Antropologia społeczna
H. Moore ,,Płeć kulturowa i status - wyjaśnienie sytuacji kobiet” - REFERAT, cz. II.
Paweł Karamuz
19.05.2008 r.
Płeć kulturowa jako rola społeczna.
Podziały na naturę i kulturę, domowe i publiczne przedstawiane jako międzykulturowo homogeniczne, są problematyczne i potencjalnie źle skonstruowane.
Podporządkowanie kobiet nie jest faktem uniwersalnym.
Relacje płci kulturowych bada się przez analizę tego co mężczyźni i kobiety robią faktycznie (skupienie się na bardziej socjologicznym wymiarze płci kulturowej, rozumianej jako stosunki społeczne). Przy ujęciu socjologicznym często brak trwałej analizy kulturowych wartościowań i ideologii (podejście symboliczne).
ELEANOR LEACOCK- antropolożka marksistowska, krytykująca powszechność podporządkowania kobiet. Wg niej jest to skutek ahistorycznego sposobu analizy, która naznaczona jest etnocentryzmem i wyłącznym skupianiem się na mężczyznach.
Autorka odrzuca:
że status kobiety jest bezpośrednio związany z funkcją dawania życia i wychowywania dzieci,
że rozróżnienie domowe / publiczne jest międzykulturowo ważną perspektywą do badania wzajemnych związków płci kulturowych.
Wg Leacock wszystko to jest zależne od rozwoju własności prywatnej i środków produkcji (za Engelsem).
W społeczeństwach ,,przedklasowych” K i M byli jednostkami autonomicznymi, a ich pozycje były równorzędne w sensie wartości prestiżu.
Kobiety mają istotny wkład ekonomiczny i zależy on od tego czy mają one kontrolę nad:
dostępem do zasobów,
warunkami swojej pracy,
dystrybucją produktów swojej pracy.
Badania Irokezów wykazały, że podział na strefę domową i publiczną nie ma sensu, gdyż ta pierwsza sfera jest jednocześnie życiem publicznym, ekonomicznym i politycznym.
Badania Phillis Kaberry nad kobietami aborygeńskimi (społeczność łowiecko- zbieracka) dały podobne wnioski, pozycja kobiet wynika ze znaczenia ich wkładu ekonomicznego oraz ich kontroli sprawowania nad nim, a także ich uczestnictwa w kobiecych obrzędach, które były cenione zarówno przez mężczyzn, jak i przez kobiety.
Diana Bell twierdzi, że M i K mają równe zasoby władzy (warunkowane płcią kulturową) oraz, że odizolowanie i różnica niekoniecznie muszą pociągać za sobą niższość i podporządkowanie.
Stosunki między płciami sukcesywnie zmieniały:
kolonializm
,,westernizacja”
międzynarodowy kapitalizm (rozwój gospodarczy i prace zarobkowe)
Przykład: handel futrami i działalność misjonarzy jezuickich a relacje między płciami.
KAREN SACKS- antropolożka marksistowska, zakładała, że kobiety nie są całkowicie równe mężczyznom w społeczeństwach bez(przed)klasowych i z tego powodu dopuszcza możliwość badania różnorodności w pozycjach kobiet w tych społeczeństwach. Wg autorki podział pracy pociąga za sobą asymetrię między płciami. Krytykuje stwierdzenie, że status kobiet jest związany z ich rolami jako matek. Proponuje analizowanie pozycji kobiet na podstawie ich stosunku do środków produkcji. Wyróżnia 2 sposoby produkcji w społeczeństwach przedklasowych:
sposób komunalny (M i K równi wobec siebie jako wspólnota właścicieli)
wspólnoty krewniacze (grupy kobiet zbiorowo kontrolują środki produkcji, a rola kobiet jest uzależniona od podziału na siostry (bardziej niezależne, mogą więcej) i żony (bardziej podporządkowane, mniejsze prawa żon).
Prawa i czynności jednej mogą być łatwo oddzielone od praw i czynności drugiej (analiza ta może nie wyjść w momencie gdy nie ma jeszcze rodzin, rozumianych jako autonomicznych jednostek ekonomicznych.
Autorka wykazała błąd dychotomizowania sfery domowej i publicznej.
Założenie Sakcs: jeżeli kobiety i mężczyźni mają równy dostęp do środków produkcji, to z zasady gwarantuje to seksualny egalitaryzm.
