Encyklopedia prawa
1.Definicja PAŃSTWA to organizacja polityczna posiadająca suwerenną władzę, ma charakter terytorialny a przynależność do państwa jest formalna. Termin ten oznacza różnego rodzaju ustroje polityczne, organizacje. P. oznacza grupę ludzi zorganizowanych, to właśnie ludzie tworzą państwo. P. jest organizacją polityczną co oznacza, że jej celem jest sprawowanie władzy.
2.SUWERENNOŚCI oznacza tyle co zwierzchnictwo. Suweren to ktoś najwyższy, czyli P. jest organizacją najwyższą i na terenie tego P. wszyscy tej władzy muszą podlegać. Jest to władza nieograniczona. *aspekt zewn. oznacza, że P. jest niezależne od innych, na równe prawa wobec nich pod względem praw. Zobowiązania mają postać umów międzynarodowych. Odnosi się to do spraw na zewnątrz P. i wobec innych państw. *aspekt wewn. Oznacza, że władza państwowa na danym terenie jest najwyższą. Chodzi o relacje między P. a obywatelami. Odnosi się do spraw w granicach państwa.
3.Teorie na temat GENEZY P. *teistyczna według niej P. wzięło się od Boga i władza również pochodzi od Boga. W średniowieczu ta koncepcja zmieniła się, polegało to na tym, że wg św.Tomasza z Akwinu od Boga pochodzi sama zasada sprawowania władzy, a nie jakiś konkretny król czy władca. *umowy społecznej wyjaśnia, że P. powstało na skutek umowy zawartej pomiędzy ludźmi oraz władzą czy też władcą.Mamy 3 przedstawicieli:-Tomasz Hobbes, Jahn Locke, Jan Jakub Rousseau *podboju i przemocy przedstawicielem jest Ludwik Gumplowicz, który wymyślił teorię opartą na teoriach Darwina. Twierdzi, że początek P. to walka pomiędzy hordami doprowadziła do tego, że silniejsi odbili słabszych.
4.Sposoby LEGITYMIZACJI władzy. L. to uzasadnienie, że wykonywanie władzy przez osobę lub grupę osób jest uzasadnione lub zasługuje na aprobatę. Są 3 sposoby L.:1)tradycja tzn. władzę sprawują dane osoby dlatego, że jest to wieloletnia tradycja 2)charyzmatyczny charakter tzn. że władzę powierza się osobie,która posiada jakieś właściwości przywódcze i niezwykłe zdolności w tym kierunku 3)racjonalne argumenty tzn. że władzę powierza się osobie, która została w prawidłowy sposób wybrana, która zdobyła większość głosów.
5.ORGAN P. to osoba lub zespół osób, które posiadają kompetencje do działania w imieniu P. do podejmowania decyzji. P. działa poprzez swoje organy. Wykonuje wiele różnych zadań posługując się wieloma organami np. prezydent, sejm, senat, minister.
6.Klasyfikacja organów *jednoosobowe jedna osoba pełni funkcję organu np. prezydent RP, minister, starosta *wieloosobowe grupa osób tworzy organ np. sejm, senat, rada gminy, rada ministrów *centralne dla całego terytorium kraju np. minister, prezydent *terenowe właściwe dla danego obszaru np. organy gminy, powiatu, województwa *prawodawcze ich zadaniem jest tworzenie prawa, nazywane władzą legislacyjną np. Sejm *wykonawcze wykonują zadania publicze i administr. Realizują zadania P. zgodnie z prawem *sądownicze zajmują się rozstrzyganiem sporów, sprawami cywilnymi, karnymi i innymi *kontrolne badają działania innych organów i oceniają to działanie wg. Określonych kryteriów np. NIK
7.Pojecie URZĘDU to zespół ludzi wyposażony w odpowiednie środki techniczne, których zadaniem jest obsługa organu. Każdemu organowi przypisany jest jakiś urząd.
8.APARAT PAŃSTWA pojęcie to oznacza ogół organów oraz obsługujących je urzędów państwowych, a więc aparat P. to ogólna całościowa struktura.
9.Systemy rządów *parlamentarno-gabinetowy charakteryzuje się równowagą pomiędzy parlamentem a rządem (gabinetem). Równowagę gwarantować ma głowa P. która należy do władzy wykonawczej. Rząd powoływany jest przez głowę P. ale musi mieć poparcie parlamentu czyli wotum zaufania *parlamentarno-komitetowy najsilniejszym organem jest parlament. W tym systemie głowa P. także podlega parlamentowi i jest przez niego powoływany. Parlament również samodzielnie powołuje rząd *rządów prezydenckich głowa P. jest jednocześnie szefem rządu. W tym systemie prezydent ma bardzo silną pozycję i nie może być przez parlament odwoływany z wyjątkiem sytuacji gdy popełniłby przestępstwo, naruszył konstytucje.
