NAZWA	BUDOWA	ŻYWICIEL	UMIEJSCOWIENIE	OBJAWY	ROZWÓJ	JAJO	WEKTOR	CHARAKTERYSTYCZNE
Pediculus humanus capitis	wtórnie bezskrzydłe, głowa mniejsza od tułowia, ap.gębowy kłująco-ssący	człowiek	włosy głowy	swędzenie głowy i karku, sklejone włosy, liczne czerwone ślady ukąszeń i kał	samica składa 7-10 jaj/dzień, po tygodniu wylęg, 14-20 dni do imago	gnidy, u nasady włosa, żółtawe, białawe, z wieczkiem, przyklejone minimum ½ długości, POJEDYNCZE	Rickettsia provazeki (dur), Rickettsia quintana (gorączka pięciodniowa), Borrellia recurrentis, B. barbera, B. carteri (dury powrotne)	bez żywiciela 24-48 h; u ludzi długo zakażonych pigmentacja skóry – tzw. choroba włóczęgów; szybko przenoszona wśród przedszkolaków
Pediculus humanus corporis		człowiek	odzież	rozlany obrzęk skóry, wysypka, zgrubienia i pęknięcia skóry				bez żywiciela do tygodnia; wzmożona aktywność w czasie wojen i dużych migracji ludności
Phthirus pubis	zatrzaskowe pazurki na 2 i 3 odnóżach, drobne szczecinki (-> świąd)		okolica łonowa, krocze, pachy, wąsy, włosy na klacie	niebieskawe plamki w miejscu wkłucia, egzemy, nocne swędzenie, wtórne zakażenia bakteryjne	50 jaj 5-8 dni larwy 13-16 dni imago	u podstawy włosa		bez żywiciela kilkanaście godzin; przenoszone płciowo
Haematopinus suis		świnia	fałdy skóry szczęk, karku, nasada małżowin, wew strona kończyn	świąd nocny, ogryzanie, ocieranie, guzki	jajorodne, z jaja wykluwa się nimfa która po 3 linkach przechodzi w formę dojrzałą		różyca	swoistość
Haematopinus eurysternus		bydło	miejsca gęsto owłosione, uszy, grzbiet	świąd, łysiny z wylizywania
Haematopinus asini		koń, osioł, muł	nasada ogona, kłąb, grzywa	świąd, cała sierść jak posypana kaszą, nastroszona i powycierana sierść				bez żywiciela 2-3 dni
Linognathus setosus		pies, lis, fretka	głowa, szyja, grzbiet, boki, nasada ogona	niepokój, drapanie, ocieranie, wygryzanie
Linognathus vituli		bydło
Linognathus ovillus		owca
Linognathus stenopsis		kozy, owce
Menopon gallinae	samica 1,7 mm, samiec 1,8 mm, żółtawe, trójkątna głowa, najbardziej owłosiony, dużo szczecinek, ap.gębowy typu gryzącego, po stronie brzusznej, zaopatrzony w dwie żuwaczki ząbkowane na końcach	kury, kaczki, gołębie	pióra na całym ciele, rzadko skóra	niepokój, ocieranie, ogryzanie, drapanie, gronkowcowe zakażenia przyranne, zapalenie skóry, zmatowienie, nastroszenie, wypadanie sierśći, łuszczenie nabłonka	przeobrażenie niezupełne – larwa linieje 3 razy rozwój trwa 3-4 tyg. 10 do 30 jaj/dzień 5-8 dni larwy kilka tygodni do miesięcy	JEDNO OBOK DRUGIEGO, przyklejone tylko samym czubkiem, nie przy samej skórze bo za gorąco i za wilgotno		larwy wrażliwe na temperaturę powyżej 37,8C NIE ODJADAJĄ Ż!!! żrą pióra, włosy, martwy naskórek, strupy
Lipeurus caponis	samica 2,2mm, smiec 2,5 mm, pólkolista głowa, wydłużony kształt ciała	kury, perliczki, bażanty	pióra
Goniocotes gallinae	samica 0,7-0,8mm, samiec 1,2mm, długość i szerokość głowy równe, z przodu zaokrąglona, kolor brudnożółty z brązowymi pasami	kury, bażanty	pióra
Trichodectes canis	samica 1,9mm, samiec 1,7mm, głowa prawie kwadratowa, lekko wcięta na przedzie	pies, kot	włosy, głównie na szyi i głowie
