ZAGADNIENIA GOSPODARCZE
PRYWATYZACJA, REPRYWATYZACJA
ZAŁOŻENIA
element planu naprawczego dla gospodarki opracowany w Ministerstwie
Przekształceń Własnościowych w 1990 roku, a następnie realizowany m.in. od 1996
roku przez Ministerstwo Skarbu Państwa demonopolizacja gospodarki państwowej
walka z upolitycznieniem gospodarki
GŁOSY SPRZECIWU
„wyprzedaż majątku narodowego” - zanik rodzimych marek
zagrożenie dla podstaw bezpieczeństwa kraju, m.in. w przypadku surowców i energii
wzrost znaczenia kapitału zagranicznego w polskiej gospodarce
uzależnienie polskiej gospodarki od kredytów przyznawanych przez
Międzynarodowy Fundusz Walutowy
zubożenie i bezrobocie
WĄTPLIWOŚCI
- Prywatyzacja w Polsce często wiązała się ze sprzedażą mienia zagranicznym właścicielom. Największe polskie firmy jak monopolistyczny operator telekomunikacyjny, czy wiele banków trafiło w ręce zagranicznego kapitału. Dzięki restrukturyzacji nowe prywatne przedsiębiorstwa przetrwały na rynku, ale kosztem wzrostu bezrobocia. Sprywatyzowane sektory gospodarki zaczęły osiągać zyski i wpłacać do budżetu podatki.
Co ważniejsze - interes społeczny (obywatelski) czy dobro państwa jako całości
- Prywatyzacja czasami następowała nie z racjonalnych przesłanek, lecz dlatego, że rząd potrzebował pochodzących z niej pieniędzy do zmniejszenia deficytu budżetowego. Tak na przykład, poprzez "prywatyzację" Elektrociepłownie Warszawskie i Górnośląski Zakład Energetyczny zostały sprzedane szwedzkiej państwowej spółce Vattenfall. Podobnie Telekomunikacja Polska została "sprywatyzowana" na rzecz państwowej France Télécom.
Co korzystniejsze - doraźny interes czy dalekosiężna perspektywa
- W październiku 2005 roku na skutek protestów wielu środowisk resort skarbu wycofał się z planów prywatyzacji Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, gdy okazało się, że potencjalni nabywcy byli zainteresowani głównie gruntami będącymi jego własnością. Dzięki temu największe polskie wydawnictwo muzyki poważnej, które ma prawo do utworów najważniejszych polskich twórców będzie zarządzane przez Ministerstwo Kultury.
Co społecznie bardziej akceptowane - prywatyzacja czy nacjonalizacja
- W Polsce największe kontrowersje wokół prywatyzacji dotyczyły korupcji. Na początku lat 90. byli członkowie PZPR utworzyli szereg spółek, które dzięki zręcznym manipulacjom przejmowały za bezcen państwowe mienie. Proces ten nazwano "samouwłaszczeniem nomenklatury". Mimo całkowitej niemoralności takich działań, nowe prywatne firmy często lepiej radziły sobie w rynkowej gospodarce, co ułatwiło przemiany. Utarło się powiedzenie, że "pierwszy milion trzeba ukraść", aby założyć własny biznes.
Co bardziej etyczne - przejęcie majątku państwowego przez rodzimych biznesmenów czy kapitał zagraniczny
- Pod koniec lat 90. nielegalne przejmowanie państwowego mienia było już niemożliwe. Jednak podczas wielkich prywatyzacji politycy czasami żądali od zachodnich inwestorów "prowizji". Pewien procent wartości firmy trafiał na konta zaprzyjaźnionych biznesmenów, którzy potem wspierali niektóre partie polityczne. Największa prywatyzacja, której dotyczyły tego typu zarzuty, to sprzedaż PZU. Do wyjaśnienia kulisów tej transakcji sejm powołał komisję śledczą.
Co niedopuszczalne - związek procesów prywatyzacyjnych w gospodarce narodowej ze światem polityki
FORMY
Prywatyzacja kapitałowa polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę skarbu państwa. Sposób ten dotyczy głównie dużych przedsiębiorstw działalności nierolniczej. Mogą brać w niej udział pracownicy, menedżerowie, krajowi i zagraniczni inwestorzy oraz wszyscy kupujący akcje oferowane do publicznej sprzedaży.
