Materiałoznawstwo


Wytrzymałość - zdolność materiału do przenoszenia obciążeń bez jego zniszczenia

Twardość - odporność materiału na odkształcenia trwałe pod wpływem sił skupionych działających na małą powierzchnię tego materiału; zmienia się w zależności od struktury, temperatury, obróbki (skala Mohsa: 1-talk, 2-gips, 3-kalcyt, 4-fluoryt, 5-apatyt, 6-ortoklaz, 7-kwarc, 8-topaz, 9-korund, 10-diament)

Sprężystość - zdolność materiału do odzyskania pierwotnego kształtu i wymiarów po usunięciu obciążeń wywołujących odkształcenie

Plastyczność - zdolność materiału do osiągania nowych kształtów oraz zachowania tych kształtów po zdjęciu obciążenia bez naruszenia spójności

Wiązkość - zdolność materiału do nieodwracalnego pochłaniania mechanicznej energii odkształcania

Kruchość - przeciwieństwo wiązkości, właściwość materiału polegająca na jego pękaniu bez uprzednich znaczniejszych odkształceń plastycznych.

Efekt karbu - kumulacja naprężeń w jednym miejscu

Zmęczenie wytrzymałościowe - zjawisko obniżenia się nośności elementów podlegających działaniu wielokrotnych, okresowo zmiennych naprężeń; czynniki: konstrukcyjne (kształt elementów), technologiczne (stan powierzchni, kształtowanie obszaru kontaktu), eksploatacyjne (przebieg obciążeń zgryzowych, środki aktywne i korodujące)

Warstwa wierzchnia - warstwa materiału ograniczona rzeczywistą powierzchnią przedmiotu obejmująca tę powierzchnię oraz cz. materiału w głąb od powierzchni

Sorpcja - proces fizyczny lub chemiczny przebiegający na granicy faz polegający na tym, że cząsteczki jednej fazy są przyciągane przez cząsteczki 2: fizyczna (siły Van der Waalsa), chemisorpcja (siły wiązań chemicznych)

Desorpcja - proces odwrotny do sorpcji

Adhezja - zjawisko oddziaływania ciał wywołane polem sił elektrostatycznych lub elektrodynamicznych na powierzchniach (1-2nm)

Reologia - dział mechaniki zajmujący się powstawaniem i narastaniem w czasie odkształceń ciał rzeczywistych

Zwilżanie - rozpływanie się cieczy na powierzchni ciała stałego w wyniku wzajemnego oddziaływania cząsteczek na granicy sąsiadujących 3 faz

Lepkość - przejaw tarcia wewnętrznego cieczy - polega na przeciwstawieniu się względem przesuwaniu cząsteczek cieczy w kierunku stycznym

Cechy materiałów wyciskowych: łatwość pracy, umiarkowany koszt, właściwości płynięcia i zwilżalność, odpowiedni czas i sposób wiązania, wytrzymałość mechaniczna, dokładna rejestracja szczegółów, bezpieczeństwo stosowania, tolerancja pacjenta, zachowanie właściwości po zastosowaniu dezynfekcji, kompatybilność z materiałami odlewowymi

  1. Masy wyciskowe

    1. Sztywne

      1. gips wyciskowy skład: jednowodny siarczan wapnia, kreda, talk, siarczan potasu, sól kuchenna, boraks - krótki czas wiązania - do odlewania modeli, artykulacji

      2. masy żywiczno-woskowe skład: substancje plastyczne, zmiękczające, wypełniające i barwniki - termoplastyczne - modele zębów przeciwstawnych, modele do łyżek indywidualnych

      3. gutaperka - sok z drzew podzwrotnikowych koagulowany za pomocą wody - do wycisków czynnościowych protez całkowitych - plastyczna w temp. 40-60oC

      4. woski wyciskowe skład: woski i żywice syntetyczne - plastyczne - wyciski czynnościowe przy bezzębiu

      5. masy tlenkowo-cynkowo-eugenolowe skład: tlenek cynku, kalafonia, tlenek magnezu, oleje mineralne, żywice gumowe, olej lniany, lepki olej mineralny - kruchość, nie zmieniają objętości - wyciski na łyżkach indywidualnych przy bezzębiu, wyciski podścielające