Felicola subrostrata	samica 0,9mm, samiec , głowa kształtu sercowatego	kot	włosy i skóra
Bovicola bovis	najkrótsze włoski, wręby na odwłoku, największy stosunek głowa:ciało	krowa
Bovicola ovis		owca
Bovicola caprae		koza
Werneckiella equi	samica 1,9mm, samiec 1,6 mm, długość głowy równa szerokości, bardzo wyraźna segmentacja odwłoka, kolor żółtobrązowy	koń, osioł	szyja, kłąb, intensywnie – całe ciało	„łupieżenie”, niepokój, świąd, ocieranie, strupy i wyłysienia		na środku włosia	niedokrwistość zakaźna koni	bez żywiciela do 10 dni nie piją więc nie działa iwermektyna (logiczne :P)
Ctenocephalides canis	samica 2,8-3,0mm, samiec 1,5-2,2mm, zaokrąglona głowa, ciało schitynizowane, spłaszczone bocznie, ap.kłująco-ssący – na labium dolnej są połączone w rynienkę głaszczki, w których przesuwają się zuwaczki z labium górną tworzą kłujkę; gardziel na podobieństwo pompy ssącej	pies, kot, szczur, mysz	u nieruchomych zw. jaja na skórze, gdzie rozwijają się larwy	świąd, ocieranie	przeobrażenie zupełne jajo/larwa/poczwarka/imago 1-4 jaj/dzień 6-10 dni larwy (ap.gryzący) linka 1 5-114 dni druga linka i kokon z oprzędu imago	białawe, później żółte, opada do gniazd i legowisk	nosacizna rzekoma	szybka defekacja, zwłaszcza po pierwszym ssaniu lubią wilgoć i niską temperaturę
Ctenocephalides felis	samica 2,5-3,2mm, samiec 1,5mm, głowa dwukrotnie dłuższa od jej szerokości, dłuższe kolce grzebyków policzkowych	60-70% na psach, kot			2-8 dni jajo 7-18 dni larwa 2-14 dni poczwarka
Xenopsylla cheopis	samica 2,1-3mm, samiec 1,4-2mm, bezgrzebieniowa, samica ma zbiornik nasienny	gryzonie			3 tygodnie 2-10 dni jajo 12-84 dni larwa 7-182 poczwarka		dżuma, dur endemiczny szczurzy, myksomatoza królików	ciepły klimat 21-27^C w Polsce w Gdyni bez żywiciela 10 mcy zostaje w legowiskach
Leptopsylla segnis	grzebyk policzkowy złożony z 4 kolców	mysz						niechętnie ssie człowieka
Ceratophyllus gallinae	samica 2,5-3,5mm, samiec 2-2,5mm, okrągła głowa, bezgrzebieniowe	kury, ptaki domowe, gołębie	skóra	świąd, dokuczliwy dla wysiadujących			kokcydia, salmonelozy
Pulex irritans	samica 2,5-3,5mm, samiec 2-2,5mm, brunatna, smica ma zbiornik nasienny	człowiek		świąd	rozwój 500 dni 400-500 jaj/dzień 3-10 dni jajo 7-14 (202) dni larwa 3 linki 7-10 (239) dni poczwarka w oprzędzie imago		Francisiella tularensis, tularemia, bruceloza, wąglik, tyfus plamisty, trąd ludzi, dur plamisty, larwy Dipylidium caninum, Hymenolepis diminuta, H. fraterna	zakurzone miejsca, szczeliny podłogi bez żywiciela 125 dni
Tunga penetrans	1 mm, samiec wolnożyjący, samica pasożyt okresowy, czerwonobrunatna	człowiek, świnia	głównie kończyny - pod paznokciami, szpary międzyraciczne	guzy, obrzęki	rozwój 17-21 dni samica wystawia kilka pierścieni odwłokowych przez otwór w skórze i składa jaja, potem wypada sama		zgorzel gazowa	tereny subtropikalne
Melophagus ovinus	3-5mm, gruszkowaty duży odwłok, szeroka głowa, stopki zakończone dwuzębnym pazurem, rdzawy	owca, koza	skóra, wełna	ukłucie nie boli, ale powoduje świąd; wełna zabarwiona na zielono wydalinami, skołtuniona, wypadająca od ocierania	samica rodzi 5 do 15 larw w życiu 12 godz. larwa 2-5 tyg. czerwonomiedziane poczwarki, później czarne – jak pestki jabłek			żyworodne!!!
