Nawożenie przedsiewne, gdy nawozy wprowadza się do gleby przed siewem roślin, stosując np. orkę lub bronowanie, dzięki czemu są one dokładnie z glebą wymieszane. Większość nawozów używa się właśnie w ten sposób, np. obornik i kompost.
Nawożenie organiczne- nawożenie nawozem, wyprodukowanym z substancji organicznej lub z mieszanin substancji organicznych. Np. obornik, gnojowica, słoma, kompost, liście roślin(buraków). Stosowanie nawozów organicznych nie tylko dostarcza roślinom składników pokarmowych oraz pozytywnie wpływa na jakość gleb, użyźniając ją i wspomagając powstawanie próchnicy. Nawozy organiczne mają jedną zasadniczą zaletę, której zwykle brakuje nawozom mineralnym – działają przez długi okres czasu.
Nawożenie mineralne – potocznie zwane nawożeniem sztucznymi substancjami , wydobywanych z ziemi i przetworzonych lub produkowane chemicznie, wzbogacające glebę w składniki mineralne niezbędne dla rozwoju roślin, poprawiające strukturę gleby lub zmieniające jej kwasowość. Do najważniejszych składników nawozów należą: azot (N), fosfor (P), potas (K).
Nawożenie pogłówne gdzie nawozy są dostarczane do gleby w trakcie wegetacji roślin, często w postaci płynnej (gnojowica, gnojówka itp.). Można tu wyróżnić nawożenie dolistne, gdzie słabo stężony nawóz dostarczany jest bezpośrednio na liście rośliny.
Nawożenie dolistne - polega na aplikowaniu składników pokarmowych bezpośrednio na liście roślin. Taka metoda nawożenia jest odpowiednia szczególnie do szybkiego usuwania nagłych niedoborów składników pokarmowych.
Nawożenie uzupełniające — nawożenie dodatkowe stosowane oprócz nawożenia podstawowego w celu zaspokojenia szczególnych wymagań rośliny lub przeciwdziałania skutkom niesprzyjających warunków wegetacji. Jest ono stosowane bądź przedsiewnie, bądź po wzejściu roślin, bądź też w późniejszym okresie wzrostu.
Skale BBCH – skale wykorzystywane do identyfikacji fitofenologicznych faz roślin uprawnych. Opracowana dla wielu gatunków roślin jedno- i dwuliściennych, i dzięki możliwości szczegółowego określenia etapu rozwoju rośliny. Np. w rolnictwie (czas stosowania pestycydów, zapylanie, ubezpieczenia rolne).
Jaryzacja-oddziaływanie niskimi temperaturami w celu pobudzenia roślin do kwitnienia. Rośliny dwuletnie i ozime, aby zakwitnąć, wymagają przetrzymywania w niskich temperaturach. Dlatego też zboża ozime wysiewa się jesienią, a nasiona przez okres zimy podlegają jaryzacji.
Minimalna temp. Kiełkowania- minimalna temp. Jaka jest potrzebna dla rośliny alby mogła ona wykiełkować.
Przedplon - roślina poprzedzająca roślinę uprawianą po niej na tym samym polu (roślinę następczą).
Zmianowanie, stosowanie następstwa roślin uprawnych przy uwzględnieniu wymagań przyrodniczych i pokarmowych poszczególnych gatunków oraz znaczenia każdego z nich jako przedplonu dla następnego gatunku rośliny uprawianego w ramach zmianowania. Ma na celu harmonijne wykorzystanie składników mineralnych gleby i zapobieżenie zmęczeniu gleby.
Płodozmian, obsiewanie tej samej powierzchni ziemi uprawnej różnymi, odpowiednio dobranymi gatunkami roślin. Określony gatunek rośnie w tym samym miejscu co kilka lat. Stosowanie odpowiedniego płodozmianu (uprawia się na przemian rośliny pochodzące z różnych rodzin) chroni uprawy przed szkodnikami, rozprzestrzenianiem się chorób, wzrastaniem w glebie ilości substancji szkodliwych dla danej grupy roślin, przeciwdziała wyjałowieniu się gleby.
Międzyplon, dawniej poplon – roślina uprawiana między dwoma plonami głównymi na zbiór zielonej masy, na zielonkę, siano, kiszonkę lub na przyoranie jako zielony nawóz. Ich uprawa ma duże znaczenie nie tylko dla produkcji paszy, ale i ze względu na zwiększanie biologicznej aktywności i żyzności gleby.
