Katarzyna Białowolska
I WL
Gr. 4
Bordetella
Pałeczki Gram(-) z rodzaju Bordetella zaliczane są do grupy pałeczek niefermentujących, wybrednych- trudnohodowlanych. Ze względu na chorobotwórczość i, jak donoszą ostatnie doniesienia, wciąż istniejący problem, najważniejszym z gatunków tego rodzaju jest Bordetella pertussis- jako czynnik etiologiczny krztuśca. Do rodzaju tego zaliczany jest również gatunek B. parapertussis oraz B. bronchiseptica.
Bordetella pertussis- laseczka krztuśca
Bakterie te są bardzo małe, przez co zaliczane są do ziarniako-pałeczek , katalazo- i oksydazo- dodatnie. Nie wytwarzają indolu ani ureazy. Jako wybredne pałeczki, do ich hodowli należy stosować odpowiednich i specjalnych podłóż takich jak np. agar Bordet-Gengou lub agar Regan-Lowe. Wytwarzają toksyny działające na wewnątrzkomórkowe mechanizmy regulacyjne dzięki aktywności cyklazy adenylanowej. B. pertussis jest czynnikiem etiologicznym zakaźnego krztuśca (kokluszu). Do roku 1930 była ona jedną z najczęstszych przyczyn umieralności niemowląt i dzieci. Dzięki zastosowaniu szczepien ochronnych (szczepionka Di-Per-Te w skład której wchodzą: anatoksyna błonicza, zabite, otoczkowe bakterie Bordetella pertusis i anatoksyna tężcowa) znacznie zmniejszyła się zachorowalność na koklusz. Tymniemniej ostatnie doniesienia WHO są mało optymistyczne: w 2003 roku odnotowano 17,6 mln przypadków zachorowań, z czego 90 % pacjentów pochodziło z krajów dobrze rozwiniętych, a ok. 290 000 umarło w przebiegu tej choroby. B. pertussis jest bardzo powszechnie obecną bakteria, dlatego też uważa się, że każdy, kto nie został zaszczepiony może zachorować na krztusiec. Jest to dość istotne, gdyż ostatnimi czasy zauważa się tendencję do odchodzenia od szczepień- często winę ponoszą rodzice bojący się częstych odczynów poszczepiennych. Szczepionka przeciw krztuścowi jest skuteczna w 80-95 proc. W razie zakażenia, u dzieci szczepionych objawy choroby w ogóle nie wystąpią lub będą zdecydowanie słabsze. Wytworzone przeciwciała utrzymują się w organizmie przez 3-5 lat. Zanikają całkowicie po upływie 12 lat. Trwałe uodpornienie, na całe życie, następuje tylko w wyniku przebytej choroby. Okres wylęgania wynosi od 6 do 12 dni.
Pierwsze objawy krztuśca są trudne do rozpoznania, ponieważ pojawiają się dopiero po 3-14 dniach od zakażenia. Początkowe objawy sugerują zwykłe przeziębienie: katar, kaszel, nieco podniesiona temperatura ciała. kaszel może być również traktowany u dzieci jako objaw nie wyleczonego przeziębienia, przewlekłego zapalenia oskrzeli lub u dorosłych jako efekt palenia papierosów.Z biegiem czasu kaszel staje się charakterystyczny dla kokluszu - napadowy, męczący, przypominający pianie koguta. Atak zanoszenia się kaszlem może się kończyć wymiotami. Okres napadów tak męczącego kaszlu może trać od 1 do 2 miesięcy. Zwykle stan podgorączkowy, nieżyt nosa, zapalenie spojówek, łagodny kaszel są diagnozowane jako przeziębienie i tak leczone. Charakterystyczne objawy ksztuśca pojawiają się dopiero po upływie 10-14 dni, w drugim etapie choroby. Jest to przede wszystkim napadowy kaszel, spowodowany działaniem toksyn bakteryjnych, uszkadzających tkanki układu oddechowego. W surowicy krwi stwierdza się przeciwciała charakterystyczne dla kokluszu. Liczba białych krwinek wzrasta do 20-40 tysięcy, z ogromną przewagą limfocytów- nawet do 90 proc. Lekiem z wyboru w leczeniu chorych na krztusiec jest erytromycyna. Jednakże stosuje się również klatromycynę.
Bordetella parapertussis i Bordetella bronchoseptica
Pałeczki te charakteryzują się ureazo-dodatnością. Pałeczka B. parapertussis jest czynnikiem etiologicznym krztuśca rzekomego- choroby o podobnym, choć o wiele łagodniejszym przebiegu niż „zwykły” krztusiec. Spowodowane jest to niewytwarzaniem przez te bakterie niektórych toksyn.
B. bronchoseptica jest rzadko występującym patogenem wśród ludzi- od 1911 odnotowano 65 przypadków zachorowania. Wywołuje on również objawy „krztuścopodobne”. Jednakże zdarzają się przypadki zapalenia osierdzia, opłucnej, opon mózgowo-rdzeniowych w przebiegu zakażenia u ludzi. U zwierząt występuje dość często wywołując przewlekłe choroby układu oddechowego.
„Weekly epidemiological record” No. 4, 2005, 80, 29-40
„Medycyna Praktyczna Pediatria 2002/01” prof. dr hab. med. Waleria Hryniewicz