Człowiek funkcjonuje w swoim życiu zawodowym w różnych rodzajach grup. Grupa społeczna to grupa, w której dwie lub więcej osób współdziała ze sobą i zależy od siebie, mają wspólny cel. To co wyróżnia i charakteryzuje grupę, w której zachodzą specyficzne procesy to posiadanie wspólnego celu i współdziałanie czyli wynik pracy grupy zależy od wszystkich członków.

Umiejętność rozpoznawania procesów grupowych i znajomość dynamiki oraz ról w grupie może pomóc w efektywnym zarządzaniu zespołami. Każdy zespół oprócz więzi formalnych posiada też więzi nieformalne-towarzyskie. Często nie odzwierciedlają one zależności służbowych, ale posiadają ogromny wpływ na funkcjonowanie zespołu, którego nie należy lekceważyć, natomiast warto wykorzystać. Powiązania formalne i nieformalne można badać przy pomocy socjogramów.

Wśród zjawisk występujących w trakcie działalności grupy można wyróżnić:

• konformizm

• próżniactwo społeczne

• facylitację społeczną

• syndrom grupowego myślenia

• „burzę mózgów”

KONFORMIZM

Konformizmem jest dostosowywanie przez ludzi swoich postaw, przekonań i zachowań do norm przyjętych w grupie. Asch w swoich badaniach nad konformizmem stwierdził, że wpływ grupy zaznacza się u 37%, z czego 30 % wykazuje całkowite poddanie się grupie.

Co nasila i osłabia konformizm?

• wielkość grupy

Maksymalne efekty nacisku uzyskuje się w grupach 3-4 osobowych. Większa liczba osób, ok. 10-ciu budzi podejrzenie instrumentalnego wywierania wpływu.

• aktywizacja normy

W życiu społecznym występują dwa rodzaje norm: opisowe i nakazowe. Opisowe normy pokazują co większość robi w danej sytuacji. Nakazowe pokazują co w danej sytuacji jest aprobowane, a co odrzucane. Ujawnienie się określonej normy jako normy grupowej może zwiększyć konformizm członków.

• przedmiot normy

W grupie mogą być dopuszczalne różne gusta, ale inny odbiór faktów zewnętrznych jest niedopuszczalny, gdyż mógłby być zagrażający dla istoty grupy.

• atrakcyjność grupy

Konformizm zwiększa się wobec osób lubianych i grup atrakcyjnych. Praca w znanej firmie może być na tyle atrakcyjna dla pracownika, że będzie prezentować zachowania zgodne z oczekiwaniami pracodawcy.

Pojawiają się jednak w grupach osoby o postawach nonkonformistycznych. Badania Ascha nad grupami i zjawiskiem konformizmu wykazały listę cech osób nie ulegających wpływom grupy. Około 25% osób pozostaje niezależnych wobec oddziaływań innych ludzi.

Konformizm osłabiają: potrzeba dominacji, potrzeba niezależności oraz posiadanie osobowości twórczej. Natomiast na zwiększenie konformizmu wpływa płeć: kobiety ulegają częściej niż mężczyźni. Kolejnym czynnikiem jest poziom samooceny: zaufanie do siebie i poczucie własnej wartości nie sprzyjają konformizmowi. Im silniejsza pozycja w grupie tym mniejsza podatność na wpływ jej członków. Również przekonanie o własnych kompetencjach. Częściej ulegają osoby o dużej potrzebie afiliacji czyli towarzyskości, zależy im na przynależności do grupy, gdzie mogą zrealizować potrzebę.

Struktura grupy to role jakie przyjmują i pełnią członkowie grupy. Jedną z najważniejszych postaci jest lider grupy. Wybierany jest przez grupę według dwóch wymiarów: sympatii i/lub możliwości kontroli pozostałych członków grupy.

FACYLITACJA SPOŁECZNA

Zajonc

lepiej

zadania łatwe obecność możliwa pobudzenie

innych ocena

gorzej

zadania trudne

PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE

obecność brak uspokojenie

innych oceny

Grupę tworzy zawsze kilka osób, co może sprzyjać zmniejszeniu wysiłku wkładanego przez jednostkę. Jeżeli nie ma jasnych ocen aktywności poszczególnych członków grupy i wszyscy w grupie dostają jednakową ocenę, niezależnie od wkładanego wysiłku, może dojść do zjawiska próżniactwa.

Cechy charakterystyczne próżniactwa społecznego to:

1. rozproszenie odpowiedzialności

2. zasada równości

Jednostka zakłada, że inni nie będą się angażować we wspólną pracę, więc zmniejsza swój wysiłek, sądząc, że inni również to czynią.

3. strategia chowania się w tłumie

Jeżeli zadanie jest meczące, nudne lub nieciekawe to można schować się wśród innych. Dlatego w zbyt dużej grupie dochodzi do deindywiduacji.

4. społeczny standard

Jeżeli brak standardów wykonania zadania to niejasność sprzyja próżniactwu.

„GRUPOWE MYŚLENIE”

Syndrom „grupowego myślenia” opisał Irving Janis. Jest to zjawisko podjęcia przez grupę, nawet specjalistów, błędnych decyzji. Uzależnione jest od wystąpienia określonych warunków.

Warunki:

• spójność grupy

• izolacja od czynników zewnętrznych

• autorytarny przywódca

• silny stres

• brak możliwości wypracowania metod rozpatrywania innych poglądów.

Symptomami tego zjawiska są:

• odczucie siły i nieomylności

• moralne racje do podjęcia określonej decyzji

• stereotypy w spostrzeganiu innych grup

• autocenzura

• nacisk na jedną decyzję

• złudzenie jednomyślności

• w grupie funkcjonują strażnicy jednomyślności.