,,Mit dominacji męskiej” (często bywało inaczej).
Kulturowe reprezentacje płci mają determinujący wpływ na status i pozycje kobiet w społeczeństwie.
Łączenie tego, co symboliczne, z tym, co socjologiczne.
Jane Collier i Michelle Rosaldo twierdzą, że każda analiza powinna skupiać się zarówno na tym, co ludzie robią, jak i na kulturowych rozumieniach, które warunkują ich działanie.
Proponują łączenie kulturowych idei na temat płci kulturowej z rzeczywiście występującymi stosunkami społecznymi.
Badają społeczności gdzie świadczone są usługi rodzinie panny młodej. Dary składane przez zięciów ustanawiają długotrwałe więzi z rodzicami panny młodej poprzez świadczenie pracy i dostarczanie żywności (kształtuje się zespół zobowiązań i stosunków społecznych). Inaczej jest w drugim typie społeczności gdzie Pan młody składa ofiarę krewnym żony, które są zapłatą za jego prawa do jej pracy, sfery aktywności seksualnej i potomstwa.
Analiza płci kulturowej powinna opierać się na sposobie organizacji małżeństwa (to koresponduje z różnicami w ekonomicznej i politycznej organizacji).
Janet Siskind i Gayle Rubin twierdziły, że pokrewieństwo i małżeństwo są silnymi wyznacznikami sposobów konstruowania idei płci kulturowej. Małżeństwo jako związek silnie upolityczniony (ponieważ ustanawia stosunki z innymi jednostkami oraz ustanawia stosunki produkcyjne, wzajemne prawa i zobowiązania. Poprzez konkurencyjne oczekiwania M i K - w kontekście szczególnego zespołu związków ekonomicznych i społecznych - konstruowane są pojęcia płci kulturowej.
Badania nad kenijskim ludem Marakwet, wykazuje, że różnice między płciami zależą od różnej społecznej I ekonomicznej roli kobiet I mężczyzn w tym społeczeństwie. Siła stereotypów odnoszących się do płci kulturowej nie dotyczy jedynie sfery myślowej, mają one swą rzeczywistość materialną, która to przyczyniła się do wzmocnienia społecznych i ekonomicznych warunków, w których zostały one wypracowane i w których są stosowane.
Kobiety jako osoby.
Myślący aktorzy i ich strategie. Strukturalizm. Badanie doświadczeń kobiet, ,,doświadczającej jaźni” i ,,osoby”.
Elizabeth Faithorn twierdzi, że należy badać relacje męsko-kobiece, w których kobieta postrzegana jest jako jednostka dysponująca kontrolą i swoistą władzą.
Daryl Feil- kobiety w Nowej Gwinei są ,,osobami”.
Annette Weiner- postrzeganie kobiet jako autonomicznych jednostek.
Marilyn Strahern- wskazuje na sposoby, w jakie zachodnie pojęcie jednostki zakłada podział życia społecznego na sferę domową i publiczną. W kulturze zachodniej kobiety mogą być postrzegane jako coś gorszego, z powodu ich związku raczej z tym co naturalne, z dziećmi i sferą domową niż z kulturą i ze społecznym światem spraw publicznych, w których to zwykle widzi się domenę mężczyzn. Stąd bierze się powszechne podporządkowanie kobiet i traktowanie ich jako kogoś gorszego. Poniżająca natura zaangażowania w sferę domową jest pewnym konstruktem kultury zachodu. Zupełnie inne myślenie prezentuje lud zamieszkujący obszary Papui Nowej Gwinei- HAGEŃCZYCY:
,,… za sprawą symbolizmu I konwencji kobiecość jest związana z domowością, a domowość z kolei może symbolizować zainteresowania przeciwstawne do publicznych I związanych ze zbiorowymi zainteresowaniami mężczyzn. Nie powoduje to jednak, by hageńskim kobietom zagrażała możliwość, tak poniżająca w naszym własnym systemie, iż są czymś gorszym niż właściwymi osobami.”
Zasługą Strahern jest zwrócenie uwagi na to, że konstrukty odzwierciedlające płeć kulturową są powiązane z pojęciami dotyczącymi jaźni, osobowości i autonomii.
WNIOSEK KOŃCOWY:
Należy badać związki pomiędzy symbolicznymi czy kulturowymi aspektami życia społecznego oraz społeczne i ekonomiczne warunki, w jakich przebiega życie jednostek.