EKONOMIA MIĘDZYNARODOWA – WYKŁAD 23.10.2012
a) Organizacje międzyrządowe dzielimy na:
- powszechne (otwarte dla wszystkich państw: ONZ, IMF, WHO)
- regionalne (dla państw z określonego regionu: UZE, EFTA, ASEAN)
- organizacje niezwiązane z żadnym regionem (OECD, OPEC)
b) ze względu na przedmiotowy zakres kompetencji:
wszechstronne (ogólne uniwersalne) – mają szeroki zakres kompetencji, obejmują różne sfery i dziedziny życia – LN, ONZ
wyspecjalizowane (funkcjonalne) – ograniczone kompetencje, ograniczony obszar regulacji
- organizacje gospodarcze – EFTA, WTO, IMF
- polityczno-wojskowe – NATO, UZE
- organizacje działające w sferze socjalnej – WHO
- organizacje działające w dziedzinie kultury – UNESCO
c) ze względu na pozycję organów, sposób podejmowania decyzji oraz ich zakres obowiązywania
- koordynacyjne (nie występuje raczej zasada głośnego podejmowania decyzji, chyba że w jakichś wyjątkowych sytuacjach; około 90% organizacji to właśnie organizacje koordynacyjne)
- ponadpaństwowe (każde państwo w sposób wewnętrzny określa zasady ratyfikacji, może to być np. referendum; charakter nadrzędności stosunku do organów wewnętrznych państw; w ważnych sprawach występuje zasada jednogłośności (nie jednomyślności!); decyzje podejmowane na forum tej organizacji mają charakter wiążący, niezależnie od tego, czy byliśmy w tej większości kwalifikowanej czy nie, każde państwo ma się do tych decyzji zastosować)
Organizacje pozarządowe dzielimy na:
a) powszechne (MKOL) i regionalne (Unia Europejskich Federalistów)
b) masowe (Międzynarodowa Konfederacja Związków Zawodowych) i elitarne (Międzynarodowy Instytut Różnych Cywilizacji)
c) otwarte (organizacje ekologiczne) i nie w pełni otwarte (tu należeć mogą tylko osoby z określonych środowisk np. Światowy Kongres Żydów, Światowa Federacja Luterańska, Międzynarodowy Komitet Nauk Prawnych) -> trzeba spełniać pewne kryteria, aby do nich należeć
Ze względu na profil działalności:
a) ideologiczno-polityczne (Międzynarodówka Socjalistyczna, Międzynarodówka Chrześcijańsko-Demokratyczna)
b) związków zawodowych (Światowa Federacja Związków Zawodowych)
c) sportowe (MKOL, Międzynarodowa Federacja Gimnastyczna)
d) wyznaniowe (Pax Christi, Światowa Rada Kościołów)
e) naukowe, oświatowe, kulturalne (Międzynarodowe Stowarzyszenie Nauk Politycznych, Międzynarodowe Towarzystwo Muzyki Współczesnej)
f) pokojowe (Międzynarodowe Biuro Pokoju)
g) humanitarne (Amnesty International, Caritas International, Lekarze bez Granic)
h) zawodowe (Międzynarodowe Zrzeszenie Amatorów)
i) ochrony środowiska (Greenpeace, Przyjaciele Ziemi)
j) wspólnot lokalnych i regionalnych (Rada regionów europejskich)
k) narodów żyjących w diasporze (Światowy Kongres Żydów, Międzynarodowy Związek Romów)
III Ruchy międzynarodowe
mają charakter nietrwały (najczęściej spontaniczny, nastawione na osiąganie jednorazowego celu, np. w kontekście ACTA)
IV Podmioty transnarodowe
korporacje transnarodowe (decyzje podejmowane centralnie, reszta się podporządkowuje)
korporacje międzynarodowe (autonomiczne obszary, jeśli chodzi o proces decyzyjny)
V Podmioty subpaństwowe
partie polityczne, organizacje społeczne, osoby fizyczne
UWAGA, Z TEGO TEMATU BĘDĄ PYTANIA NA EGZAMINIE!