Lipoptena cervi	spłaszczone, brunatny odwłok z czarnymi plamami, wtórnie bezskrzydłe	jeleniowate, dzik, człowiek	skóra					po utracie skrzydeł zostaje kikut
Oestrus ovis	10-12mm, szarożółty z ciemnymi plamami	owce	j.nosowa->zimowanie w zatokach->przepoczwarzenie w ziemi->zatoki->k.sitowa->j.mózgowa	kołowacizna rzekoma, śłuzowo-ropny wypływ z domieszką krwi z nosa, kaszel, utrudnienia w oddychaniu	cykl 1 rok samica składa 30-40 larw w okolice j.nosowej 9-10 mcy w zatokach larwy od III do V środowisko 2-6 tyg. poczwarka w ziemi imago	larwy żółtawe, spłaszczona brzuszna powierzchnia segmentów pokryta kolcami, segment głowowy po brzusznej ma 2 czarne haki		żyworodne wg niektórych autorów odróżnienie od cenurozy w której brak wypływu
Rhinoestrus purpureus	8-11mm, czerwonopurpurowe, koniec odwłoku ścięty pokryty plamami, prawie nieowłosiony, pokryty licznymi guzami	koń, muł	j.nosowa, larwy w k.sitowej, zatoki czołowe i klinowe, gardło	śłuzowo-ropny wypływ z domieszką krwi z nosa, kaszel, utrudnienia w oddychaniu	samica składa 40 larw do worka spojówkowego lub nozdrzy 9-10 mcy migracja larw do U i dwukrotna linka przepoczwarzenie w glebie
Hypoderma bovis		bydło	sierść tylnych kończyn, wymię, dolne partie, boki ciała	spadek mleczności, słabsze przyrosty, żółtozielono zabarwione korytarze galaretowaty wysięk w tk.podskórnej -> niedowłady/porażenia (ucisk rdzenia), największe szkody w obrębie najwartościowszych partii skóry	4-7 dni jajo 3-4 mce larwy L1 wzdłuż powięzi splotów nerwowo-naczyniowychdo kanału kręgowego i tk.tł.nadoponowej i tam zadekowanie na 3-5 mcy (od XII do III/IV) opuszczenie kanału kręgowego III/IV przez L1 do tk.łącz. pod skórą grzbietu po 7-8 dniach linienie->L2 L2 drąży w skórze grzbietu i oddycha O2 atm. po 30 dniach linka do L3 (30 mm, podłużna baryłka) 7-10 tyg. pod skórą – guzy gzowe początek VI –wypadanie 4-6 tyg. poczwarka w ziemi imago, loty godowe	jedno jajo do włosa		przy kiepskim wyciskaniu może dojść do wstrząsu anafilaktycznego trudności w zwalczaniu: -lata na 5km -duża płodność samic -krótki okres patentny i bardzo długi prepatentny -konieczność leczenia przed pojawieniem się objawów-guzów gzowych -karencje (mleczne!!!) nie leczyć w trakcie obecności larw w kanale kręgowym, bo martwe mogą skutkować objawami nerwowymi
Hypoderma lineatum		bydło	przednie kończyny i śródpiersie	galaretowaty wysięk w bł.podśluzowej przełyku i zmiany martwicowe mm, zwężenie światła przełyku (obrzęki, procesy zapalne), trudności w połykaniu, największe szkody w obrębie najwartościowszych partii skóry	4-7 dni jajo larwy migrują ze skóry do ściany przełyku i tam zadekowanie do tk.łącz. pod skórą grzbietu linienie->L2 L2 drąży w skórze grzbietu i oddycha O2 atm. poł II-poł III linka do L3 7 tyg. pod skórą – guzy gzowe od IV do drugiej połowy V –wypadanie poczwarka w ziemi imago, loty godowe tylko w VI	5-20 jaj rzędem na jednym włosie
