09.10.2012

1. Periodyzacja wieku XIX:

- długi wiek XIX - 1795 w przypadku Polski lub od kongresu wiedeńskiego;

- za koniec przyjmuje się I wojnę światową (dyskusja nad włączeniem okresu wojennego);

- koniec pierwszej fazy 1807 r.

- 1815 - data przełomowa - okres powiedeński;

1863 powstanie styczniowe.

Królestwo Polskie było przedstawione przez pryzmat zaboru rosyjskiego.

Dla każdego aspektu należałoby obrać inny podział czasowy.

Wiosna Ludów zakończyła epokę powstańczą w zaborze pruskim.

1867 r. autonomia dla Galicji, połowa lat 60. jest wyraźną cezurą dla tego okresu.

I wojna światowa stanowi odrębny okres.

2. Podział administracyjny:

a) Prusy:

- Prusy Zachodnie po I rozbiorze

- Prusy Południowe po III rozbiorze

- Prusy Nowowschodnie

- Prusy Wschodnie

b) Galicja i Lodomeria:

- Galicja Wschodnia po I r.

- Galicja Zachodnia po III r.

Księstwo Warszawskie z ziem II i III zaboru pruskiego. Przyłączono także część I tzw. okręg nadnotecki. Od pokoju w Tylży okręg białostocki wchodził w skład Rosji.

Po 1815 najbardziej ucierpiały Prusy i Austria. Rosja zagarnęła większość Księstwa.

Na kresach prowadzono intensywną akcję rusyfikacji.

Rzeczpospolita Krakowska - od rabacji galicyjskiej.

W Prusach utworzenie 1815 Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Było włączone bezpośrednio do Prus. Miało drobne przywileje. Składało się z dwóch rejencji: w Poznaniu i Bydgoszczy.

Prusy Zachodnie - dwie rejencje; Gdańsk i Kwidzyn (?)

Prusy Wschodnie - stolica Królewiec

Śląsk - budzi kontrowersje w sprawie przynależności (Wrocła). Opole i Legnica: dwie jednostki administracyjne.

Podział zaboru rosyjskiego:

- kresy, bezpośrednio włączone do Rosji;

- Królestwo Polskie

Ogromny wzrost ludnościowy - skutek ogromnego skoku cywilizacyjnego, zwłaszcza w rolnictwie (nawozy). Postępy w medycynie.

W Europie ludność się podwoiła, a w Ameryce wzrosła siedmiokrotnie.

Proces migracji na wielką skalę. Także z regionów wiejskich do miejskich. Migracje sezonowe (rolnictwo).

Migracje zewnętrzne:

- międzykontynentalne,

- na terenie Europy.

Wielkie migracje do Ameryki i Australii po zniesieniu feudalizmu swoboda w przemieszczaniu się (po okresie napoleońskim).

Transformacja gospodarcza - zwycięstwo gospodarcze kapitalizmu nad feudalizmem.

Przede wszystkim rozwój przemysłu ciężkiego (jedynym lekkim było włókiennictwo).

Rozpada się stanowe społeczeństwo feudalne i pojawia się klasowe kapitalistyczne.

Rozwój miast - procesy urbanizacyjne. Przemiany infrastrukturalne - przemiana z quasi-wiosek w normalne miasta.

Historiografia - wyraźna dominacja dziejów politycznych. Twórczość „ku pokrzepieniu serc”. Poczucie irracjonalnej wyższości nad innymi narodami (polocentryzm).

23.10.2012

Narodowość pierwotnie uważano za zespół cech wyróżniających spośród reszty.

Marksiści uważali, że naród jest kategorią mającą swój początek i kres.

Czynniki narodowotwórcze (niezbędne):

1. czynnik geograficzny - grupa nie może żyć w rozproszeniu, ale dotyczy to tylko kształtowania narodu;

2. czynnik ideologiczny - musi istnieć jakaś idea, która silnie wiąże ze sobą jednostki przyszłej narodowości. Dużą rolę odgrywał czynnik religijny, tylko w wypadku, gdy naród wyznawał jedną religię - kult świętych (patroni kraju).