10.Klasyfikacje państw *jednolite istnieje w nich jednolita władza państwowa, która obejmuje terytorium całego państwa np. Polska *złożone państwa stanowiące połączenie wielu odrębnych państw, które łącząc się zachowują część suwerenności, część natomiast przekazują utworzonemu wspólnie państwu federalnemu *republiki państwo, na którego czele stoi osoba lub kilka osób, które SA wybierane na określony czas *monarchie państwa, których głową jest dożywotnio panujący monarcha.
11.Reżimy polityczne jest to faktyczny sposób rządzenia państwem, styl, metoda i sposób egzekwowania posłuszeństwa. Rodzaj reżimu zależy od metod jakimi posługuje się państwo. *R. demokratyczny występuje wtedy gdy istnieje
aktywny udział obywateli w sprawowaniu władzy, charakteryzuje się tym, że władza liczy się z opinią społeczeństwa i poszukuje kompromisu z obywatelami, jest jednak potrzebna aktywność obywateli aby ten reżim mógł istnieć. *R. autorytarny władza uważa się za nadrzędną wobec obywateli i nie jest zainteresowana opinią społeczeństwa w tym reżimie. Oczekuje od nich jedyni podporządkowania i posłuchu. Takim reżimem jest np. reżim policyjny. *R. totalitarny władza zmierza do uzyskania całkowitej kontroli nad obywatelami nawet ich poglądami. Występuje w nim indoktrynacja czyli narzucanie ideologii.
12.DECENTRALIZACJA podział zadań w p. pomiędzy niezależne od siebie organy. To oddanie części decyzji, które nie dotyczą ogółu takim organom które są bliżej administrowanych.
13.DEKONCENTRACJA podział zadań polegający na przekazaniu zadań do organów niższych, które nadal SA podporządkowane organom centralnym.
14.Pojęcie SAMORZĄDU znaczy, że pewna grupa osób uzyskuje kompetencje do podejmowania decyzji we własnych sprawach. Samorząd związany jest ze sprawami publicznymi ze sprawowaniem administracji publicznej.
15.Rodzaje samorządów *terytorialny grupa ludzi zamieszkująca pewien teren. Uzyskuje kompetencje do wykonywania zadań administracyjnych na tym terenie. W Polsce jest on 3-szczeblowy:gmina, powiat, województwo. Spełnia 2 cechy: -przynależność jest obowiązkowa; wykonuje zadania publiczne i administracyjne *zawodowy tworzą go osoby wykonujące określony zawód. Ma silne uprawnienia zawodowe, ma prawo do przyjmowania do pracy. Przynależność obowiązkowa dla osób wykonujących te zawody. *gospodarczy samorząd ten zrzesza przedsiębiorców, przynależność nie jest obowiązkowa i nie wykonuje funkcji administracyjnych.
16.PRAWORZĄDNOŚĆ ma dwa znaczenia: *wąskie p. w którym organy władzy przestrzegają prawa *szerokie oznacza, że nie tylko organy władzy ale także obywatele muszą przestrzegać prawa.
17.Cechy państwa praworządnego: 1)to p. konstytucyjne, w którym stabilna konstytucja określa podstawowe prawa i wolności obywateli, określa relacje między organami władzy a obywatelami 2)obowiązuje zasada prymatu ustawy, to znaczy, że najwyższym źródłem prawa są ustawy tworzone przez parlament. 3)istnieje sądowa kontrola decyzji administracyjnych, czyli administracja musi działać w oparciu o prawo a jej działania można zaskarżyć do niezawisłego sądu.
18.Definicja PRAWA jest to zbiór norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez upoważniony do tego kompetentny organ państwa oraz sankcjonowanych przez te organy.
19.PRZEPIS PRAWNY to fragment tekstu prawnego, którą nazywamy aktem prawnym. Przepisy prawne SA czasami wieloznaczne i dlatego konieczne jest ich interpretowanie, nazywa się to wykładnią prawa. W przepisach ukryte są normy prawne a z jednego przepisu można odczytać wiele norm.
20.NORMA PRAWNA jest to jednoznaczny nakaz lub zakaz określonego zachowania się. Normy prawne są zawarte w przepisach prawnych. Są również sankcjonowane przez organy państwa to znaczy, że stosuje się sankcję za nieprzestrzeganie norm prawnych.
21.Cechy normy prawnej *generalne adresowane do nieoznaczonego adresata, przeciwieństwem tej normy jest norma indywidualna czyli adresowana do konkretnego adresata. *abstrakcyjne normy nie są pisane dla pojedynczej konkretnej sytuacji tylko dla takiej która może wydarzyć się w różnym czasie, wielokrotnie. Jej przeciwieństwem jest norma konkretna.