Hypoderma diana		zwierzyna płowa
Gastrophillus intestinalis	12-15 mm, gęsto owłosione, długie i zagięte pod odwłok pokładełko, zółto-brunatno-czarne, przezroczyste skrzydła z ciemnymi plamami, narządy gębowe uwstecznione		włosy przednich kończyn, barków, przednich cz. ciała -> żołądek	czasem bezobjawowo intensywna, długa inwazja -zap., perforacje, kraterowate nadżerki, głębokie wrzody gzowe bliznowaciejące, przekrwienie bł.śl margo plicatus, zap. otrzewnej, objawy morzyskowe, śmierć w okresie wędrówek larw – zmiany zap. na skórze głowy oraz w bł. śl. j.ustnej	samica składa w VII-VIII 900-1500 jaj na włosach 1-2 tyg w jaju L1 klucie po dotknięciu językiem połykanie larw wnikanie w bł.śl. języka 21-28 dni w języku -> L2 opuszczenie języka i połknięcie -> żołas 9-10 mcy w bł.śl cz. wpustowej żołądka -> L3 L3 -> objawy wydalenie z kałem 3-7 tyg. poczwarka imago loty VII-VIII przez 14-20 dni	1,25 mm stożkowate, poprzecznie prążkowane		główny gatunek gza w Polsce larwy określonego gatunku w konkretnych częściach UP
Gastrophillus heamorrhoidalis			okolica twarzowa, włosy i skóra warg -> żołądek, prostnica
Gastrophillus inermis			policzki -> prostnica
Gastrophillus nasalis			żuchwa -> dwunastnica
Gastrophillus pecorum			źdźbła traw !!! -> żołądek, dwunastnica	nadżerki gzowe z obwodowym przekrwieniem
Gastrophillus veterinus
Gastrophillus nigricornis
Sarcoptes scabiei var. hominis	2,3-3,5 mm, samica stópki na 1 i 2 parze odnóży, samiec stópki na 1,2 i 4 parze odnóży	człowiek	dolne warstwy warstwy rogowej naskórka
Sarcoptes scabiei var. equi		koń	głowa (łuki nadoczodołowe, małżowiny, wargi), szyja, kłąb -> ciało
Sarcoptes scabiei var. ovis	obły kształt ciała, niesegmentowane, powłoki poprzecznie prążkowane, miejscami pokryte kolcami lub łuskami, krótkie kończyny	owca	głowa (wargi, nozdrza, małżowiny uszne), czasami zginaczowa powierzchnia nadgarstków i skoków
Sarcoptes scabiei var. caprae		koza
Sarcoptes scabiei var. suis		świnia
Sarcoptes scabiei var. canis		pies	głowa (łuki, podstawa uszu, grzbiet nosa), pzedpiersie, podbrzusze, wew. pow.ud -> ciało
Sarcoptes scabiei var. felis		kot	kark, małżówiny -> głowa -> ciało
Sarcoptes scabiei var. cuniculi		królik
Notoedres cati
Knemidocoptes mutans
Knemidocoptes gallinae
Psoroptes equi
Psoroptes ovis
Psoroptes cuniculi
Chorioptes bovis
Otodectes cynotis
Cheyletiella yasguri	haczyki na głaszczkach	psy	dorosłe - zagłębienia naskórka	stan keratołojotokowy w okolicy grzbietu	cykl 5 tyg.(21-35 dni)	pojedynczo do włosów przez oprzęd		„wędrujący łupież” poza żywicielem 2-14 dni