Inne czynniki:

1. czynnik polityczny - państwo jako jednostka polityczna ze wszystkimi jej instytucjami; walki narodowowyzwoleńcze odgrywają rolę stymulującą w sensie politycznym i w sferze tradycji.

2. czynnik językowy - wtedy gdy naród posługuje się jednym językiem staje się to cechą stymulującą proces utożsamiania się. Jednak różnice językowe nie odgrywały większej roli. W czasach którymi my się zajmujemy dążono raczej do unifikacji, a nie regionalizacji.

3. czynnik ekonomiczny - kształtowanie się mieszczaństwa. Rozwój infrastruktury - drogi, fizyczny kontakt. Jednak gospodarka nie ma dużego wpływu na rozwój narodowościowy.

1. Z punktu widzenia narodu najważniejsza jest świadomość, która świadczy o jego istnieniu; jest zewnętrznym wyrazem narodowości.

Kształtowanie poprzez identyfikacje językową np. Niemcy od „niemi” czy osób, z którymi nie da się porozumieć.

Za ważny czynnik uważa się wspólne ustanowienie terytorium wspólnoty (tęsknota za krajem).

2. Drugim elementem wspólnym wyróżniającym narodowość jest wspólna geneza.

Duma z przynależności do wspólnoty narodowej - symbole narodowe. Poczucie wspólnego dziedzictwa kulturowego.

Świadomość cech odróżniających nas od innych narodów budowana głównie na stereotypach:

- autostereotyp: pozytywny

- heterostereotyp: negatywny

3. Poczucie wspólnego interesu.

Za naród można uważać historycznie ukształtowaną wspólnotę na wspólnym gruncie, ze wspólną gospodarką.

Wg marksizmu głównym czynnikiem jest gospodarka.

Świadomość narodowa rozwija się wraz z rozwojem narodu.

Naród nowoczesny - gdy świadomość narodowa jest istotna dla większości wspólnoty.

Warunkiem koniecznym dla utworzenia narodu nowoczesnego są przemiany prawne, które polegały na utworzeniu równości i zniesieniu stanów.

Zasada równouprawnienia wszystkich obywateli punktem wyjścia.

Rozwój oświaty i kultury - elementy znaczące w tworzeniu się nowoczesnego narodu - transmisja idei dla szerszych mas.

Rozwój mediów - prasa, radio, film.

Edukacja umożliwia odbiór przekazu mediów.

Czynnik ekonomiczny:

- rozwój infrastruktury - komunikacja;

- powiązania rynkowe - mobilność ludności z powodów ekonomicznych.

Różnice w powstawaniu narodu na zachodzie i wschodzie Europy:

Zachód

Wschód

- podstawą były istniejące już państwa; - na fundacjach państwa wyrastała z czasem wspólna kultura; - motorem była burżuazja i ziemiaństwo; - przekształcanie się państwa dynastycznego w nowoczesne. Dwa modele: a) burżuazyjno demokratyczny (Francja, Anglia, Holandia - drogą rewolucji; b) burżuazyjno konserwatywny (Niemcy, Włochy) - drogą ewolucji.

- opóźnienie procesu kształtowania się nowoczesnego narodu; - narody naszego regionu nie posiadały swojego państwa, wyjątkiem była Rosja; - spoiwem była kultura i język, a nie fundament państwa. Z języka wyrastała wspólna kultura; - utrudniony proces transmisji i dotarcia do niższych grup społecznych, nie było żadnego instytucjonalnego oparcia; - motorem była warstwa inteligencji (inicjatywa) i chłopstwo. Chłopi zachowali odrębność religii i języka; - narody wiejskie katolicko-prawosławne.

