SOCJOLOGIA

15.01.2014

Prawo i literatura

1. Prawo jest częścią kultury: istnieje związek pomiędzy procedurami prawnymi rozwiązywania konfliktów, typami zbrodni rozpoznawanymi przez sąd itp. a sposobami, w jaki kultura przetwarza je w swoich obrazach i symbolach

2. Dlaczego literatura?

   1. prawo i literaturę łączy język jako podstawowa platforma komunikacji

   2. opisuje i analizuje fundamentalne problemy sprawiedliwości, władzy i prawa

   3. literatura jako instytucja [Bernard Schlink]

   4. literatura jako substytut sprawiedliwości [A. Czarnota]

3. Początki

   1. krytyka wąskiego pozytywistycznego ujęcia prawa

   2. krytyka pojmowania prawa w izolacji od zewnętrznego kontekstu

   3. krytyka hermetycznego języka prawników

   4. krytyka postawy prawników jako zamkniętej kasty

4. Historia

   1. 1925: artykuł sędziego Benjamina Cardozo „Law and literature” analizujący styl literacki uzasadnień sądowych

   2. 1941: John Wigmore „A list of one hundred legal novels”

   3. 1973: James Boyd White “Legal imagination” [początek ruchu]

5. Richard H. Weisberg

   1. “The failure of the word” [wodolejstwo]

   2. “When lawyers write”

   3. “Poetics and other strategies of law and literature”

6. Postulaty:

   1. wprowadzanie humanizmu w proceduralne decydowanie o ludzkim losie

   2. uwrażliwienie prawników, rozwijanie empatii i współczucia

   3. zdobywanie wiedzy w sytuacjach niedostępnych bezpośredniemu doświadczeniu

7. Prawo jako literatura

   1. metody interpretacji tekstów

   2. analiza stylu uzasadnień sędziowskich, retoryki i argumentacji

   3. prawo pisane jako osobny gatunek literacki, który można „poznać” na drodze interpretacji (White, Dworkin)

8. Prawo w literaturze

   1. 100 powieści, jakie każdy prawnik powinien przeczytać

   2. sytuacje prawne w powieściach są opisywane z niezależnej perspektywy

9. John Wigmore – lista powieści, które każdy prawnik powinien przeczytać (1941):

   1. w których opisane są sceny sądowe

   2. w których sportretowani są sędziowie i prawnicy

   3. w których opisane są metody działania prawa (ściganie i karanie)

   4. w których prawo wpływa na zachowania bohaterów

10. Richard H. Weisberg – uzupełniona lista lektur (1973):

    1. w których opisana jest procedura prawna łącznie z dochodzeniem poprzedzającym proces

    2. w których prawnicy poza pełnieniem formalnych funkcji są bohaterami

    3. w których reguły prawne, procedury lub system są zasadą organizacji struktury społecznej

    4. w których reguły pozaprawne organizuje społeczność

11. Przykładowe powieści z list:

    1. A. Camus „Upadek”

    2. H. Balzac „Ojciec Goriot”

    3. F. Dostojewski „Zbrodnia i kara”

    4. A. Dumas „Hrabia Monte Christo”

    5. F. Kafka „Proces”

    6. W. Szekspir „Hamlet”

12. B. Schlink „Lektor”

    1. procesy nazistowskich zbrodniarzy

13. Leonard Sciacia „Dzień puszczyka” (1960)

    1. literatura jako instytucja; jako pierwsza opisująca zjawiska społeczne oraz dostarczająca dowodów

    2. mechanizmy działania mafii w czasie gdy zaprzeczało się jej istnieniu

    3. pierwsze procesy: Palermo (1980; sędzia Falcone)

14. Prawo i sztuka

    1. prawo i film

    2. prawo i muzyka

    3. prawo i poezja

15. Ronald Dworkin – metafora „pracy w łańcuchu”

    1. każdy prawnik jest związany tym, co zostało napisane przed nim i dopisując kolejny rozdział (wydając decyzję) musi mieć na względzie wszystkie rozdziały z przeszłości

16. Stanley Fish – praca w łańcuchu

    1. każda nasza decyzja w części zasadniczej składa się z wysiłku naszych poprzedników

17. Metody interpretacji tekstów:

    1. metoda hermeneutyczna

       1. odczytanie sensu ukrytego z sensu widocznego

       2. rozwinięcie poziomów znaczeniowych zawartych w znaczeniu dosłownym

       3. intuicja zamiast metody

       4. próba identyfikacji nieredukowalnych warunków ludzkiego rozumienia

       5. hermeneutyka egzegetyczna: determinantą znaczonego jest wola autora tekstu ustalana w oparciu o język

       6. hermeneutyka swobodna: oparty o stronę pozajęzykową, na wspólnocie kulturalnej i interpretacyjnej, kreowanej przez określoną strukturę

    2. tekstualizm

    3. intencjonalizm

    4. strukturalizm

    5. interprecjonizm

    6. dekonstrukcja – intertekstualność – hipertekst

       1. nie ma nic poza tekstem [Derrida]

    7. według postmodernizmu

       1. każde odczytanie utworu ma charakter relacji do innych tekstów

18. Metody egzegezy:

    1. diachroniczne

       1. historyczno-krytyczna

       2. odtwarza dzieje historyczne od momentu powstania do ostatecznej redakcji

    2. synchroniczne

       1. lingwistyczna (semiotyczna)

          1. syntaktyczna

          2. semantyczna

          3. pragmatyczna

       2. narracyjna

       3. retoryczna

       4. intertekstualna

19. Strategie interpretacyjne

    1. close reading: separacja od kontekstów zewnętrznych; uważne czytanie tekstu na poziomach:

       1. językowym

       2. semantycznym

       3. strukturalnym

       4. kulturowym

    2. creative reading