Cheyletiella blakei		koty
Cheyletiella parasitovorax		króliki, ludzie
Neotrombicula autumnalis	samica 2mm, kształt ósemkowaty, kremowa z piórkowatymi szczecinkami	małe ssaki, człowiek	dorosłe – ziemia larwy – skóra między palcami, brzuch, nasada małżowin	zaczerwienienia, guzki i krosty (subst. drażniąca) świąd	3-4 dni larwy na Ż	larwa 225 μm, owalna, czerwonopomarańczowa		rozpoznanie – obecność czerwonych larw
Demodex canis
Demodex cati
Demodex gatoi
Demodex nn
Demodex folliculorum
Demodex brevis
Argas reflexus
Argas persicus
Ixodes ricinus
Ixodes hexagonus
Riphicephalus sanguineus
Dermacentor marginatus
Dermacentor reticulatus
Dermacentor andersoni
Hyaloma marginatum
Dermanyssus gallinae	0,5-0,6 mm szary, po nassaniu 1mm czerwony, nimfy i imago są hematofagami	ptaki, ludzie, ssaki		niepokój, mech drażnienie skóry i toksyczne dział śliny -> stany zap.; anemia, wychudzenie, słaba nieśność, porzucanie lęgów	7 dni cały rozwój w dobrych warunkach			aktywność nocna, masowe
Varroa destructor	różna forma na czerwiach trutni i czerwiach pszczelich	pszczoła	odsysają limfę	osłabione czerwie, niedorozwój skrzydeł, wymieranie roju				poszukiwanie w osypie zimowym
Anopheles macullipenis							malaria endemiczna, malaria lotniskowa, arbowirusy: Tahyna TAH, Calovo CVO, Lednice LED, Ocklebo, gorączka zachodniego Nilu WNF, gorączki krwotoczne: denga i żółta gorączka
Anopheles messae
Culex pipiens							filariozy nicieniowe Brugia malayi, Wuchereria bancrofti (słoniowacizna)
Aedes spp.
Mansonia spp.
Coquilletidia spp.
Culiseta spp.
Ochlerotatus spp.
Phlebotomus papatasi	ciało pokryte gęstymi włoskami, krótsza od komarzej kłujka, skrzydła uniesione do góry (słabo latają)	bydło	pysk, wymię, srom, cz. ciała pokryte cienką skórą	masowy napad -> silna reakcja alergiczna, tzw. choroba Harara			narządowa i skórna lieszmanioza (Leishmania spp.), wirus gorączki trzydniowej Papatasi	aktywność dzienna kosmopolityczne
Culicoides spp.	do 4mm	człowiek	skóra	ukłucia -> bardzo silne odczyny alergiczne -> długotrwały świąd (do miesiąca), trudno gojące się rany				aktywność poranna i zmierzchowa 50 gat. w Polsce żre człowieka
Tabanus spp.	do 3 cm, ap.tnąco-ssący				od 9 mcy do 3 lat w płytkich zbiornikach wodnych	larwy drapieżne, mogą przegryzać ludzką skórę	Loa-Loa, pałeczki tularemii, świdrowce	szczyt aktywności w południe, plagowe, głośny lot
Chrysops spp.	7,5-11mm, ap.tnąco-ssący, czarne lub z żółtymi plamami						filarioza Loa-Loa	cichy lot, imago od V do VII, tną przed burzą
Glossina palpalis				bolesne ukłucie -> świąd	co 10 dni samica rodzi 1 larwę, która zagrzebuje się w ziemi i przepoczwarza		Trypanosoma gambiense, Trypanosoma rhodesiense	środowisko wilgotne szukają wzrokiem -> ciemne kolory