Specyfika narodu polskiego:

- istniała żywa tradycja własnego państwa choć nie istniało w sensie politycznym;

- rozpoczął się już zanim Polska została rozebrana;

- napoleon niósł ze sobą idee francuskie: konstytucja Księstwa Warszawskiego - równość wobec prawa - pozostała nawet po porażce (zyskanie własności przez chłopów);

- reformy na wsi;

- istotną rolę odgrywała religia - początkowo jednak słabo; później symbol Polaka-katolika co kłóciło się z tolerancja wyznaniową (kulturkampf);

- szkolnictwo - 1825 pruski obowiązek edukacji; w latach 70. w Galicji, w rosyjskim nie wszedł.

- rola kultury - wybitne jednostki istnienie jednostek autonomicznych: Ks. Warszawskie, Poznańskie.

- ucisk zaborców jako czynnik idei wyzwoleńczych i narodowościowych;

- ruch narodowy polski najpierw w rekach szlachty, potem ziemiaństwa;

- nowy polski twór szlachecko-chłopsko-plebejski;

06.11.2012

Grupy rodzime - mniejszości, które zawsze mieszkały na danych terenach: Ukraińcy, Białorusini, Litwini, Łotysze.

Grupy napływające: ekonomiczne i religijne, Niemcy, Grecy, Ormianie, Włosi.

Po rozbiorach większy napływ Rosjan i Czechów. W czasach rozbiorów też większy przypływ ludności niemieckiej.

Świadomość narodowa do I wojny światowej nie była jeszcze zbyt rozwinięta.

Zróżnicowanie regionalne - ruch modernistyczny z zachodu na wschód. Po kolei z. pruski, austriacki i rosyjski.

Dyfuzja kulturowa - szczególnie terenów, które pojawiały się na granicy.

Proces asymilacji - wtopienie się jednostek lub grupy do innej kultury.

Dysymilacja - powrót do wcześniejszej kultury.

Żydzi są ogromnie zróżnicowani: Samarytanie, Żydzi kaukascy, Żydzi sefardyjscy, aszkenazyjscy.

Żydzi migrowali początkowo na Śląsk, a potem resztą polski.

Podlegali przez wszystkim sądownictwu książęcemu:

- stało się to praprzyczyną izolacji od chrześcijan.

Bardzo wielu rzemieślników wśród Żydów.

Żydzi mogli nieprzerwanie osiedlać się na terenach Polski.

4 mln Żydów (Galicja 800 tys. 10-11% populacji)

Lwów - 60 tys.

Kraków - 30 tys.

Galicja była wyjątkiem - 20% Żydów mieszkała na wsi.

W latach 30. 70 tys. Żydów w WKP - Kępno, Wrocław, Poznań, Berlin.

13.11.2012

Struktury społeczne w XIX w.

Większość Żydów to mieszczanie.

Słaba industrializacja na terenie zaboru rosyjskiego i w KP.

Łódź burżuazja 14%

Przemiany w żydowskim handlu - początkowo domokrążcy, w XIX w. przekształcenie w handel stały. Handel detaliczny zmienił się w hurtowy.

Poszerzała się liczba ziemskich majątków żydowskich.

W Galicji rozwój przemian był słaby, co za tym idzie społeczności żydowskie też. Dość liczny był proletariat żydowski.

Brak wielkiego przemysłu w Galicji; żydowscy kamienicznicy 10%, propinacja 20%.

Wielkie Księstwo Poznańskie:

- rozwinięte były usługi - rozwój handlu żydowskiego, 40% Żydów było pracownikami najemnymi.

Stosunkowo wysoka grupa żydowskiej inteligencji (wydział prawny, medyczny).

2-3% we wszystkich zaborach inteligencji stanowili Żydzi.

Duża liczba Żydów pracujących w rzemiośle - branża spożywcza i odzieżowa.

Położenie prawne:

- w Oświeceniu pojawiają się prądy emancypacyjne,

- Konstytucja 3 maja - problemu żydowskiego nie poruszono,

- w czasach Księstwa Warszawskiego - w konstytucji wprowadzono równość wszystkich wobec prawa. We Francji dano Żydom 10 lat na ucywilizowanie i zrównanie w prawach - to samo wprowadzono w Polsce.

