|
II. Poznanie i postrzeganie społeczne Poznanie społeczne - Sposób myślenia ludzi o sobie i o świecie społecznym, a szczególnie sposoby wyboru, interpretacji, zapamiętywania i wykorzystywania informacji społecznych do formułowania sądów i podejmowania decyzji.
Dwa rodzaje poznania społecznego: Myślenie szybki i automatyczne Myślenie kontrolowane - wymaga więcej wysiłku i rozwagi. Obydwa rodzaje mogą ze sobą bardzo dobrze współpracować. Myślenie automatyczne - jest z założenia nieświadome, niezamierzone, mimowolne i nie wymagające wysiłku. Choć różne rodzaje myślenia automatycznego w różnym stopniu spełniają te kryteria, dla naszych celów możemy zdefiniować automatyzm, jak myślenie, które spełnia wszystkie te kryteria lub większość z nich.
Schematy - struktury poznawcze, którymi ludzie się posługują w celu organizowania wiedzy organizowania wiedzy o świecie społecznym, porządkując ją wokół tematów i przedmiotów. Schematy wpływają na to, jak zauważamy, analizujemy i zapamiętujemy informacje. Schematy zawsze zawierają podstawową wiedzę i wyobrażenia, którymi się posługujemy, organizując to, co wiemy o świecie społecznym, i interpretując nowe sytuacje.
Rodzaje schematów: - dotyczące kategorii ludzi - dot. konkretnych jednostek - dot. ról społecznych - dot. Zachowań w określonych sytuacjach
Funkcje schematów: - pomagają nam organizować świat i nadawać mu sens oraz wypełniać luki w naszej wiedzy * poczucie ciągłości, zdolność odnoszenia nowych doświadczeń do wcześniejszych schematów jest tak ważna, że ludzie, którzy stracili tę zdolność, wymyślają schematy tam, gdzie ich nie ma - dzięki schematom można ograniczyć wieloznaczność informacji - jako wskazówki dla pamięci * rekonstrukcje wspomnień są na ogół zgodne z naszymi schematami
Dostępność - Łatwość odszukiwania w pamięci schematów i pojęć, a tym samym wykorzystywania ich do formułowania sądów o świecie społecznym.
Rodzaje dostępności Po pierwsze, schematy mogą być trwale dostępne ze względu na doświadczenie z przeszłości . Schematy te są ciągle aktywne i gotowe do użycia przy interpretowanie niejednoznacznych sytuacji. Po drugie, schematy mogą być czasowo dostępne z bardziej arbitralnych przyczyn.
Wzbudzenie schematu pod wpływem zdarzeń poprzednich - Zwiększanie dostępności schematów, cech lub pojęć przez świeże doświadczenia.
Efekt uporczywości - Utrzymywanie się przekonań o sobie i świecie społecznym, nawet gdy argumenty potwierdzające te przekonania zostały zdyskredytowane.
Samospełniające się proroctwo - Sytuacja, w której (1) oczekiwanie wobec innej osoby wpływa (2) na odnoszenie się do niej, co (3) powoduje, że jej zachowanie jest zgodne z pierwotnymi oczekiwaniami, a zatem przyczynia się do ich urzeczywistnienia.
Kulturowe wyznaczniki schematów - ważnym źródłem naszych schematów jest kultura w której dorastamy. W schematach wpajanych przez kulturę zawierają się struktury pojęciowe, które kształtują nasze rozumienie i interpretacje świata. Schematy, których uczy nas kultura, wywierają silny wpływ na to, co zauważamy w świecie i co utrwalamy w pamięci.
Heurystyki wydawania sądów - skróty myślowe używane do szybkiego i skutecznego formułowania sądów. Heurystyki nie gwarantują poprawności wnioskowania o świecie.
Heurystyka dostępności - zdroworozsądkowa zasada myślenia polegająca na wydawania sądu na podstawie tego, jak łatwo coś przychodzi nam na myśl.
Heurystyka reprezentatywności - skrót myślowy polegający na klasyfikowaniu czegoś na podstawie jego podobieństwa do typowego przypadku.
