Układ stawowy

Stawy z układem szkieletowym tworzą bierne narządy ruchu:

Połączenia ścisłe:

więzozrosty (włókniste, sprężyste, wklinowane, szwy)

kościozrosty

chrząstkozrosty

Połączenia wolne - stawy

Elementy stawu:

zasadnicze:

powierzchnie stawowe

torebka stawowa

jama stawowa

dodatkowe:

więzadła stawowe

krążki stawowe

fałdy maziowe

Rodzaje stawu:

staw jednoosiowy - zawiasowy / obrotowy / śrubowy

staw dwuosiowy - elipsoidalny / siodełkowy

staw wieloosiowy - kulisty wolny/ kulisty panewkowy/ nieregularny

stawy płaskie - krzyżowo- biodrowy, piszczelowo- strzałkowy

W czaszce wyróżniamy następujące szwy:

szew zębaty (ścisłe)

szwy na zakładkę

szwy płaskie ( od podniebienia)

Połączenia wolne - ruchome połączenia między składnikami szkieletu zewnętrzne lub wewnętrzne ( połączenia kości )

Kryterium podziału

Liczba kości w stawach:

Prosty - w stawie biorą udział dwie kości

Złożony - w stawie bierze więcej kości niż dwie

Liczba osi:

staw jednoosiowy:

zawiasowy - (staw łokciowy)

obrotowy - (staw promieniowo - łokciowy)

śrubowaty - (staw szczytowo - obrotowy)

staw dwuosiowy

eliptyczny - (staw promieniowo - nadgarstkowy)

siodełkowaty - (staw śródręczno - nadgarstkowy kciuka)

staw wieloosiowy

kulisto wolny - (staw ramienny)

kulisty panewkowy - (staw biodrowy)

stawy nieregularne

płaski - (staw krzyżowo - biodrowy)

mostkowo - obojczykowy, chociaż ma on raczej charakter stawu kulistego

Rodzaje stawów:

-Kulisty - składa się z główki i panewki. Główka jednej kości jest zawsze dopasowana do panewki drugiej. Ruchy odbywające się w trzech płaszczyznach: zgięcie, wyprost, przywodzenie, odwodzenie, rotacja wewnętrzna, rotacja zewnętrzna. (np. staw ramienny staw biodrowy)

-Eliptyczny - rodzaj stawu, w którym na przekroju jedna powierzchnia ma kształt eliptyczny (wypukły) w stosunku do swojej osi długiej i krótkiej, a druga powierzchnia jest wklęsła. Wykonywane ruchy to: zginanie i prostowanie, odwodzenie i przywodzenie. (np. staw promieniowo nadgarstkowy oraz staw skroniowo żuchwowy)

-Siodełkowaty - jest to rodzaj stawu, w którym obie powierzchnie stawowe są wklęsłe i mają kształt siodełek. Wykonywane ruchy to: przywodzenie i odwodzenie, przeciwstawianie i odprowadzanie oraz ruch wypadkowy - obwodzenie.(np. staw śródręczno - nadgarstkowy kciuka)

-Zawiasowy - składa się z dwóch kości. Mają one zaokrąglone powierzchnie i są do siebie dopasowane bardzo dokładnie. Staw zawiasowy wykonuje ruchy w jednej płaszczyźnie. Są to ruchy w przód i w tył. Nie można wykonać ruchu na boki. (np. staw łokciowy, staw kolanowy)

-Obrotowy - składa się z dwóch kości, w których jedna otacza drugą. Dzięki temu możliwy jest ruch wokół jednej z nich. (np. staw obrotowy kręgu szczytowego, staw ramienno - promieniowy)

Budowa połączeń maziowych:

Typowymi elementami stawu są :

-Powierzchnia stawowa (czyli główka - część wypukła) i panewka stawowa (część wklęsła). Bywają także powierzchnie stawowe płaskie - kość krzyżowa z miednicą.

-Torebka stawowa - otacza cały staw, ograniczając go od otoczenia (zapobiega nadmiernym przesunięciom kości oraz stabilizuje staw.

-Jama stawowa

Staw może również zawierać:

więzadła stawowe

obrębek stawowy

łąkotki

kaletki maziowe

trzeszczki

kosmki maziowe

fałdy maziowe

-staw zawiasowo - obrotowy (dwuosiowy)

-staw ramienno - łokciowy (staw zawiasowy) i ramienno - promieniowy ( staw kulisty) stawu łokciowego stanowi funkcjonalnie jedną część: zginanie, prostowanie.

-staw promieniowo - łokciowy bliższy

należy do stawu typu obrotowego i jest czynnościowo niezależny od poprzednich. Mogą się tu odbywać ruchy nawracania i odwracania przedramienia ręką za pomocą stawu promieniowo - nadgarstkowego.