Ziemię włączono do cesarstwa rosyjskiego: w Rosji Żydzi nie mogli mieszkać.

W Austrii mieszkali Żydzi dworscy.

Rosja: na mocy ukazu z 1804 włączono Żydów do stanów (kto zajmował się danym zawodem został włączony do odpowiedniej grupy).

Formalnie Żydzi mieli te same prawa co chrześcijanie. W Rosji w tym czasie panował jeszcze feudalizm więc o kwestiach demokratycznych nie było mowy.

Proces rugowania Żydów (chyba, że chcieli zostać rolnikami).

Zabroniono im w Rosji zakupu ziem.

Od 1792 r. Żydzi mogli mieszkać tylko w wyznaczonych guberniach rosyjskich.

Do 1872 roku byli zwolnieni ze służby wojskowej w zamian za podatek, od tego roku wprowadzono obowiązek służby (kontyngent kanonistów).

Sytuacja w KP:

- w konstytucji o Żydach nie było mowy. Nie posiadali żadnych praw. Była możliwość, za odpowiednią opłatą, zniesienia restrykcji i uzyskania przywilejów (np. zakupu ziemi).

- od 1843 nie byli powoływani do wojska

- akt 1861 - dostęp do urzędów - do samorządu miejskiego ale tylko tych umiejętnych

- akt 1862 - ukaz emancypacyjny - niepełne swobody; Żydzi nie mogli opiekować się dziećmi nie żydowskimi.

Po zabójstwie cara Aleksandra II:

- numerus clausus - żydzi nie mogli stanowić więcej niż 10% uczniów gimnazjów i uniwersytetów, w miastach spoza strefy osiedlenia 5%, a w Moskwie 3% - zniesione w 1917

Lata 20 XIX - nie mogli mieszkać w pasie przygranicznym.

Do 1827 roku - uwolnienie os służby wojskowej w zamian za podatek. Od '43 służba wojskowa na 25 lat.

GALICJA

W Galicji 1789 roku patent tolerancyjny - Żydzi mieli być traktowani tak jak inni, z odpowiednim majątkiem mogli cieszyć się prawami miejskimi.

Do 1848 prawie żadne miasto na to nie przystało, ledwie kilka (Kraków).

Po przegranych wojnach nowa konstytucja 1867, ale opór miast został zniesiony dopiero w 1869 roku i Żydzi zostali zrównani w prawach miejskich.

Rozwój przemian kapitalistycznych najwolniejszy stąd burżuazja żydowska niewielka. W Krakowie, Lwowie liczby proletariat żydowski.

PRUSY

W Prusach Żydzi musieli posiadać odpowiedni majątek - edykt tolerancyjny.

Urzędnicy Prus Zachodnich przez parę lat sabotowali decyzję królewską. Ostatecznie kilka tysięcy Żydów zostało wydalonych z Prus.

Po II i III rozbiorze Prusacy nie mieli już gdzie Żydów deportować - próbowali ich „ucywilizować”.

Władze pruskie zaczęły stosować nową politykę: dążyli do tego by Żydów przewarstwować i dokonać zmian struktury wewnętrznej (zabroniono im handlu domokrążnego). Zaczęto likwidować wszelką odrębność (sekularyzacja). W sprawach stricte religijnych mogli zachować odrębność.

W 1802 r. zniesiono przywilej „non tolerant iudeis” na ziemiach przyłączonych - mogli osiedlać się w każdym mieście.

Podzielenie Żydów na dwie kategorie:

- naturalizowanych - musieli posiadać duży majątek, zniesiono im większość restrykcji,

- tolerowanych - status prawny się nie zmienił, mogli wyjechać z Prus.

Proces naturalizowania do 1848 - uzyskało 25% Żydów - nie mogli zawierać związków małżeńskich przed 25 rokiem życia.

1845 - na terenie Prus wolność przemysłowa.

1850 - król nadał nową konstytucję - Prusy są państwem chrześcijańskim, a więc Żydzi nie mogli pełnić funkcji publicznych, sądowych, nie mogli uzyskiwać wyższych tytułów oficerskich.