Energia kiełkowania – określa się ją procentem nasion, które kiełkują wciągu krótkiego czasu (310 dni). Energia kiełkowania mówi o zdolności nasion do szybkiego kiełkowania i jest wskaźnikiem ich żywotności.
Zdolność kiełkowania nasion jest to liczba wyrażająca procent ziaren, które są zdolne wytworzyć zdrowe kiełki w określonym czasie. Te nasiona, które kiełkują szybciej, mają większą wartość siewną. Liczba wyrażająca procent szybko kiełkujących ziarn jest energią kiełkowania.
MTZ- masa tysiąca ziaren (w gramach).
Celność ziarna - odpowiednia wielkość i dorodność ziarna.
Wyrównanie ziarna – procentowy udział ziarna jęczmienia browarnego o średnicy powyżej 2,5 mm.
Rejonizacja upraw Proces celowego rozmieszczenia kierunków produkcji roślinnej nadanym terytorium wg kryteriów przyr. (gleba, agroklimat, rzeźba terenu, stosunki wodne) i ekonomiczno-społecznych (struktura agrarna, zaludnienie wsi, lokalizacja przemysłu rolnego i in. rynków zbytu, warunki komunikacji),celem zachowania walorów środowiska rolniczego.
Desykacja - stosowanie środków chemicznych (desykantów) w celu wysuszenia roślin przed zbiorem.
Regulatory wzrostu są to związki organiczne, które w bardzo małych ilościach, stymulują, hamują lub w inny sposób wpływają na procesy wzrostu i rozwoju roślin. Wywołują wydłużanie się komórek i organów, powodują regenerację brakujących organów, powstawanie zawiązków korzeni, sprzyjają wybijaniu pędów bocznych itp.
Pestycydy– substancje syntetyczne lub naturalne, stosowane do zwalczania organizmów szkodliwych lub niepożądanych, używane głównie do ochrony roślin uprawnych, lasów, zbiorników wodnych, ale również zwierząt, ludzi, produktów żywnościowych, a także do niszczenia żywych organizmów, uznanych za szkodliwe, w budynkach inwentarskich, mieszkalnych, szpitalnych i magazynach.
Herbicydy– rodzaj pestycydów służących do selektywnego lub nieselektywnego zwalczania chwastów w uprawach. Ich stosowanie może stanowić uzupełnienie mechanicznych zabiegów pielęgnacyjnych.
Insektycydy, środki owadobójcze– substancje z grupy pestycydów używane do zwalczania szkodników w uprawach rolnych, lasach, w magazynach z żywnością, a także w mieszkaniach. Zależnie od składu chemicznego insektycydy zabijają owady lub jedynie ograniczają ich rozród, co również wpływa na ilość owadów.
Retardanty, retardanty wzrostu – grupa syntetycznych regulatorów wzrostu i rozwoju roślin o różnej budowie chemicznej. Cechą wspólną grupy jest hamowanie wzrostu roślin wyższych. Związki zaliczane do retardantów stosowane są w rolnictwie i ogrodnictwie w celu ograniczenia wydłużania pędów, bez jednoczesnego zahamowania produktywności uprawianych roślin
Odmiana– kategoria systematyczna niższa od podgatunku, wyższa od formy. Wyróżniana na podstawie zbioru cech stanowiących odchylenie od wzorca gatunku, występującego u dużej grupy osobników.
Heterozja– zjawisko polegające na zwiększeniu wartości fenotypowej cech ilościowych pierwszego pokolenia mieszańców w odniesieniu do homozygotycznych rodziców.
Wyleganie zbóż – trwałe pochylenie się zbóż u podstawy źdźbła lub w międzywęźlach.
Porastanie zbóż niekorzystne zjawisko kiełkowania ziarna przed siewem. . Zboże najczęściej porasta po sprzęcie na pokosach lub w snopkach, rzadziej przed żniwem w kłosach lub po omłocie w spichrzach.
Mikotoksyny– są to wtórne produkty przemiany materii grzybów pleśniowych. Zdolność do ich wytwarzania jest naturalną i dość często występującą cechą. Ich szkodliwe działanie względem organizmów żywych ujawnia się już w niewielkich stężeniach, czyli na poziomie około jednego miligrama w kilogramie ziarna zbóż, przetworów zbożowych, pasz i innych produktów.
Poślad- ziarno zbóż gorszego gatunku oddzielone podczas czyszczenia zboża
lub nasiona innych roślin niedostatecznie wykształcone lub uszkodzone przez szkodniki,używane jako pasza.