Po co jest handel? Na czym polegają korzyści z wymiany międzynarodowej? Co decyduje o kierunkach wymian międzynarodowych?
Teoria merkantylizmu (XVI – do połowy XVIIw.)
- funkcjonowanie monarchii absolutnych i istnienie pieniądza kruszcowego (srebrne i złote monety)
- podstawą bogactwa państw są zasoby kruszcowe
- koncepcja proeksportowa i antyimportowa
Adam Smith – o bogactwie państwa NIE DECYDUJE ilość kruszców czy poziom dochodu narodowego (to jest jedynie miernikiem bogactwa); bogactwem są wytwarzane dobra pomnażane przez ich cenę; u podstaw bogactwa narodu leży zasób pracy ludzkiej (praca podstawowym bogactwem!);
pojęcie międzynarodowego podziału pracy – specjalizacja w produkcji określonego dobra, by osiągać nadwyżki przeznaczane później na eksport (zapotrzebowanie na pozostałe produkty zaspokajać importowaniem dóbr) specjalizacja oznacza pełną specjalizację (zerowa produkcja jednego dobra, maksymalna produkcja dobra drugiego)
I teoria klasyczna „teoria kosztów absolutnych (przewag absolutnych)” (1776r.)
- ma charakter bezpieniężny (nakład czynnika produkcji niezbędny do wyprodukowania jednostki dobra albo ujęcie wydajnościowe: ile jednostek dobra wytwarzamy w ciągu roboczogodziny)
- mamy 2 państwa
- mamy 2 dobra (Smith używał pojęcia „towary”)
- występuje 1 czynnik produkcji – praca
- nakład pracy niezbędny do wytworzenia jednostki danego dobra określa jednocześnie koszty jego wytworzenia (wydajność jest odwrotnością kosztu, a koszt odwrotnością wydajności)
- występuje doskonała wewnętrzna mobilność czynników produkcji (w obrębie danego państwa czynnik może przemieszczać się bez żadnych ograniczeń, „krawiec jeśli trzeba będzie szewcem” – nie ma problemu ze zmianą branży, pracownika można wykorzystać w dowolny sposób) i brak mobilności zewnętrznej (nie ma migracji i przemieszczania się pracy między państwami) te 2 założenia blokują możliwości zmiany krzywej możliwości produkcyjnych, nie ma zmian w zasobach (pewne uproszczenie, które zastosował Smith w swoim modelu)
- nie ma postępu technicznego (jw.)
- produkowane dobra nie różnią się jakością
- koszty transportu wynoszą zero (uproszczenie: uwzględnienie kosztów musiałoby upieniężnić teorię)
- propagowanie idei wolnego handlu (brak barier handlowych oznacza brak kosztów, czyli formuła pieniężna nie jest konieczna)
- w obu państwach występuje doskonała konkurencja
- eksport = import (kontynuacja krytyki merkantylistycznej; zerowy bilans handlowy mimo wszystko przynosi korzyść; uproszczenie, by uzyskać relację wymienną 1:1 wg Zawiślińskiej)
U podstaw handlu międzynarodowego leżą korzyści z wymiany osiągane przez wszystkich uczestników handlu międzynarodowego. Wystąpią one wówczas, gdy między państwami występują absolutne różnice w poziomie kosztów i wydajności produkcji, tzn. jedno państwo jest absolutnie tańsze i bardziej wydajne w produkcji jednego dobra, a drugie państwo w produkcji drugiego.
Dla osiągania korzyści państwo powinno w pełni specjalizować się i eksportować dobro w wytwarzaniu którego ma absolutną przewagę, natomiast zrezygnować z produkcji dobra, które takiej przewagi nie posiada, a zapotrzebowanie na rynku wewnętrznym zaspokajać importem.