22.Budowa normy prawnej norma prawna składa się z 3 części: hipoteza(Jeżeli...), dyspozycja, sankcja (w przeciwnym razie)
23.Koncepcja dwóch rodzajów norm *N. sankcjonowana składa się z dwóch części z hipotezy i dyspozycji. Adresowana jest do jakiegoś podmiotu prawa np. osoby fizycznej *N. sankcjonująca składa się z dwóch części z hipotezy i dyspozycji. Adresowana jest do organu państwa, który ma kompetencje do wymierzania sankcji.
24.Źródła prawa *p. zwyczajowe zwyczaj jest źródłem prawa wówczas, gdy organy państwa opierają na nim wydaną przez siebie decyzję. Taki system znany był w średniowiecz. Organy państwa uznają, że jest to słuszne i wymierzają sankcje za nieprzestrzeganie zwyczaju. *p. stanowione wydawanie przepisów prawnych
przez upoważniony organ. Może należeć do kompetencji organów kolegialnych jak i jednoosobowych. Czyli stanowienie prawa polega na tym, że upoważniony organ tworzy akt prawny zawierający przepisy powszechnie obowiązujące. *p. oparte na umowach współcześnie umowy międzynarodowe mogą być źródłem prawa powszechnie obowiązującego. Ale obowiązuje ona tylko wtedy gdy zostanie zatwierdzona czyli ratyfikowana. Umowa która zostanie ratyfikowana jest ogłoszona w Dz.U. *p. precedensowe w niektórych krajach źródłem prawa są wyroki
sądowe, czyli precedensy. Przyjmuje się wówczas, że w wyroku zawarta jest norma generalna i należy ja uwzględnić wydając kolejne wyroki w podobnych sprawach. System ten obowiązuje w krajach anglosaskich np. USA, Kanada. *p. religijne w niektórych krajach normy religijne są traktowane jako prawo powszechnie obowiązujące tzn. że organy państwa sankcjonują za nieprzestrzeganie norm religijnych. Sytuacja taka występuje np. w Iranie. *p. oparte na opiniach prawników nie są źródłem prawa w Polsce ale mogą być bardzo pomocne w interpretacji ustawy. W starożytnym Rzymie opinie prawników były traktowane jako źródło prawa.
25.Budowa aktu prawnego 1)tytuł aktu prawnego, preambuła2) przepisy ogólne 3) przepisy szczegółowe 4) przepisy o zmianach przepisach obowiązujących 5) przepisy przejściowe 6) przepisy końcowe
26.Preambuła to uroczysty wstęp do aktu prawnego. Tylko niektóre ustawy maja preambułę, w Polsce ma ją konstytucja. W preambule nie ma żadnych nakazów, zakazów ale mimo to preambułę można wykorzystać do interpretacji ustawy. Wskazuje ona pewne wartości, cele.
27.Definicja legalna jest to decyzja zawarta w ustawie, służy ona do precyzowania w jakim znaczeniu ustawa posługuje się tym zdefiniowanym słowem. Precyzuje co ustawa ma na myśli mówiąc to słowo.
28.Nowelizacja zmiany ustawy ale ustawa zostaje bez zmian.
29.Derogacja to uchylenie całego aktu prawnego, całej ustawy.
30.Vacatio legis czyli leżakowanie, wakacje. Powinno wynosić 14 dni i powinno być stosowane w ustawie.
31.Zdolność prawna to zdolność do tego kto ma prawo samodzielnie zawierać umowy. Takie prawo maja osoby prawne i jednostki organizacyjne.
32.Zdolność do czynności prawnych upoważnienie do tego aby samodzielnie zawierać umowy. Osoba fizyczna uzyskuje zdolność prawną w wieku 13 lat (ograniczoną) i 18 (pałną).
33.Osoba fizyczna to prawne określenie człowieka w prawie cywilnym od chwili urodzenia aż do śmierci. Osoby fizyczna mają zdolność do czynności prawnych.
34.Osoba prawna trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań. Jest to np. spółdzielnia, fundacja.
35.Prawo publiczne to przepisy, normy prawne które służą ochronie albo realizowaniu interesu publicznego. Występują tu stosunki prawne o charakterze nie równorzędnym. Należą do niego takie dziedziny prawa jak: administracyjne, konstytucyjne, karne.
36.Prawo prywatne to przepisy, które chronią interes prywatny. Przepisy zaliczane do prawa prywatnego kształtują stosunki prawne o charakterze równorzędnym tzn. że jedna i druga strona są w równorzędnej pozycji, jeden podmiot nie ma władzy nad drugim. Należą do niego takie dziedziny jak: prawo cywilne, prawo spółek handlowych.
37.Jednostki nie posiadające zdolności do czynności prawnych maja zdolność prawną, czyli są podmiotami praw i obowiązków ale nie mają osobowości prawnej tzn. że nie są samodzielne jeżeli chodzi o odpowiedzialność za zobowiązania. Są to np. spółka jawna, komandytowa, komandytowo-akcyjna.