W Wielkim Księstwie Poznańskim:

Koncentracja w handlu, przemyśle i usługach. 40% Żydów było pracownikami najemnymi, 60% samodzielni.

Zróżnicowanie religijne:

- różnice ideowe - zwolennicy judaizmu ortodoksyjnego i reformowanego.

XVII w. sabataizm - Sabataj Cwi - charakter mesjanistyczny. Ogłosił się mesjaszem i królem Izraela, ale został wygnany.

Do sabataizmu nawiązywał później Jakub Frank:

- ruch frankinistyczny - niesienie radości życia, połączenie z Bogiem przez ekstatyczną modlitwę. Wkrótce został oskarżony za rozpustę w religii żydowskiej. Uciekł do Turcji i ogłosił się mesjaszem. Wkrótce wrócił do Polski. Frankiści odrzucali tradycję Talmudu. Nawiązywał do kabały (tajemne praktyki, zaklęcia, talizmany). W obliczu napaści ze strony stronników znalazł schronienie u katolików (ochrzcił się). Uważał, że ochrzczenie się przez Żydów jest kolejnym etapem do zbawienia. Katolicy niepewnie do tego podchodzili i zostal uwięziony (13 lat). Zmarł w Niemczech.

Po frankistach zostało kilka rodzin żydowskich - szlacheckich np. Szymanowscy.

Hassytyzm - twórcą był Izrael Ben Eliezer (z Podola). Objęło południowo wschodnią część RP. Opierał się na Kabale magicznej (liczby). Radość ze świata takiego jakim on jest. Odrzucenie wszelkich instytucji religijnych - wymierzony przeciw oligarchii gminnej. Panteizm - założenie, że Bóg jest wszędzie. Odrzucenie smutku, wszystko co robimy może być modlitwą jeśli robimy to z pełnym zaangażowaniem. Po jego śmierci uczniowie zaczęli zbierać myśli swego mistrza i nadawać temu jakieś ramy.

Judaizm tradycyjny.

Judaizm reformowany - Mendelson - reformy oświatowe; by wydobyć się z izolacji i zdobyć równouprawnienie proponowali sekularyzację życia. Zakładali synagogi nowego typu tzw. temple (podobne do kościołów). Zmienili także liturgię (modlitwy, kazania w języku krajowym). Wprowadzili chóry i organy; dopuścili kobiety do pełnej liturgii. Stroje podobne do protestanckich. Reformatorzy długo na ziemiach polskich nie zadomowili.

W społeczeństwach żydowskich coraz więcej agnostyków i ateistów.

Postawy Żydów oświeceniowych:

- zwolennicy umiarkowanej akulturacji (czasopismo Jutrzenka); reformy, popularyzacja wiedzy świeckiej. Nie odcinali się od religii.

- Polacy wyznania mojżeszowego - głównie w miastach, zwłaszcza Warszawie (czasopismo Izraelita).

3 cele

*podniesienie poziomu umysłowego

*poprawa warunków bytu

*stali na stanowisku polonizacyjnym, przeciwni ateizmowi

- zwolennicy pełnej integracji - konwertyci; rzadko uzasadniali swoją rację - ortodoksja kiedyś minie. Integracja przebiegała stopniowo (2 generacja).

Motywy: ograniczenia prawne; chęć małżeńska z chrześcijanami. Część konwertytów przechodziła na protestantyzm.

- litwacy - pierwotnie Żydzi pochodzący z Litwy, z czasem wszyscy pochodzący z Cesarstwa Rosyjskiego. Prowadzili Odrębne życie.

W Galicji mała liczba konwersji.

Zabór pruski - 1825 obowiązek szkolny - proces akulturacji; proces akulturacji duży ale konwersji mało.

Rozmieszczenie przed rozbiorem w miarę równomierne, przewaga terenów wsch. nad zach. Najwięcej w zaborze rosyjskim. Kongresówka 200 tys, ok. 8% populacji.

1892 r. - I spis powszechny w Rosji - 1,3 mln w Kongresówce.

