8269


Małgorzata Smoczyńska

Szkoła jońska jako przejaw nowego sposobu myślenia o świecie

Na przełomie VII i VI w. p.n.e. w Grecji kulturowe i społeczne warunki sprawiły, że zaczęła kształtować się podmiotowość jednostki, która potrafi myśleć w sposób samodzielny. Dzięki temu następuje zwrot od mitologicznego sposobu tłumaczenia przyrody i występujących w niej zjawisk do tłumaczenia sposób odnoszący się do ich właściwości fizycznych. Mitologia przedstawiała świat w sposób statyczny, a więc obcy ludzkiemu poznaniu. Grecy wierzyli w legendy i mity, ale dostrzegali również to, że otaczający świat ulega przemianom. Nowy sposób myślenia spowodował powstanie nauki opartej na obserwacji, doświadczeniu, wiedzy, ale także, a może przede wszystkim - mądrości. Twórcy nauki uważani są za twórców filozofii.

Pierwsi filozofowie byli ludźmi aktywnymi, obserwującymi gospodarkę i umiejącymi zarabiać na spekulacjach handlowych. Ich dociekania teoretyczne miały również cel praktyczny. Starając się wyjaśniać występujące zjawiska i zmieniającą się rzeczywistość kierowali się względami praktycznymi. Filozofowie dostrzegali kosmiczny ład i porządek, który chcieli poznać i odkryć. Byli przekonani, że właśnie za tym pozornym bezładem zjawisk tkwią: prawo, rozum i logika, które wyrażają istotę cyklicznie powtarzających się prawidłowości przyrody.

Kolebką filozofii był Milet - główne miasto Jonii, port, ośrodek handlu, rzemiosła i kultury lezący u wybrzeży Azji Mniejszej (obecna Turcja - zasypany przez piaski niesione przez rzekę Meander). Jonia to miejsce styku kultury greckiej z kulturami wschodnimi, to miejsce, w którym kształtowały się cywilizacje, idee polityczne i teorie filozoficzne. Dzięki ożywionym stosunkom handlowym z licznymi miastami i koloniami widoczna była kontaktowość, aktywność i otwartość na wszelkie nowości.

W Milecie powstała pierwsza w historii kultury europejskiej szkoła filozoficzna, zwana jońską lub malezyjską. Zaznaczyć należy, że szkoła w tym rozumieniu to grupa osób mających podobne poglądy, a przede wszystkim podejmujących podobne problemy i w podobny sposób je rozwiązujących. Główne pytania, jakie stawiali członkowie szkoły jońskiej to: „skąd wziął się świat?” i „jakie są początki wszechświata?”. Pierwszymi zagadnieniami filozofii były pytania o pochodzenie świata, o początek przyrody, jaki był rodzaj ciał, z których rozwinęła się przyroda, później rozumiana jako pierwotna materia. Jońscy filozofowie przyrody próbowali odpowiedzieć na pytanie, co jest początkiem i zasadą rzeczywistości - szukali substancji - klucza, za pomocą której udałoby się wyjaśnić cały otaczający nas świat.

Pierwszym filozofem szkoły jońskiej, a tym samym pierwszym greckim filozofem był Tales z Miletu - żyjący od około 624 do 547 r. p.n.e. To człowiek niezwykle uzdolniony w wielu kierunkach, typ kupca - przedsiębiorcy, który dzięki podróżom spotykał się z wieloma kulturami i poglądami, przyswajając je i przekazując Grekom. Tales jako pierwszy dowiódł, że średnica koła dzieli je na dwie równe połowy, mierzył wysokość piramid za pomocą cienia, wykorzystując podobieństwo trójkątów, potrafił tez ustalać odległości statków na morzu. Oprócz geometrii interesował się astronomią - przewidział, że 18 maja 585 r. p.n.e. nastąpi zaćmienie słońca. Istotnie podczas bitwy Lidyjczyków i Medów zjawisko to wystąpiło. Wywarło to ogromne wrażenie nie tylko w Jonii, ale również w całej Grecji. Był to pierwszy przypadek, gdy racjonalistyczne obliczenia zatriumfowały nad starymi, uznanymi mądrościami Wschodu.

