4. Czym odróżnia się wychowanie od socjalizacji - zanalizuj oba pojęcia.

Socjalizacja - całokształt wpływów wywieranych na jednostkę przez środowisko społeczno-kulturowe, w którym ona żyje i rozwija się jakby niezależnie od wysiłków, starań wychowawcy i nauczycieli. Proces socjalizacji jest na ogół spontaniczny i mało kontrolowany. Wyróżniamy socjalizację pierwotną i wtórną. Ta pierwsza obejmuje nabywanie wzorców, norm, treści, zachowań najczęściej w obszarze grupy pierwotnej, czyli rodziny. Socjalizacja pierwotna towarzyszy jednostce w pierwszych okresach życia. W tym czasie bardzo znaczący wpływ na dzieci mają rodzice. Reguły działania jednostka przyswaja na zasadzie naśladownictwa oraz w mniejszym stopniu poprzez werbalny przekaz symboliczny. Gdy jednostka zaczyna dostrzegać reguły i normy, wkracza w drugi etap procesu - czyli w socjalizację wtórną. Wtedy to właśnie jednostka wchodzi do różnych grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie polityczne, wyższe uczelnie itp.). Na tym etapie tego procesu jednostka dysponuje wszystkimi zdobyczami z okresu socjalizacji pierwotnej. Dodatkowo swoje przekonania, poglądy poszerza o nowe, a także analizuje wcześniej zdobyte wzorce i w miarę zmieniania się własnego światopoglądu. Wczesna socjalizacja ma wpływ większy na formowanie się ludzkich cech niż socjalizacja późniejsza. Interakcja w grupach pierwotnych, tzn. w których ludzie znają się nawzajem, a ich stosunki są bliskie i intymne, jest znacznie większa i ważniejsza w kształtowaniu osobowości niż w grupach wtórnych, w których interakcje są bardziej formalne, mniej intymne. Cel socjalizacji to poprawne przystosowanie jednostki do adekwatnego funkcjonowania w rolach wyznaczonych jej przez system społeczny.

Wychowanie - całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie. W zakres pojęcia wchodzi wychowanie naturalne pod wpływem środowiska, w którym jednostka funkcjonuje - rodzina, kontakty społeczne, obyczaje, religia; wychowanie instytucjonalne - celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących, takich jak: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka. Konsekwencją założenia, że wychowanie jest procesem z góry przewidzianym i zaplanowanym jest uświadomienie sobie jego celów i zadań, czyli tzw. standardów wychowawczych wskazujących na pożądane cechy osobowości i zachowania. Cele wychowania określają pewne ogólne zmiany czy przeobrażenia w tym zakresie. Zadaniami wychowawczymi zaś zwykło się nazywać cele wychowania bardziej uszczegółowione. Niezależnie od ostatecznego celu wychowania, jakim powinien być przede wszystkim człowiek jako istota ludzka, a także oprócz celów naczelnych istnieje wiele zadań będących konkretyzacją wspomnianych celów. Wyróżniamy następujące aspekty wychowania: wychowanie w aspekcie rozwojowym (biologicznym), czyli wspomaganie dzieci i młodzieży w ich rozwoju fizycznym i psychicznym; wychowanie w aspekcie społecznym, które ma na celu wykształcenie naśladowania konstruktywnych wzorów postępowania i przyswajania systemu wartości i norm wysoko cenionych w społeczeństwie; wychowanie w aspekcie kulturowym, które ma na celu przekazywanie dorobku kulturowego pokoleń, a także wyzwalania u wychowanków ciekawości i zainteresowania nim; wychowanie w aspekcie religijnym, które zakłada, że człowiek wymaga wsparcia także ze strony religii. Umożliwia ona odpowiedź na pytania natury egzystencjalnej, pomaga w chwilach rozczarowań, porażek, samotności. Celem wychowania jest również pomaganie wychowankom w odnalezieniu sensu ludzkiej egzystencji i to nie tylko w warunkach korzystnych dla człowieka, lecz również w sytuacji osamotnienia, zagrożenia, cierpienia. Wyróżnia się trzy podstawowe kategorie czynników wpływających na efekty wychowawcze i są to: czynniki ekonomiczno-społeczne (warunki rodzinne, materialne, struktura rodziny, atmosfera rodzinna), czynniki biologiczno-psychologiczne (indywidualne cechy dziecka, np. cechy charakteru, osobowość, rozwój umysłowy, sprawność ruchowa itp.), czynniki pedagogiczne (metody i środki wychowawcze).