16 GORALE, GP2, Semestr 1


GÓRALE

- elementy kreowania wizerunku:

jezyk - gwara

wiara katolicka

przynależnosc do rodu goralskiego: przekaz kulturowy

region - mała ojczyzna

- zajęcia:

zbójnictwo

XVI w - I wzmianki o zbójnictwie

Pojawiło się gdy wzrosły ciężary związane z gosp folwarczna (XVI-XVII w)

Bunty: np. przeciw Komorowskiemu, powstanie Harnasia Kostki Napierskiego

Organizacja: 5-30 osób, na czele Harnaś

Znani harnasie: Kostka Napierski, Klimczoch, Juraj Janosik z Terchowej, Proćpak

Pasterstwo

Wypas - przeganianie - redyk

Od czerwca do sierpnia/wrzesnia

Organizacja: bacówka, baca, juhasi, psy, owce

Pozyki: wełna, żętyca, bundz, oszczypki

Wprowadzili markę turystyczną

Wypas kulturowy-dla turystów (przez rozszerzenieTPN owce nie maja gdzie się paść)

Turystyka

Początek - XIX w (kuracjusze oraz wypoczynek)

W.Pol (I krajoznawca), S. Goszczyński, J. Kasprowicz

Zmiany

w arch: zagospodarowanie izby białej i poddasza dla turysty

Mile widziana kuchnia regionalna

Obowiązkowy strój góralski

Tance: krzesany, zbójnicki

- architektura

ogólnie - pas Karpat:

łączenie budynków mieszkalnych z gosp (poza Podhalem i Żywieczczyzną)

najpopularniejsze domy jednotraktowe

wejście glw od płd - najmniej wiatru

sciany wiencowe (na zrab)

dach:

gont, dranica

nadwieszane okapy połaci dachowej - dzieki oparciu na wysuniętych belkach

(tzw rysiach) lub przez wydłuzenie krokwi

kształt: Podhale - dach trójkątny

Żywiecczyzna - kozubek

Orawa - wyżka (wystający balkon na poddaszu)

Sądecczyzna - czterospadowy z półszczytem

Malowanie domu

Ochrona, na niebiesko aby robaki nie jadły

Malowano tez aby odróżnić czesc domowa od gosp

PODHALE

- architektura

dach półszczytowy trójkątny zakończony pazdurem

sciany na zrab (10 płazów)

sosręb - tram - tragarz - na niej wyryta rozeta wieloramienna (wpływ rusko-wołoski)

wejście od płd

budynki gosp oddzielnie, ułożone tak aby zamykac

zabytki: Chochołów (XVIII/XIX w)

styl zakopianski:

przykłady: willa Koliba, pod Jedlami

S. Witkiewicz

`styl polski' - odwolanie do arch goralskiej kontra styl szwajcarski

kultura ludowa = narodowa

apogeum popularności stylu - wystawa w Paryzu

wydłuzenie budynku, wyniesienie do góry

zagospodarowanie strychu

wydłuzony dwuspadowy dach

wysuniety półszczyt od frontu

- strój:

wykrystalizował się w 2 poł XIX w

wpływy krakowskie:

barwniejsze kolory

(wczesniej - na pocz XIX w ciemna kolorystyka, zwykle jednobarwne)

zmiana kroju: gorset czarny, serdak

chusty tureckie, wrańtuchycześniej płócienne

strój gorali podhalańskich ekspansywnie wpłynał na innych gorali

strój kobiecy:

koszula biała, wyszywana białym haftem (angielskim, ażurowym)

gorset (aksamitny, czarny), na nim haft dziewięćsił, lilie

spódnica - często biała, tez kolorowa

fartuch - ze stroju krakowskiego

chusta turecka

gunie - płaszcz

kożuszki

kierpce

korale

strój męski:

koszula biała spieta spinką

serdak wyszywany

spodnie płocienne lub sukienne wyszywane parzenicami (b rozbudowane), kistkami,

lampasami (wpływ płd)

pas - trzos (bacowski - obecnie do stroju odświętnego) + ciupaga

cucha - dawniej biała z ciemna lamówka, zarzucana na ramie

wsp - biała z lamówka w kwiaty

gunia - płaszcz

kierpce

kapelusz - z muszelkami jako ozdoba

ozdoby: sponka, parzenica (w przyporach spodni)

- sztuka

snycerstwo

wpływy osadnictwa wołoskiego

ornamenty: dziewięćsił, krzyze, rozety, serca

kijanka - do prania

odrzwia - nabijane, dodawanie elementów

rzeźbiarstwo

malarstwo na szkle

huty szkła: Czechy, Morawy

tematyka swiacka i sakralna

po II wojnie starano się te sztuke rewilitalizować

inicjatywa H. Roj-Kozłowskiej

E. Pękowa, Z. Roj-Gonsiennica

koronkarstwo

- atrakcje których nie ma w innych regionach:

spływ Dunajcem

chodzenie Mikołajów



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
geo eko 6.01, GP2, Semestr 1
SPOŁ-KULT notatki, GP2, Semestr 2
Samorząd terytorialny II part 3, GP2, Semestr 2
15 WIELKOPOLSKA, GP2, Semestr 1
Samorząd terytorialny I, GP2, Semestr 2
ściąga samorząd by Burza, GP2, Semestr 2
socjologia ściaga by MD, GP2, Semestr 2, Socjologia
ST od Wandaua, GP2, Semestr 2
st, GP2, Semestr 2
Samorząd terytorialny II part 2, GP2, Semestr 2
Etnografia wykład 12 i 13, GP2, Semestr 1
Samorząd ściąga by Krupa, GP2, Semestr 2
14 POMORZE, GP2, Semestr 1
17 KRAKOWIACY, GP2, Semestr 1
16.03.2008, Semestr 2 - Archiwum, Zarządzanie strategiczne
W2K3-16-raport, WAT, SEMESTR VI, Systemy operacyjne Windows
Geo Eko, GP2, Semestr 1
etno, GP2, Semestr 1
Samorząd terytorialny II, GP2, Semestr 2

więcej podobnych podstron