Glossina morsitans							j.w.	środowisko suche
Musca domestica	ap. ssąco-liżący				jednorazowo 100-200 jaj (300-600 w ciągu życia) 8-10°C do tyg. wylęg 20°C 22 godziny klika dni larwa 2mm-> 10-12mm kilka dni poczwarka	1 mm, białawe, wydłużone, lekko wygięte, składane w subst. fermentujących, zwłaszcza nawozie świńskim	jaja Echinococcus granulosus, jaja Taenia saginata, dur brzuszny, cholera azjatycka, czerwonka bakteryjna I pełzakowata, prątki gruźlicy	antropofilne, mogą migrować kilka km, larwy żrą płynne
Stomoxys calcitrans	do 6mm, ciemnobrunatna, 4 brązowe linie na tułowiu, char. stercząca do przodu kłujka do cięcia skóry			bolesne ukłucie	cykl 21-30 dni, dorosła żyje kilka tygodni samica składa 90 jaj w suchym nawozie ze słomą		wirus NZK, ospa drobiu, różyca, świdrowce, tasiemce drobiu, nicienie koni (Habronema microstoma)
Lyperosia irritans Haematobia serrata	3,5-5mm, ciemne czułki i głaszczki, żółtawe przezmianki	bydło	głowa, nasada rogów; pachwiny, podpiersie, miejsca z cienką skórą		składają jaja na defekowany kał		Corynebacterium pyogenes, Staphylococcus spp., Streptococcus spp -> letnie zap.wymienia/ ropowicze zap.wymienia/choroba pastwiskowa	opuszczają żywiciela tylko na czas składania jaj
Calliphora vomitoria	1 cm, duża, opalizująca niebiesko metalicznie, głowa miejscami żółta			myjozy skórne, jelitowe i mm	jednorazowo 200 jaj 8 godz. – 3 dni jajo 10 dni larwy przepoczwarzenie 12 dni poczwarka -> mucha	w pobliżu naturalnych otworów ciała, w ranach	jaja glist, tasiemców, cysty pierwotniaków	przyspieszają gojenie ran – wydz. alantoinę dorosłe-> myjozy; wysysają krew i ropę z ran larwy zanieczyszczają odchodami żywność
Lucilia sericata	6-10 mm, podobna do domowej ale metaliczny połysk opalizujących zielono skrzydeł	owce	jaja w okolicy odbytu, na głowie, na mosznie po kastracji	larwy -> muszyce skórne, jelitowe, moczowo-płciowe larwy niszczą skórę zagłębiając się w niej -> śmierć	samica składa 3000 jaj 35°C larwy z jaj po kilku godzinach	na mięsie, padlinie, w ranach i otworach naturalnych ciała, w upapranej krwią lub kałem wełnie
Sarcophaga haemorrhoidalis	pasiasty tułów, żółta głowa		larwy w padlinie, kale		jednorazowo rodzi 20-40 larw			larwożyworodna przypadkowo może pasożytować w uszach, nosie, jelitach
Wohlfahrtia magnifica	tułów szaropopielaty z trzema czarnymi pasami, odwłok z plamami		oczy, uszy, nos, rany	bardzo bolesna myjoza wędrująca, ropnie, zgorzel, obrzęki	150 larw 1mm jednorazowo	larwy czynnie wnikają b.głęboko do tkanek
Hippobosca equina	7-9 mm, czułki ukrte w jamkach, tułów metaliczny, drobno prążkowany ciemny z białymi plamami, odwłok czarniawy, nogi żółte	koń, osioł, bydło,	skóra nieowłosiona – odbytu i wew. pow. ud	niepokój, rzucanie się koni -> złamania