Przed wojną 1,8 mln w Kongresówce - 15%.

Warszawa - najwięcej, liczba stale rosła, pod koniec lat 80 1/3 populacji miasta. W Łodzi też 1/3 populacji.

Sztetle - miasteczka Kongresówki, gdzie Żydzi stanowili większość.

Na Kresach też dużo ok. 2,5 mln populacji.

4 mln Żydów w zaborze rosyjskim.

Austriackim 800 tys. (10-11%) - mniej w Galicji Zachodniej - Lwów 30%, Kraków 20%.

Żydzi skupiali się głównie w miastach. W Galicji jednak dużo na wsi - pijaństwo, karczmy.

Lata 30 - 7% populacji W. Ks. Poznańskiego - potem spadek.

Poznań - 20%.

Do poł. XIX w. W.Ks. Poznańskim - typowe sztetle np. Kępno (60%), dzielnica Bydgoszczy (też 60%). Najmniej w Prusach Zachodnich (pokrzyżackie).

11.12.2012

Kultura żydowska

Życie codzienne ściśle związane z religią. Wyznaczała rytm życia (w sensie tygodnia i roku; w tygodniu najważniejszy szabat - od piątku do soboty zmroku).

Chałka, czytane Pismo Święte w szabat.

Szabat oparty na kalendarzu lunarnym.

Święta kalendarza żydowskiego:

- Rosz Haszana - Nowy rok żydowski przełom września i października - upamiętnia stworzenie świata i przypomina o sądzie Bożym.

Obrządek tachisz - obmycie w wodzie z grzechów, strząsają okruchy do wody.

- święto Jom Kippur - dzień pojednania; święto obowiązuje ścisły post. W tym dniu nie wolno także pracować, myć się, nosić obuwia skórzanego oraz podejmować współżycia płciowego.

- Pesach (Pascha) - upamiętnienie wyjścia Żydów z niewoli egipskiej; maca spożywana podczas paschalnej wieczerzy.

- Sukkot - święto szałasów; rodzaj dożynek upamiętniających mieszkanie w szałasach podczas wyjścia z Egiptu.

- św. Chanuka - świateł - 8 dni upamiętnia oczyszczenie świątyni jerozolimskiej po powstaniu Machabeusza.

- św. Purim - upamiętnia ocalenie z niewoli babilońskiej.

W gminie Żydów życie koncentrowało się wokół synagogi; była też miejscem zgromadzeń.

Przy każdej gminie istniała szkoła - chedery - religijna od końca XVIII w. uczęszczały do niej też dziewczynki; nauka czytania, pisania, a z czasem przedmiotów świeckich.

Jesziwy - szkoły kształtujące rabinów.

Rozwijała się też świecka literatura żydowska, filozofia. Rozwijały się wydawnictwa żydowskie. Od XIX w. rozwój prasy żydowskiej. Powstawanie bibliotek, muzeów, archiwów, teatrów żydowskich.

1876 r. - pierwszy teatr Żydów w Rumunii.

Abraham Califaden - początek teatru żydowskiego w Polsce.

Sztuka malarska, rzeźby - symbolika.

Żydzi jako prekursorzy fotografii.

Muzyka - liturgiczna i świecka; w ortodoksyjnych nie ma instrumentów, ale jest śpiew.

Kultura fizyczna, kluby sportowe.

Na co dzień życie koncentrowało się w rodzinie.

Kobieta - zapalała świece szabasowe; były aktywne zawodowo - handel na targach, prowadziły warsztaty rzemieślnicze; często utrzymywały rodzinę.

Inne grupy narodowościowe:

Najbardziej liczni Rusini:

- zwani Ukraińcami gł. w zaborze rosyjskim na ziemiach zabranych.

- biali…?

Wg spisu ludności z 1897 roku gubernie kijowska, podlaska, wołyńska - ok. 20 mln Ukraińców, też w Polsce Wschodniej części KP (Zamojszczyzna) ok. 300 tys. 3%.