    2. Elastyczne

      1. agarowe masy hydrokoloidalne są preparowane z morskich wodorostów agar-agar, które z woda tworzą roztwór koloidalny. Składnikami dodatkowymi są boraks i siarczan potasu - duża wytrzymałość mechaniczna, dokładne odwzorowanie modelu - powielanie modeli roboczych pod protezy szkieletowe

      2. alginatowe masy hydrokoloidalne (nieodwracalne) skład: alginian sodu/potasu, ziemia okrzemkowa, siarczan wapnia, fosforan trójzasadowy, środki smakowe i zapachowe - dobry czas wiązania i właściwości smakowo zapachowe, gładkość powierzchni, trwałość kształtów, zmiany objętościowe - wyciski na modele diagnostyczne, wyciski w bezzębiu, wyciski na modele robocze pod protezy częściowe - proces wiązania polega na łączeniu się jonów wapnia z solami kw. algowego.

2Na3PO4+3CaSO4=Ca3(PO4)2+3Na2SO4

Na alginian+CaSO4=Ca alginian+Na2SO4

      1. elastomery - uniwersalne materiały wyciskowe; kauczuki silikonowe dzieli się na:

        • poliwinylosiloksanowe (addycyjne) składniki: elastomer silikonowy, sole platyny

        • polimetylosiloksanowe (kondensacyjne) składniki: elastomer silikonowy, płynny silikon, tlenek cynku - do 2-warstwowych wycisków pod protezy stałe - masa heavy body + masa light body - elastyczność, długa polimeryzacja, duża rozszerzalność termiczna

Preparaty zawierają polimer i katalizator, składają się z materiału bazowego oraz korekcyjnego. Występują w postaci heavy body, regular body i light body

      1. masy polisulfidowe zawierają polimer polisulfidowy, dwutlenek tytanu, tlenek cynku, siarka - nie tolerują zawilgoceń, zmiany objętościowe, elastyczność

      2. masy polieterowe chemoutwardzalne składniki: nienasycony polieter, wypełniacz, plastyfikator, siarczan węglowodoru aromatycznego- mała kurczliwość, absorbuje wodę - wykonywanie wycisków pod protezy stałe

      3. masy polieterowe światłoutwardzalne to elastyczna polieterowa żywica uretanu dwumetakrylowego - dobra elastyczność, niska kurczliwość

      4. masy do biologicznej odnowy tkanek skład: polimetkrylan, aromatyczne estry alkoholu etylowego - wyciski czynnościowe, podścielanie tymczasowe protez.

  1. Cementy dentystyczne używane są jako materiał pomocniczy w laboratorium oraz w protetyce klinicznej do rekonstrukcji zębów filarowych i czasowego lub stałego osadzania wkładów, koron i mostów

Właściwości: nietoksyczność, niezmienność kształtu, przylepność, odporność na działanie środowiska jamy ustnej, antyseptyczność, brak porowatości i kruchości, jednolita struktura wewnętrzna i powierzchniowa, wysokie walory mechaniczne odporność na działanie sił żucia.

    1. Cement siarczany (fleczer) - tlenek cynku i bezwodny siarczan cynku (+woda) - słabe przewodnictwo cieplne, dobrze znoszony, działanie antybakteryjne - tymczasowe zabezpieczenie ubytków

    2. Cementy tlenkowo-cynkowo-eugenolowe - tlenek cynku, eugenol (3:1) = eugenolan cynku (+kalafonia, organiczne sole cynku) - stymuluje tworzenie zębiny wtórnej - tymczasowe osadzanie stałych konstrukcji protetycznych

    3. Cementy na bazie wodorotlenku wapnia - 2 pasty (1:1) I-wodorotlenek wapnia + wypełniacz na podłożu obojętnym II-płynny polisalicylan - bakteriobójcze, pobudzają mineralizację zębiny - tymczasowe osadzanie koron i mostów

    4. Cement fosforanowy - tlenek cynku, magnezu, glinu, krzemu, wodorotlenek wapnia, fluorek wapnia, 50% roztwór kw. ortofosforowego - bezpieczny dla miazgi, łatwy w zarabianiu, słabe przewodnictwo cieplne i elektrochemiczne, przylepność, nieprzepuszczalność RTG, kruchy wypłukiwalny, porowaty, wrażliwy na wilgoć, mało wytrzymały na ucisk