-staw skroniowo - żuchwowy

jest parzystym dwujamowym stawem twarzoczaszki sprzężonym czynnościowo ze stawem strony przeciwnej. Staw leży ku przodowi od otworu słuchowego kości skroniowej. Mięśniami wpływającymi na ruchy w stawie są wszystkie mięśnie żucia.

Układ mięśniowy

Cechy wpływające na nazwy mięśni:

Cechy	Przykłady
Wielkość mięśnia	Największy mięsień pośladków nosi nazwę mięśnia pośladkowego wielkiego, zaś mniejszy mięsień umieszczony w tym rejonie nazywany mięśniem pośladkowym mniejszym
Położenia mięśnia	Mięsień potyliczno - czołowy znajduje się w przedniej części głowy
Kształt mięśnia	Mięsień czworoboczny ma kształt czworoboku
Działanie mięśnia	Prostownik palca jest mięśniem odpowietrzającym za prostowanie palców
Liczba przyczepów mięśni	Biceps ( mięsień dwugłowy ramienia) łączy się z kością w dwóch miejscach zaś triceps ( mięsień trójgłowy ramienia)- w trzech
Kierunek włókien mięśniowych	Mięsień prosty brzucha biegnie pionowo wzdłuż brzucha

Funkcje układu mięśniowego:

Organizm człowieka buduje około 600 mięśni. Stanowią one prawie połowę ciężaru ciała. Do najważniejszych funkcji mięśni należą:

przemieszczanie kości, co powoduje wykonywanie ruchów (czynny układ ruchu człowieka)

budowa narządów wewnętrznych i wykonywanie przez nie skurczów (np. praca serca)

Układ mięśniowy zbudowany jest z tkanki mięśniowej i łącznej (np. ścięgna).

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana

jest ona zbudowana z cienkich, długich włókien mięśniowych. Komórki są wielojądrzaste z widocznymi poprzecznymi paskami. Tkanka ta buduje mięśnie szkieletowe. Ich praca jest zależna od woli człowieka. Skurcze tych mięśni są szybkie

Tkanka mięśniowa gładka

jest ona zbudowana z krótkich wrzecionowatych włókien z jednym jądrem. Tkanka ta buduje narządy wew. np. pęcherz moczowy, ściany jelita, drogi oddechowe. Ich działanie jest niezależne od woli człowieka. Skurcze tych mięśni są powolne i długotrwałe. Mogą się one trwale odkształcać pod wpływem długotrwale działającego czynnika np. przejadanie się powoduje rozciąganie ścian żołądka.

Podział mięśni ze względu na ilość przyczepów

jednogłowy

dwugłowy

trójgłowy

czworogłowy

Podział mięśni a kształt

długie np. kończyny

krótkie

szerokie

okrężne

Podział mięśni ze względu wykonywaną pracę

Niektóre mięśnie pracują na zasadzie przeciwstawnej - mięśnie antagonistyczne. Możemy wyróżnić kilka par takich mięśni:

zginacz - prostownik np. mięśnie powodujące zginanie i prostowanie kończyny w stawie łokciowym czy kolanowym

dźwigacz - obniżacz np. mięśnie powodujące dźwiganie ręki w stawie ramiennym czy nogi w stawie biodrowym

przywodziciel - odwodziciel np. kciuka

nawracacz- odwracacz np. mięśnie brzucha czy szyi powodujące ruchy obrotowe

zwieracz - rozwieracz np. mięśnie okrężne wokół otworów ciała np. odbytu
Podział mięśni w zależności od położenia:

mięśnie głowy

mięśnie szyi

mięśnie grzbietu

mięśnie klatki piersiowej

mięśnie brzucha

mięśnie kończyny górnej

mięśnie kończyny dolne

Mięśnie mimiczne twarzy

specyficzną grupę mięśni stanowią mięśnie mimiczne twarzy. Dzięki ich skurczom możemy zmieniać wyraz naszej twarzy. Wyróżniamy 6 podstawowych emocji, które można wyrazić odpowiednią mimiką : szczęście, smutek, gniew, zdziwienie, strach, wstręt

Przepona

przepona jest to mięsień płaski leżący poprzecznie w jamie brzusznej. Oddziela ona jamę brzuszną od klatki piersiowej. Znajdują się w nim otwory przez które przechodzi przełyk, aorta i żyła główna dolna. Pełni ona istotną rolę w oddychaniu. Wraz z mięśniami międzyżebrowymi i niektórymi mięśniami brzucha powoduje opuszczenie i podnoszenie żeber w czasie wdechu i wydechu.

Rodzaje połączeń mięśni

kość - mięsień - kość - jest to najczęstszy typ połączeń mięśni - z dwóch stron przyczepiony do kości za pomocą ścięgien. Występuje np. w kończynach.

kość - mięsień - skóra - w ten sposób przyczepione są np. mięśnie płaskie grzbietu, klatki piersiowej.

skóra - mięsień - skóra - mięsień ze wszystkich stron przyczepiony jest do skóry. Przykładem tego typu połączeń są mięśnie mimiczne twarzy.

---