Fazę strzelania w źdźbło, poznaje się po ukazaniu się pierwszego węzła na pędzie głównym nad powierzchnią gleby. Do osiągnięcia tej fazy konieczne jest przejście przez rośliny stadium jarowizacji.
Zimotrwałość, odporność roślin na niekorzystne warunki klimatyczne panujące zimą (niskie temperatury, wiatry, suszę lub zbytnią wilgotność, brak okrywy śnieżnej, skorupę lodową).
Produktywność – intensywność, z jaka rośliny gromadzą energię w postaci substancji organicznej. Jest to pojęcie dynamiczne wyrażone za pomocą ilości masy wytworzonej na jednostkę powierzchni liścia lub gleby i czasu (g/cm2, h)
Produkcyjność – całkowita ilość biomasy wytworzonej przez rośliny, niezależnie od jej przydatności użytkowej. Jest to pojęcie statyczne, wyrażone za pomocą jednostek masy (g, kg, t).
Plenność – zdolność do wytwarzania biomasy, która stanowi produkt użyteczny (g/rośl., g/m2, t/ha). Plonem, czyli częścią użyteczną masy organicznej mogą być różne części roślin (nasiona, bulwy, korzenie, kwiaty) zależnie od sposobu użytkowania.
Współczynnik plonowania – stosunek plonu (w pojęciu rolniczym) do wytworzonej ogólnej biomasy. Ze względów praktycznych zamiast ogólnej biomasy, obejmującej również system korzeniowy, często uwzględnia się tylko części nadziemne roślin. Współczynnik plonowania u zbóż wyraża się przez stosunek plonu ziarna do plonu ziarna łącznie ze słomą.
Ubytki – ilość biomasy o jaka zmniejsza się cala biomasa roślin w wyniku podstawowych procesów życiowych w korzystnych warunkach produkcyjnych. Ubytki powstają najczęściej w wyniku użycia części biomasy na wytworzenie organów nieużytecznych, na oddychanie i procesy metaboliczne oraz procesy starzenia się roślin.
Strata – ilość biomasy, o którą obniża się produkcyjność roślin w niekorzystnych warunkach wzrostu. Stary mają miejsce podczas wegetacji i zbioru roślin, na skutek porastania, wylegania, kruszenia, opadania, osypywania, oraz w wyniku wystąpienia chorób, szkodników i chwastów.
Wierność (stabilność) plonowania – powtarzalność plonów w rożnych latach i w rożnych warunkach ekologicznych. Plenność roślin jest uwarunkowana genetycznie, lecz większość cech roślin i związanych z nimi poziom plonowania ulega zmianom pod wpływem czynników zewnętrznych (warunki przyrodnicze, agrotechnika). Zmienności podlegają nie tylko cechy ilościowe, lecz także jakościowe. Na ogół w miarę wzrostu plonu pogarsza się jego jakość.
Okres wegetacyjny – okres ze średnią dobową temp. => (równą większą) 5 st. C.
Okres wegetacji – okres od siewu do zbioru (odnosi się do rośliny).
COBORU – centralny ośrodek badania roślin uprawnych
PDO – porejestrowe doświadczalnictwo odmianowe
Ciepłolubność – zależy od temp. Kiełkowania
Usłonecznienie – jego czas ma duże znaczenie dla kształtowania się pogody, jej warunków cieplnych, jak i długości okresu wegetacyjnego. Średnie roczne usłonecznienie w Polsce wynosi zaledwie 40% możliwego (docieranie promieni słonecznych zależy w dużej mierze od czystości i wilgotności powietrza oraz zachmurzenia). Długość czasu nasłonecznienia wpływa istotnie na sumy temperatur dobowych.
- Fazy rozwojowe:
Spoczynek – ziarniak
Kiełkowanie – kiełek
Listnienie – 1., 2., 3. liść właściwy
Krzewienie – 1., 2., 3. pęd boczny
Strzelanie w źdźbło – 1., 2., 3. kolanko
Kłoszenie – kłos
Kwitnienie – kwiaty
Zapylenie – kwiaty zapylone
Zapłodnienie – kwiaty zapłodnione
Wypełnienie ziarniaka – ¼, ½, ¾ wypełnionego ziarniaka,
Dojrzewanie – d. mleczna, d. woskowa, d. pełna
Koniec okresu wegetacji
- Wigor nasion wyraża zdolność do wytwarzania zdrowych i dobrze rozwijających się siewek oraz roślin w szerokich granicach różnych czynników środowiska.