7. Stres, rodzaje, nerwowe i hormonalne podłoże reakcji stresowych.
Stres - to stan organizmu w czasie działania na niego różnych czynników zew i wew. tzw. stresorów. Mogą to być czynniki fizyczne, psychiczne, infekcyjne. W wytwarzaniu stresu, czyli reakcji na stresory, udział bierze układ hormonalny i układ autonomiczny.
Rodzaje stresu:
a)stres biologiczny - jego objawem jest ból
b)stres psychiczny - powstaje w wyniku zaistnienia danej sytuacji, zaburza nasz spokój i równowagę psychiczną
c)stres emocjonalny - zaburzenie równowagi między procesem pobudzania i hamowania, prowadzi do przeciążenia układu nerwowego. Prowadzi do frustracji.
d)stres moralny - związany z oceną osoby przez społeczeństwo, jej zachowanie społeczne.
e)stres krótkotrwały - (dobry stres) - lekki i przyjemny, mobilizujący.
f)stres przewlekły - powstaje gdy człowiek pozostaje długo po działaniem stresora lub stresor jest bardzo silny. Długotrwały stres znacznie pogarsza kondycję organizmu.
Układ hormonalny odgrywa niebagatelną rolę w reakcji stresowej. Głównym szlakiem który działa w odpowiedzi na stres jest `oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa'. Wskutek zadziałania stresora zostają pobudzone neurony jądra przykomorowego powodujące uwalnianie kortykoliberyny (poprzez układ żył wrotnych) do przedniego płata przysadki mózgowej. Kortykoliberyny powodują zwiększenie wydzielania ACTH, który jest hormonem stymulującym korę nadnerczy do produkcji glikokortykosteroidów. Kortykoliberyna pobudza również neurony noradrenergiczne, dochodzą do układu limbicznego i kory mózgu. Układ limbiczny działa mobilizująco na neurony przedwspółczulne rdzenia przedłużonego, przekazujące pobudzenie na neurony współczulne rdzenia kręgowego. Następuje pobudzenie układu współczulnego(części układu autonomicznego) dzięki czemu następuje reakcja wielu narządów na raz(chociaż nie koniecznie wszystkich).
Do pobudzenia układu współczulnego przez adrenaline przyczyniają się glikokortykosteroidy działające na rdzeń nadnerczy powodując przejście noradrenaliny w adrenaline.
Glikokortykosteroidy w odniesieniu do stresu, powodują podniesienie poziomu glukozy we krwi i wolnych kwasów tłuszczowych aby ilość energii była wystarczająca do wysiłku związanego ze stresem. Działają też przeciwzapalnie. Jednak zbyt długi stres powoduje rozkładanie białek odpornościowych przez hormony, co wiąże się z obniżeniem odporności.
Stres wpływa dwojako na pamięć. Przy łagodnym stresie, powstają niewielkie dawki glikokortykosteroidów, pobudzone zostają wtedy receptory MR (w hipokampie) prowadzi to do powstawania śladów pamięciowych. Dodatkowa aktywacja receptorów GR (przy dużym stresie i dużym stężeniu glikokortykosteroidów) powoduje upośledzenia pamięci.
W czasie stresu uwalnia się też beta-endrofina, dochodząca do istoty szarej okołowodociągowej, powodując tłumienie bólu.