1817r. teoria Riccarda „przewag komparatywnych” („kosztów komparatywnych”/”przewag względnych”/”kosztów względnych”)
- zdarza się, że jedno państwo ma przewagę w wytwarzaniu obu dóbr, drugie jest droższe i mniej wydajne, a mimo to dokonuje się wymian
- D. Riccardo przejął założenia modelowe Smitha
U podstaw wymiany międzynarodowej leży możliwość osiągania korzyści z handlu międzynarodowego. Jednak korzyści te będą występowały wówczas, gdy między państwami występują względne (komparatywne) różnice w poziomie wydajności i kosztów produkcji. Oznacza to, że państwo posiadające absolutną przewagę w produkcji obu dóbr nie ma nad droższym i mniej wydajnym jednakowej przewagi w obu dobrach. Jeśli różnice względne w poziomie wydajności i kosztów nie występują między państwami, to nie ma podstaw do korzystnej wymiany międzynarodowej. Jeśli między państwami występują różnice względne, to dla osiągania korzyści z wymiany państwo posiadające absolutną przewagę w produkcji obu dóbr powinno w pełni specjalizować się i eksportować dobro, w którym jego przewaga jest największa. Natomiast importować dobro, w którym jego przewaga jest najmniejsza. Natomiast państwo absolutnie droższe i mniej wydajne w produkcji obu dóbr dla osiągania korzyści z wymiany powinno w pełni specjalizować się i eksportować dobro, w którym jego strata jest najmniejsza, a importować dobro, w którym jego strata jest największa.
SPRAWDZIĆ W PODRĘCZNIKU:
- klasyczna teoria handlu międzynarodowego w sytuacji, gdzie występują więcej niż 2 dobra
- model Dortmuscha, Fischera i Samuelsona odnoszący się również do większej ilości dóbr (ujęcie pieniężne odnoszące się do płac i kursów walutowych)
TEORIE NEOKLASYCZNE (wykład 6.11.2012)
- pojawiają się w wieku XX, w okresie międzywojennym (po II wojnie światowej je kontynuowano)
- prawo malejących przychodów, analiza ma charakter krótkookresowy (do 1. roku)
- niepełna specjalizacja międzynarodowego podziału pracy – struktura produkcja nie jest jednolita i monotematyczna, bo nie rezygnujemy całkowicie z produkcji drugiego dobra (a w klasycznych specjalizacja była pełna)
- nowe narzędzia analizy ekonomicznej: mapa społecznych krzywych obojętności (w analizie uwzględniamy preferencje konsumentów, ich zapotrzebowania i gusta)
- każdorazowo punktem wyjścia analizy jest równowaga ogólna (struktura produkcji wytwarzanej w gospodarce, gdzie krzywa transformacji styka się z krzywą obojętności)
- uwzględnia się więcej niż jeden czynnik produkcji
- handel międzynarodowy ma przynosić korzyści każdej ze stron (osiągnięcie wyższego poziomu nasycenia w gospodarce i zróżnicowanie struktury produkcji i konsumpcji)
A. TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW
- Heckscher i Ohlin (1919-1930, później weryfikowano teorię i ją rozszerzano)
- wskazywanie kierunków specjalizacji (jak w teorii klasycznej)
- wyrównywanie się cen czynników produkcji
Mamy 2 państwa i mamy dwa dobra. W obu państwach występują 2 jednolite czynniki produkcji: praca i kapitał. Państwa są w różnym stopniu wyposażone w te czynniki produkcji, ale różnice te trzeba postrzegać nie w ujęciu absolutnym, lecz względnym. Oba czynniki produkcji są niezbędne do wytwarzania obu dóbr (praca i kapitał muszą być zużywane).
O rozstrzyganiu czy dobro jest kapitałochłonne czy pracochłonne, konfrontując relację kapitału do pracy ale w ramach danego państwa.
Ky/Ly > Kx/Lx
Kolejnym założeniem jest to, że w obu państwach występują identyczne gusta i preferencje nabywców (swego rodzaju uproszczenie).