Informacja o proporcji podstawowej - informacja o częstości występowania przedstawicieli różnych kategorii w danej populacji.
Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania - skrót myślowy polegający na posługiwaniu się liczbą lub wartością jak o punktem wyjścia, do którego często w niewystarczający stopniu dostosowuje się swoją ocenę.
Myślenie kontrolowane - myślenie świadome, zamierzone, dobrowolne i wymagające wysiłku.
Wypieranie myśli - próba uniknięcia myślenia o czymś, wolelibyśmy zapomnieć.
Myślenie kontrfaktyczne - zmienianie w myślach niektórych aspektów przeszłości, aby dopasować je do wyobrażenia, jak mogłoby być.
Bariera nadmiernej ufności - zbyt duże przekonanie o trafności własnych sądów.
Spostrzeganie społeczne - badanie, w jaki sposób tworzymy sobie wyobrażenia o innych ludziach i wyciągamy wnioski na ich temat.
Komunikacja niewerbalna - zamierzone lub nie zamierzone porozumiewanie się bez słów; wskazówki niewerbalne obejmują wyraz twarzy, ton głosu, gesty, podstawę i ruch ciała, posługiwanie się dotykiem oraz spojrzenie.
Kodowanie - wyrażanie lub okazywanie zachowań niewerbalnych, takich jak uśmiech albo poklepanie kogoś po plecach.
Dekodowanie - interpretowanie znaczenia zachowań niewerbalnych wyrażanych przez innych ludzi, na przykład decydowanie, że poklepanie po plecach było wyrazem protekcjonalności, a nie serdeczności.
Pomieszanie afektów - wyraz twarzy, w którym jedna część twarzy ujawnia inną emocje niż druga.
Reguły ujawniania - uwarunkowane kulturowo reguły określające stosowność okazywania zachowań niewerbalnych.
Emblematy - sygnały niewerbalne mające w dane kulturze ogólnie zrozumiałe definicje; zazwyczaj mają bezpośrednie tłumaczenie werbalne, na przykład znak OK.
Teoria roli społecznej - teoria, zgodnie z którą różnice płci w zachowanych społecznych wynikają ze społecznego podziału pracy według płci; podział ten powoduje różnice oczekiwań względem roli płciowej oraz rozwijanie się i obu płci odmiennych umiejętności, a obydwa te czynniki są odpowiedzialne za różnice w zrachowaniach społecznych mężczyzn i kobiet.
Ukryta teoria osobowości - typ schematu używany do grupowania różnych cech osobowości; na przykład wielu ludzi uważa, że ktoś, kto jest uprzejmy, jest zarazem szczodry.
Teoria atrybucji - teoria opisująca sposoby, którymi się posługujemy do wyjaśniania przyczyn własnych zachowań i zachowań innych ludzi.
Teoria podtrzymywania poczucia własnej wartości - teoria, która głosi, że wyobrażenie o nas może być zagrożone zachowanie drugiej osoby i że na wielkość tego zagrożenia wpływa zarówno to, jak bliska jest nam ta osoba, jak i znaczenie jej zachowania dla naszego pojęcia Ja.
Teoria autoafirmacji - teoria sugerująca, że ludzie będą likwidować wpływ dysonansu wzbudzającego zagrożenie dla ich samooceny przez potwierdzenie swej kompetencji w dziedzinie, która nie jest związana z zagrożeniem
Teoria samopotwierdzania - teoria sugerująca, że ludzie posiadają potrzebę potwierdzania swojego pojęcia Ja, bez względu na to, czy to pojęcie jest pozytywne czy negatywne. W pewnych sytuacjach ta tendencja może być w konflikcie z podwyższeniem własnej wartości i usprawiedliwianiem siebie.
Pułapka racjonalizacji - możliwy skutek działania wywołanych w procesie redukcji dysonansu usprawiedliwień samego siebie, które ostatecznie skończą się łańcuchem niedorzecznych i niemoralnych działań.
|