Tales wykazywał się również mądrością kupiecką, którą wykorzystywał do wzbogacania się. Gdy zauważył, że drzewa oliwne zapowiadają dobry plon wydzierżawił większość pras do tłoczenia oliwy, dzięki czemu zarobił mnóstwo pieniędzy. Był on także szanowanym politykiem, który doradzał współobywatelom zawrzeć pokój i sojusz z innymi miastami Jonii, a nie z Lidyjczykami, którzy szukali sprzymierzeńców do walki z Persją.

Tales był zatem wybitnym przedstawicielem posiadaczy ówczesnych umiejętności i mądrości życiowej: to technik, inżynier, kupiec i podróżnik, a także polityk. Zasługi te sprawiły, że był on zaliczany do grona „siedmiu mędrców”. O ile wszystkie te dziedziny związane były z działaniem praktycznym, to Tales jeszcze próbował dociekać prawdy w dziedzinie teoretycznej, jaką była niewątpliwie rodząca się właśnie filozofia.

Stworzył on pierwszą teorię naukową w Europie, a zapewne także na świecie. Brzmiała ona: „wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa”. O ile jego poprzednicy mówili o postaciach fantastycznych, o bóstwach wody, to Tales mówił o realnym podmiocie. Na pytanie: co jest źródłem wszystkich rzeczy odpowiedział: woda, która stanowi „pierwszą zasadę” zwana później arche. Obserwacja świata przyrody pomogła Talesowi stwierdzić, że wszystko, co żywe jest wilgotne, a martwe wysycha - wszystkie zarodki są mokre. Woda może zamienić się zarówno w parę lotną, jak i zamarzać i tworzyć ciało stałe. Twierdził, że płaska Ziemia spoczywa na wodzie i ma zdolności unoszenia się na jej powierzchni, podobnie jak łódź czy drewniana kłoda, a trzęsienia Ziemi są wynikiem poruszania jej przez podziemne fale. Woda zatem jest życiodajna, ma siłę produktywną, która posiada cechy sprawiające rozwój całej przyrody, jest ona podstawowym i jedynym pratworzywem, jest przyczyną ruchu, życia. W teorii Talesa woda odgrywa rolę wiecznej substancji, której sama natura tłumaczy wszystkie zjawiska przyrodnicze.

Tales jako pierwszy w szkole jońskiej ujmował świat jako pewną całość, która jest w ciągłym ruchu. Jego koncepcja to przekonanie o jedności i wielkości rzeczy, wskazuje na rolę zmiany i ruchu w procesie przekształcania się przyrody.

Innymi przedstawicielami szkoły jońskiej byli: Anaksymander - uczeń Talesa i Anaksymenes- uczeń Anaksymandra.

BIBLIOGRAFIA

1. Collinson D., Pięćdziesięciu wielkich filozofów, Wydawnictwo Zysk i S-ka,

Poznań 1987

  1. King P.J., Filozofowie i 100 największych myślicieli dziejach świata, Elipsa Sp z o.o.,

Warszawa 2004

3. Leszczyński D., Filozofowie i ich filozofie, Wydawnictwo Alta 2, Wrocław 2002

4. Palacz R., Klasycy filozofii, Polskie Wydawnictwo Prawnicze, Poznań 2005

5. Stokes P., 100 największych filozofów, Świat Książki, Warszawa 2007

6. Tatarkiewicz W., Historia filozofii t. I, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2003

7. Tyburski W., Historia filozofii i etyki do współczesności, Wydawnictwo Dom

Organizatora, Toruń 2002



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
8269
8269
8269
8269
8269
8269

więcej podobnych podstron