Karaluchy - Co warto o nich wiedzieć
Karaluchem popularnie nazywany jest owad, który ściśle rzecz ujmując nazywa się Karaczan wschodni (Blatla orientalis). Owad ten należy do rzędu Hełmowców (Dicotoptera) lub według starszej systematyki (Blattodea). Do rzędu tego należą owady o stopie pięcioczłonowej, wszystkich trzech parach odnóży krocznych a czułkach długich wieloczłonowych szczeciniastych czułkach. Biodra tych owadów są bardzo do siebie zbliżone, co powoduje wrażanie jak by się niemal dotykały. Wszystkie owady z tego rzędu przechodzą przeobrażanie niezupełne. Ciekawe u owadów z tego rzędu jest to, że samice składają kilka lub kilkanaście jaj do kokonu, który wytwarzają za pomocą swoich gruczołów. Kokon taki jest wytwarzany jako ciecz, która krzepnie pod wpływem kontaktu z powietrzem. Kokon taki samica pozostawia w wybranym przez siebie miejscu. Do tego rzędu należą dwie rodziny owadów. Są to mianowicie kraczanowate (Blattodea), którymi się szerzej zajmę i modliszkowate (Mantodea).
Karaczanowate charakteryzują się wyraźnym grzbietobrzusznym spłaszczeniem, co pozwala im na swobodne przeciskanie się przez rozmaite szczeliny i otwory. Mają one duże sercowate głowy ukryte pod szerokim, dosyć mocno zesklerotyfikowanym, dużym przedpleczem, w ten sposób, że patrząc od góry w ogóle nie widać głowy. Ich czułki są długie i odwinięte zwykle do tyłu. Posiadają one gryzący aparat gębowy. Ponadto wyposażone są w 3 pary niemal jednakowych odnóży, co w połączeniu z pozostałymi ich cechami budowy anatomicznej pozwala im na dużą zwinność i ruchliwość. Owady z tej rodziny w przeważającej mierze są aktywne nocą i wyraźnie unikają światła.
Jednym z najczęściej spotykanych w Polsce przedstawicieli karczanowatych jest właśnie główny obiekt mojego dzisiejszego zainteresowania, czyli Karaczan wschodni (Blatta orientalis). Jest to owad osiągający od 2 do 3 cm długości ciała, które jest ciemno brązowe do czarnego. Przechodzi on 6 faz larwalnych pomiędzy jajem a imago. Samica składa jaja do lekko wydłużonego białego kokonu, który nosi na końcu odwłoka jeszcze przez pewien czas po złożeniu do niego jaj i następnie pozostawia w ciepłym suchym i zacienionym miejscu. Najczęściej w szczelinach zagłębieniach lub pomiędzy luźnym materiałem jak na przykład skrawki papieru. Owad należy do wszystko żernych i najczęściej żywi się produktami spożywczymi przechowywanymi przez człowieka lub też produkowanymi przez niego odpadkami organicznymi. Z tego właśnie powodu jest on uciążliwym szkodnikiem zamieszkującym magazyny, spiżarnie, domy mieszkalne i inne budynki. Jego szkodliwość polega w głównej mierze na tym, iż powoduje uszkodzenie produktów żywnościowych jak i zanieczyszczenie ich swoimi odchodami może również przenosić na swoim ciele rozmaite patogeny niebezpieczne dla człowieka. U owadów dorosłych możemy łatwo zaobserwować dymorfizm płciowy, gdyż samce posiadają jedynie niewiele skrócone skrzydła i zachowały dzięki temu zdolność latania natomiast samice utraciły tą zdolność a ich skrzydła zostały niemal zupełnie zredukowane. Karaczany to owady wybitnie ciepłolubne, dlatego też preferują ogrzewane domostwa ludzkie. Dzięki swojemu synantropijnemu charterowi zawędrowały z ojczystej Azji mniejszej wraz z człowiekiem niemal pod koło podbiegunowe i na wszystkie kontynenty świata.
Karaczan wschodni jest często mylony ze swoim krewniakiem prusakiem (Blattella germanica), który należy do tej rodziny i preferuje to samo środowisko życia jak również ten sam rodzaj pokarmu. Odróżnić je od siebie można stosunkowo łatwo, ponieważ prusak jest, co prawda podobnej wielkości jednak jest jasno brązowy a czasem wręcz żółtawy, posiada dwa ciemne paski wzdłuż ciała jak również obie płcie posiadają skrzydła sięgające aż za odwłok. Odróżnić można też kokony tych owadów gdyż te, z których wylegają się pruski są kremowe lub jasno brunatne i mocniej wydłużone niż karaczana. Prusak jest obecnie gatunkiem ekspansywnym i z wielu miejsc wypiera karaczana wschodniego. Możliwość taką zawdzięcza swojej zdolności lotu jak również mniejszym wymaganiom termicznym. Wytrzymuje on bowiem temperatury spadające nawet do 12º C.
Innymi rzadziej już spotykanymi jednak występującymi w Polsce i również związanymi z człowiekiem owadami z tej rodziny są Przybysza amerykańska i karaczan zachodni.