3 mln Ukraińców w Galicji, ok. 40%, przeważali w Galicji Wschodniej.

Białorusini - tylko w zaborze rosyjskim, gubernia grodzieńska, mohylewska, mińska i witebska 3,5 mln 70%. Też na Podlasiu w Kongresówce 1%.

Litwini - gubernie kowieńska i wileńska, ok. 1,5 mln populacji stanowili w tych guberniach 62%. Wschodnia część Kongresówki (gub. Suwalska) 3%.

Ok. 30 tys. Litwinów mieszkało w zaborze pruskim, w okolicach Tylży. Na przełomie XX w. do 2 mln.

18.12.2012

Układ społeczny - Ukraińcy, Białorusini, Litwini

Narodowości stricte chłopskie - zwłaszcza wśród Białorusinów (chłopi pańszczyźniani, - w Rosji od 1861 zniesienie poddaństwa).

Po reformach uwłaszczeniowych dominowali drobni gospodarze oraz rosnąca liczba robotników rolnych; nieliczne mieszczaństwo tylko w większych miastach jak Wilno, Lwów (drobnomieszczaństwo). Burżuazji niewiele.

Szlachta ruska i litewska ulegała procesom polonizacyjnym.

Podwaliny ich ruchów narodowych to inteligencja chłopskiego pochodzenia (wykształcona na rosyjskich i austriackich uniwersytetach).

Urzędnicy odwoływali się do powstań kozackich (opozycja do Rosjan i Polaków).

Białorusini nie mieli żadnych punktów odniesienia.

Wysoki poziom analfabetyzmu zwłaszcza Białorusini.

Nie było powszechnego szkolnictwa w Rosji, tylko prywatne stąd trudność w propagowaniu idei - dlatego trzeba było fizycznie jeździć do ludzi.

Lata 20 i 30 XIX w. - początki ruchu ukraińskiego w Rosji; najpierw uniwersytet w Charkowie, potem Kijowie, ojciec ruchu Taras Szewczenka.

Pierwsza organizacja o charakterze chronienia idei słowianofilskiej - bractwo Cyryla i Metodego, ale pdo berłem cara…

Potem centrum ruchu przenosi się do Galicji, przełom w czasie Wiosny Ludów. Gubernator Galicji - Franz Stadion.

Wiosna '48 - we Lwowie Naczelna Rada Ruska - bp lwowski Joachymowicz;

Rusini są osobnym od Polaków i Rosjan narodem (opozycja do bractwa Cyryla i Metodego).

Domagali się praw językowych i postulat podziału Galicji - wschodnia ukraińska, zachodnia polska.

W Austrii - era Bacha (kanclerz), mimo konstytucji jej prawa nie działały.

Katedra języka ukraińskiego na Uniwersytecie Lwowskim.

Później ster przejęli tzw. starorusini (gł. kler unicki)…

Początek lat 60 - grupa tzw. młodorusinów (gimnazjalna) - walczyli o literacki język ukraiński. Brak struktur - zaczęto zabiegać o autonomię. Na czele Iwan Franko

Pod koniec lat 80 - efekty - pozwolono na zakładanie szkół z ukraińskim językiem wykładowym.

1898 - partia ukraińska, jak polska endecja, staje się coraz bardziej nacjonalistyczna.

W Rosji na początku lat 80 - odrodził się ruch ukraiński w Petersburgu - Osnowa - 1860 - stłumione, więc skupili się tylko na kulturze.

1876 - ukaz - zakaz wydawania w Rosji druków ukraińskich.

Przełom dopiero w 1905 roku - swoboda twórczości w języku ukraińskim. Powstają 2 partie, głoszące postulat autonomii, ale po upadku rewolucji restytucje zaostrzono.

I wojna światowa - postulat niepodległościowy.

Ruch litewski

Początki związane z działalnością bp żmudzkich - Giedrojć, Wołonczewski - skupiali elementy kultury, j. żmudzkiego i dialekt austriacki - ten podstawą litewskiego języka.

Po powstaniu styczniowym problemy, zakaz druku w języku litewski.