W obu państwach występuje doskonała konkurencja, nie ma żadnych przeszkód zniekształcających działanie mechanizmu rynkowego. Koszty transportu nie są brane pod uwagę. Nie ma barier handlowych. Występuje doskonała mobilność czynników produkcji wewnątrz państw, natomiast nie ma mobilności zewnętrznej (czynniki nie przemieszczają się między państwami, co jest słabością tej teorii). Eksport = import.
U podstaw korzystnej wymiany międzynarodowej leżą względne różnice w zasobach czynników produkcji występujące między państwami. Państwo powinno nie w pełni specjalizować się i eksportować towar, do wytwarzania którego zużywa względnie dużo czynnika produkcji w danym państwie względnie obfitego, natomiast powinno importować dobro, do wytwarzania którego zużywa względnie dużo czynnika produkcji w danym państwie względnie rzadkiego.
| Czynniki produkcji |
Australia | Japonia | Tajwan |
|---|---|---|---|
| Praca | rzadki | średnio | obfity |
| Kapitał | średnio | obfity | rzadki |
| Ziemia | obfity | rzadki | średnio |
| Pszenica (ziemiochłonna) |
eksport | import | samowystarczające |
| Odzież (pracochłonna) |
import | samowystarczające | eksport |
| Statki (kapitałochłonne) |
samowystarczające | eksport | import |
Ciekawostka - Paradoks Leontiewa: W USA w eksporcie nie dominują dobra kapitałochłonne, a w imporcie pracochłonne. USA nie zdominowało rynku importu z powodu protekcjonizmu, bo dbając i chroniąc sytuację na wewnętrznym rynku pracy wspierają produkcję dóbr pracochłonnych. Leontiew zauważył też, że USA są eksporterem kapitału netto (zagranicą wytwarzają produkty, które następnie do siebie sprowadzają).
Twierdzenie Fischera-Ohlina-Samuelsona
Mechanizm zmian cen czynników produkcji powodowany niepełną specjalizacją wynikającą z posiadanych zasobów czynników produkcji (różnic względnych w posiadanych zasobach ) sprawia, że w warunkach wolnego handlu wymiana międzynarodowa przyczynia się do zrównywana się cen czynników produkcji między państwami.
Twierdzenie Storbera-Samuelsona
Uruchamiany przez handel międzynarodowy ruch cen czynników produkcji polegający na wzroście cen czynnika w danym państwie względnie obfitego i spadku cen czynnika produkcji względnie rzadkiego prowadzi do wzrostu realnych dochodów właścicieli czynnika produkcji w danym państwie względnie obfitego i spadku realnych dochodów właścicieli czynnika produkcji w danym państwie względnie rzadkiego. Te zmiany prowadzą do wzrostu realnych dochodów podmiotów w gospodarce w danym państwie (netto efekt jest pozytywny)
ALTERNATYWNE TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO
Model korzyści skali a handel międzynarodowy
Punktem wyjścia w modelu było podważenie wcześniejszego założenia, że jednostkowe koszty produkcji nie zależą od skali produkcji. Korzyści skali występują, gdy wzrost wielkości produkcji wewnątrz przedsiębiorstwa pozwala na obniżenie jednostkowych kosztów wytwarzania (np. poprzez stosowanie nowych technologii, których opłacalność łączy się z dużą skalą – na małą skalę nie opłaca się ich wprowadzać; na pewnym etapie produkcji angażujemy się w samodzielne znajdowanie kanałów dystrybucji itd.).
Zewnętrzne korzyści skali to korzyści, które pojawiają się dla przedsiębiorstwa w postaci spadku tych jednostkowych kosztów wytwarzania wraz ze zmianami, które dokonują się w otoczeniu przedsiębiorstwa. I to bezpośrednio wynika ze zmian wielkości produkcji w skali branży czy gałęzi, a nie pojedynczego przedsiębiorstwa. Np. podmiot wytwarzający na dużą skalę ma szansę, by wpłynąć w gminie na budowę drogi.
Barierą jest pojemność rynku wewnętrznego, która nie pozwala czasem na osiąganie korzyści skali. Wtedy należy szukać innych rynków zbytu, by osiągnąć te korzyści.