    5. Cementy polikarboksylowe - tlenek cynku i magnezu, 40% roztwór kw. poliakrylowego - przyleganie do powierzchni stopu metali, z zębiną połączenia chemiczne

    6. Cementy glasjonomerowe - adhezja chemiczna do tkanek zęba i powierzchni metalu, nie wymaga przygotowania tkanek i systemu łączącego, odporny mechaniczni i plastycznie, dobrze uszczelnia, uwalnia fluor, nie przepuszcza RTG, odporny na erozję

      1. cementy do osadzania koron i mostów

      2. cementy do wypełnień, rekonstrukcji tkanek i nadbudowy na standardowych wkładach koronowo-korzeniowych pod korony protetyczne

      3. cementy podkładowe

      4. cementy światłoutwardzalne

    7. Cementy żywiczne - dobra przylepność do metalu i szkliwa -mostów niekonwencjonalnych i wkładów koronowych

    8. Cermety - ciśnieniowe spiekanie proszków (metal + szkło) - wytrzymałość mechaniczna, gęsta konsystencja - odbudowa kikutów zębów

    9. Cementy kompozytowe - osadzanie prac estetycznych - dobra siła adhezji, trudno rozpuszczalny, przezierny, trudny w aplikacji, czasochłonny, potrzeba kontroli wilgoci, kosztowny, nie uwalnia fluoru, mała zdolność uszczelniania

    10. Cement cynkowo-fosforanowy - nadwrażliwość pozabiegowa, podrażnienia miazgi, nie ma właściwości uszczelniających, nie uwalnia fluoru, ulega erozji, nieprzezierny, brak właściwości adhezyjnych (retencja mechaniczna) - do cementowania uzupełnień metalowych

    11. Cement glasjonomerowy z żywicą - krótki czas aplikacji, dozowanie równych ilości materiału, łatwość pracy, skuteczność kliniczna, ograniczenie strat, łatwość mieszania, cienka warstwa cementująca, oszczędność czas - osadzanie prac na podbudowie metalowej i wkładów

  1. Gipsy dentystyczne pod względem chemicznym są dwuwodnymi siarczanami wapnia, po wypaleniu tracą wodę i przechodzą w półwodny siarczan wapnia, który tężeje z wydzieleniem energii. Stosuje się go do odlewania modeli, artykulacji i puszkowania

  2. Woski dentystyczne są estrami wyższych kwasów tłuszczowych z wyższymi jednowodorotlenowymi alkoholami lub steroidami zawierającymi wolne kw. tłuszczowe, barwniki i olejki eteryczne.

    1. Wosk modelowy o barwie różowej, białej lub czerwonej - do czynności klinicznych i laboratoryjnych

    2. Wosk odlewowy - do sporządzania elementów protez, które później zostaną zamienione na stopy metali - wosk Karnauba - barwa ciemnogranatowa - ostrokonturowość, właściwości całkowitego spalania

    3. Wosk kleisty - lepkie żywice - łączenie odłamów modeli i protez

  3. Materiały do wypełnień

Wymagania: twardość, wytrzymałość, spoistość, brak porowatości, odporność na zużycie i działanie czynników jamy ustnej, niezmienność objętości, czynnik rozszerzalności taki jak zębiny i szkliwa, zdolność adaptacji i adhezji do ścian ubytków, odpowiednia barwa, , połysk, przeświecanie, nieszkodliwość, złe przewodnictwo cieplne i chemiczne, trwałe działanie antybakteryjne, biozgodność tkankowa, działanie kriostatyczne

    1. Tymczasowe (materiały chemo i światłoutwardzalne, gutaperka)

      1. dentyna wodna

      2. eugenolan cynku

      3. masy samoutwardzalne

      4. cementy prowizoryczne (fleczer, cementy glasjonomerowe)

    2. Podkładowe

      1. materiały izolacyjne

          • cementy fosforanowe

          • cementy karboksylowe

          • cementy glasjonomerowe

          • lakiery podkładowe

          • laynery na bazie żywic polimerowych

  1. materiały izolacyjno-lecznicze

  • materiały lecznicze