Podjęcie błędnej decyzji związane jest z niedokładną i niepełna analizą alternatywnych poglądów czy rozwiązań, lekceważenie ryzyka decyzyjnego, co wynika z wiary w nieomylność grupy. Brak rozpatrzenia wszystkich informacji oraz nie przygotowanie planu na wypadek niepowodzenia.

„BURZA MÓZGÓW”

To zjawisko grupowe powodujące wytworzenie przez członków grupy twórczych pomysłów. Zasady dotyczące „burzy mózgów” głoszą, że najważniejsze jest generowanie jak największej liczby pomysłów i odraczanie wartościowania. Dzięki temu można uzyskać jak najbardziej oryginalne i twórcze rozwiązania.

STRUKTURY SOCJOMETRYCZNE

para A B

F B

gwiazda E A C

D

sieć A B

C D

B C F G

E

H

A D

I

Grupa pierwotna pozwala na zaspokajanie naturalnych, pierwotnych potrzeb człowieka:

• afiliacji - daje możliwość realizowania potrzeby towarzyskości i kontaktu z innymi ludźmi;

• bezpieczeństwa społecznego - dzięki grupie osoba przynależąca do niej uzyskuje wsparcie i akceptację;

• funkcje zabawowe i rekreacyjne - ludzie lubią bawić się i odpoczywać wśród innych.

Zespół - grupa staje się zespołem, gdy do realizacji celu(zadania) potrzebne jest współdziałanie wszystkich członków (Hardingham). Grupa zadaniowa służy do realizacji celów instytucji lub przedsiębiorstwa.

Fazy rozwoju zespołu:

• niedojrzałość - następuje zapoznanie się członków grupy, pierwsze nici sympatii i antypatii, ten etap kończy się poczuciem przynależności do grupy, pojawia się świadomość „my”, wyłania się lider nieformalny;

• eksperymentowanie - ustalają się stosunki społeczne w grupie, może nastąpić zmiana lidera w zależności od potrzeb grupy, to etap największych napięć i konfliktów;

• konsolidacja - na tym etapie grupa pracuje najlepiej i najbardziej efektywnie;

• dojrzałość - spada efektywność, ponieważ kończy się praca grupowa i następuje rozstanie członków zespołu.

• liczebność, skład, umiejętności członków;

• osobowość kierownika;

• normy grupowe;

• spójność;

• atrakcyjność grupy;

• struktura komunikowania się;

• stopień zróżnicowania pozycji.

Korzyści i ograniczenia wynikające z pracy zespołowej.

Korzyści:

• praca w zespole uwalnia zdolności twórcze i energię;

• potrzeba przynależności zaspokajana daje większy zapał do pracy;

• większa wydajność wspólna praca, informacje zwrotne;

• niektóre zadania wymagają pracy zespołowej;

• podnosi jakość produktów i usług;

• usprawnia komunikację.

Ograniczenia:

• za dużo czasu na usprawnianie komunikacji i stosunków interpersonalnych;

• niektórzy nie potrafią pracować w zespołach (niska potrzeba przynależności);

• walka konkurencyjna między zespołami;

• efekty pracy jednostek bywają lepsze.

W trakcie pracy zespołowej mogą pojawić się problemy związane z efektywnością zespołu:

• strata ponoszona w procesie polega na tym, że najlepszy członek zespołu ma słabą pozycję w grupie, nie ma możliwości oddziaływania na pozostałych członków lub milczy ze względu na możliwą ocenę innych osób lub konformizm;

• wewnątrzgrupowe związane z dominacją jednej osoby lub trudnościami komunikacyjnymi, kiedy wszyscy mówią naraz;

• brak jasnego rozwiązania.

Zagrożenie dla zespołu stanowią osoby zaburzone, które nie potrafią pracować zespołowo, nie rozumieją norm grupowych, m.in. makiaweliści, egoiści. Takie osoby często realizują własne cele bez zwracania uwagi na innych ludzi. Rywalizacja między członkami zespołu może prowadzić do rozpadu zespołu, gdyż pojawiają się uczucia wrogie w kontaktach międzyludzkich prowadzące często do agresji. Nie ma wtedy możliwości współpracy, współdziałania.

ĆWICZENIE

Była sobie raz dziewczyna o imieniu Abigail. Mieszkała nad brzegiem rzeki. Po jej drugiej stronie miał swój dom mężczyzna, którego Abigail kochała. Na imię mu było Grzegorz. Niestety burza zerwała most łączący oba brzegi. Kochankowie nie mogli się spotkać. Abigail bardzo tęskniła i postanowiła przedostać się na drugą stronę.

Udała się do Błażeja, który posiadał łódkę. Poprosiła go o przewiezienie. Błażej zgodził się, ale w zamian chciał, aby Abigail oddała mu się. Abigail odmówiła i poszła do swojego przyjaciela Iwana. Opowiedziała mu o propozycji Błażeja. Iwan stwierdził, że nie będzie się wtrącał.

Abigail powróciła na przystań i zgodziła się. Po wszystkim Błażej przewiózł ją na drugą stronę. Abigail opowiedziała całą historię Grzegorzowi. Grzegorz wyrzucił ją ze swojego domu. Zapłakana Abigail spotkała Zdzicha i powiedziała mu jak ją potraktował Grzegorz. Zdzichu udał się do Grzegorza i brutalnie go pobił.

Teraz Abigail stoi nad brzegiem rzeki i śmieje się z nieszczęścia Grzegorza.

Zastanów się, która z wymienionych, w przytoczonej historii, osób zachowała się w najbardziej honorowy i najmniej honorowy sposób. Ponumeruj te osoby od 1 do 5.

1-osoba najbardziej honorowa,

5-osoba najmniej honorowa

1-

2-

3-

4-

5-

.

---