Prywatyzacja bezpośrednia jest to sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie go do powstającej spółki lub oddanie w leasing. Metoda ta stosowana jest w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw o złej kondycji.
Likwidacja przedsiębiorstw państwowych gospodarki rolnej polega na przejęciu ich majątku przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa. Celem jest restrukturyzacja i prywatyzacja w trybie sprzedaży, wniesienie do spółki lub oddanie w odpłatne użytkowanie. Budżet państwa w tym przypadku nie osiąga żadnych przychodów.
Prywatyzacja założycielska jest to tworzenie nowych prywatnych podmiotów gospodarczych. Związana jest głównie z przedsiębiorstwami handlowymi, usługowymi i drobną wytwórczością.
Program Powszechnej Prywatyzacji - PPP - była to prywatyzacja przedsiębiorstw przemysłowych w celu dostosowania ich do zasad gospodarki rynkowej. Realizacja programu polegała na: wyborze przedsiębiorstwa - wyborze metody przetargu - wyborze członków rad nadzorczych NFI - druku i dystrybucji świadectw udziałowych - zamianie świadectw udziałowych na akcje NFI - dematerializacji świadectw udziałowych - dopuszczeniu NFI do obrotu publicznego przez Komisję Papierów Wartościowych - organizacji obrotu papierami wartościowymi wprowadzonymi przez PPP - uporządkowaniu, uzupełnianiu i bieżącej aktualizacji aktów prawnych i przepisów wykonawczych regulujących procesy prywatyzacji
Program komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych polegał na przekształceniu przedsiębiorstw w jednoosobowe spółki skarbu państwa. Wywoływał następujące zmiany: a) zmiany prawne - funkcje dotychczasowych organów założycielskich przechodziły na skarb państwa b) ekonomiczne - pobudzenie do prorynkowej restrukturyzacji; odchodzenie od branżowego modelu gospodarki państwowej c) organizacyjne - usprawnienie systemu zarządzania i kontroli w tych jednostkach
Program "Stabilizacja. Restrukturyzacja. Prywatyzacja” dotyczy przedsiębiorstw w złej kondycji finansowej. Stabilizacja to wsparcie finansowe przedsiębiorstw, zaś restrukturyzacja to zmiany zarządzania i finansów. Program ten jest inspirowany przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.
REPRYWATYZACJA
Polega na zwrocie w prywatne ręce mienia przejętego przez państwo w drodze nacjonalizacji lub wywłaszczenia. Wywołuje ogromne emocje społeczne.
Przykłady głośnych spraw reprywatyzacyjnych, które zakończyły się korzystnie dla dawnych właścicieli (wypłacono odszkodowanie lub zwrócono mienie):
fabryka fortepianów "Calisia" w Kaliszu
zespół nieruchomości hr. Tarnowskich w Dukli
zespół pałacowo-parkowy w Rozalinie pod Warszawą
kilkanaście kamienic w centrum Warszawy
część terenów kopalni "Wujek" w Katowicach
część lotniska "Ławica" w Poznaniu
działka, na której powstał gmach TP SA w Warszawie
działka, na której powstało centrum handlowo-usługowe „Złote Tarasy” w Warszawie
pałac w Czemiernikach
uzdrowisko Solec Zdrój
uzdrowisko Szczawnica
budynek Cechu Rzemiosł w Krakowie
Hotel Europejski w Warszawie
tartak w Rawiczu Swarzędzkiej Fabryki Mebli S. A
Pałac Błękitny w Warszawie
tor wyścigów konnych na Służewcu w Warszawie
Wedel S. A.
Fabryka Ołówków w Pruszkowie
WĄTPLIWOŚCI
mienie zaburzańskie, czyli rekompensata za pozostawione dobra poza obecnymi granicami Polski w wysokości 20% ich pierwotnej wartości (2005-2008). Ilość osób starających się o zwrot mienia waha się od 60 do 200 tys.
mienie Kościoła Katolickiego przejęte przez Państwo w 1950 roku (dobra martwej ręki) wraca do właścicieli na mocy decyzji Komisji Majątkowej - decyzja jest nieodwołalna