym fakcie zawiadomić sąd rodzinny i wykazać, że zabezpieczył środki utrzymania należne dziecku w czasie jego nieobecności w kraju (uchwala SN z 13.05.88, III CZP 35/88).

O wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego dziecka decyduje jego usamodzielnienie się, które może nastąpić zarówno przed jak i po osiągnięciu pełnoletności.

W przypadku, gdy dziecko mimo osiągnięcia pełnoletności nie chce podjąć pracy mimo możliwości, rozpoczęło studia, ale je zaniedbuje obowiązek rodziców do dalszego dostarczania alimentów ustaje.

SĄD REJONOWY -WYDZIAŁ RODZINNY I NIELETNICH

w miejscu zamieszkania: dziecka ubiegającego się o alimenty lub ojca mającego płacić alimenty

z pismem do sądu może wystąpić*:

1. dziecko jeżeli np. studiuje i jest pełnoletnie

2. rodzic - matka, gdy dziecko jest małoletnie

3. prokurator

4. organizacja społeczna np. Fundacja na rzecz dzieci maltretowanych

5. ośrodek pomocy społecznej

nie pobiera się opłat sądowych od pisma o alimenty

ROZPRAWA

ORZECZENIE - WYROK

sąd może zasądzić wyższe alimenty niż domagało się dziecko

już w dniu wydania wyroku o zasądzenie alimentów dziecko lub inne osoby je reprezentujące mogą zwrócić się do KOMORNIKA na piśmie o rozpoczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko ojcu dziecka

KOMORNIK po otrzymaniu wyroku przeprowadza dochodzenie w celu ustalenia zarobków i majątku ojca oraz jego miejsca zamieszkania

Jeżeli ojciec dziecka pracuje, pobiera stypendium to będzie otrzymywał niższe wynagrodzenie o kwotę zasądzonych alimentów (można mu potrącić aż 3/5 kwoty przysługującej z wynagrodzenia za pracę, jeśli ma rachunek bankowy to całą kwotę alimentów).

* Art. 126. § 1. k.p.c. „Każde pismo procesowe powinno zawierać:

1. oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;

2. oznaczanie rodzaju pisma,

3. osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;

4. podpis stron albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;

5. wymienienie załączników.

§ 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie zawodu i miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu, pisma zaś dalsze sygnaturę akt.

§ 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.

§ 4. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje osoba przez nią upoważniona, z wymieniem przyczyn, dla której strona sama się nie podpisała.”

Art. 127. k.p.c. „W pismach procesowych mających na celu przygotowanie rozprawy (pisma przygotowawcze) należy podać zwięźle stan sprawy, wypowiedzieć się co do twierdzeń strony przeciwnej i dowodów przez nią powołanych, wreszcie wskazać dowody, które mają być przedstawione na rozprawie lub je załączyć”.

Art. 128. k.p.c. „Do pisma procesowego należy dołączyć jego odpisy i opisy załączników dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom, a ponadto, jeżeli w sądzie nie złożono załączników w oryginale, po jednym odpisie każdego załącznika do akt sądowych”.

Art. 187. § 1. „Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:

1. dokładne określone żądanie, w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;

2. przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.

§ 2. Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:

1. wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;

2. dokonanie oględzin;

3. polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu lub przedmiotu oględzin;

4. zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.”

2

1

---