3 kierunki wśród elity:

- polska (niezorganizowana)

- rosyjska

- litewska

Redakcja miłośników Litwy

- ruch - praca u podstaw, zabiegano o pomoc Rosji w opozycji do Polaków

Tajna Macierz Litewska

1888 Towarzystwo Litwa w Warszawie, studenci Uniw. Warszawskiego, chciano drukowania po litewsku (?) - pierwsze gazety litewskie.

1905 - postulat autonomii i szkolnictwa w j. litewskim

Przełom z wybuchem I wojny, Rada Litewska ogłasza niepodległość.

Proces narodowościowy Białorusinów

Najwolniej bo brak tradycji narodowościowej, brak inteligencji - nie stać ich było na kształcenie. 80% biedni chłopi i robotnicy.

Za ojca uważa się: Wincentego Dunina-Marcinkiewicza

1862 elementarz białoruski

Po powstaniu styczniowym zakaz druków w języku białoruskim.

W latach 80 - za sprawą białoruskich studentów w Petersburgu (?) zorganizowano ruch, dopiero na początku XX w.

1902 - Białoruska Partia Rewolucyjna - organizacja paraoświatowa, budowanie świadomości narodowej.

1903 - Białoruska Rewolucyjna Hromada - socjalistyczna, wolność dla wszystkich narodów Rosji, po 1905 - autonomia, ale pod egidą Rosji.

1906 - w Wilnie I białoruska gazeta

1907 - wybory 80% głosów na grupy rosyjskie i prorosyjskie.

Ich aspiracje prowadziły do konfliktów z Polakami. My chcieliśmy państwa z granicami sprzed 1772 roku. Dla Polaków do odrębne szczepy narodu polskiego - do I wojny tak uważano.

Od poł. XIX w. zaczęły narastać napięcia między Polakami i Ukraińcami w Galicji, z czasem też z Litwinami.

W życiu codziennym stosunki raczej poprawne.

W Galicji istniały towarzystwa współpracy? Np. studenci ukraińscy.

1908 r. - zabójstwo Andrzeja Potockiego (Siczyński) - namiestnika Galicji.

Spory litewskie:

- sprawa wyznaniowa - Litwini katolicy, j. nabożeństw problemem;

- Wilno - dla Litwinów centrum, stolica, ale Polacy nie godzili się z tym;

Niemcy:

W XIX w. głównie w zaborze pruskim, celowa akcja kolonizacyjna, od I zaboru do Komisji Osadniczej (?)

Tylko w W. Ks. Poznańskim do I w. ś. Niemcy w mniejszości; w pozostałych prowincjach większość.

Liczba w Poznańskiem wzrosła przed I w. ś. Do 35%

Niemcy głównie na Zachodzie i Północy WKP - tam stanowili większość.

Prusy Zachodnie 50% mieszkańców prowincji.

W zaborze rosyjskim stale rosła liczba Niemców, ok.5%.

I poł. XIX w. Niemcy osiedlili się też na Kresach (Wołyń).

Mało Niemców w Galicji - ok. 5% populacji, gdy widać skutki autonomii ich liczba zaczęła spadać - 1%.

Na początku XX w. na ziemiach polskich ok. 2 mln Niemców.

Zabór austriacki i pruski: stanowili naród panujący, dużo urzędników, ziemianie, kupcy.

Zabór rosyjski: Stanowili głównie kupiectwo, personel fabryk w Łodzi ok. 30%.

Prusy nie chciały rezygnować ze wschodnich prowincji Polski bo widziały w nich duże profity. Wielu Niemców miało żony Polki.

W pozostałych zaborach nie stanowili siły zagrażającej Polakom.

Przemiany społeczne:

- zjawisko mobilności

- ruchliwość społeczna i terytorialna

- częste degradacje w kapitalizmie

Wraz z rozwojem kapitalizmu -> petryfikacje - czyli utrwalenie tego systemu -> np. synowie naśladowali ojców (choć przymusu nie było).

08.01.2013

Chłopstwo

---