IDEA WSPÓLNEGO INWESTOWANIA
Powstała Idea wspólnego inwestowania opiera się na skupianiu odrębnych i rozsianych kapitałów pieniężnych mnóstwa (najczęściej drobnych) inwestorów, który w ten sposób tworzą ogromny majątek instytucji wspólnego inwestowania. Utworzony w ten sposób kapitał - portfel, stanowiąc aktywa funduszy, jest następnie w ich imieniu przez nieinwestowany w różne instrumenty finansowe i nie tylko, przede wszystkim na rynku finansowym. Głównym oraz oczekiwanym celem tych inwestycji jest oczywiście osiąganie możliwie największych korzyści finansowych dla inwestorów zwiększających kapitał funduszu.
Fundusz inwestycyjny nawiązując do powyższego tekstu jest, więc rodzajem pośredniego uczestniczenia wielu podmiotów w operacjach na ogromnym rynku finansowym. Dzięki pomocy funduszy inwestycyjnych inwestorzy są w stanie osiągnąć dwa podstawowe cele. Po pierwsze, mogą czerpać dochody z lokat, które wcześniej nigdy nie byłyby dostępne dla każdego z nich z powodu wspominanego juz za niskiego kapitału. Dawniej jedna jednostka, którą ktoś chciał by zakupić nierzadko przekraczała 100 USD. CO na ówczesne czasy było zbyt duża bariera dla wielu ludzi. W przypadku FI – wystarczyło 50 czy 100 USD.
Uczestnikami funduszy inwestycyjnych mogą być zarówno osoby fizyczne dysponujące niewielkimi oszczędnościami, na przykład gospodarstwa domowe, jak1 szeroko pojęte przedsiębiorstwa, które generują nadwyżki finansowe. Inwestor nabywający tytuły uczestnictwa w funduszu staje sie jego udziałowcem, co oznacza, że jest on współwłaścicielem zgromadzonego majątku funduszu (w postaci akcji, obligacji, opcji, skryptów dłużnych lub innych instrumentów) proporcjonalnie do wielkości zainwestowanej kwoty środków pieniężnych15.
Realizację idei wspólnego inwestowania przedstawiono na ilustracji 1.1. Fundusze inwestycyjne prowadzą działalność we własnym imieniu i na własny rachunek. Uczestnicy partycypują w zrealizowanych zyskach i stratach z lokat funduszu proporcjonalnie do wysokości wniesionego przez siebie kapitału. Wysokość udziału indywidualnego inwestora w danym funduszu jest określona na podstawie liczby zakupionych przez niego tytułów uczestnictwa, nazywanych (w zależności od rodzaju funduszu) jednostkami uczestnictwa lub certyfikatami inwestycyjnymi.
Cena jednostki udziałowej również jest określana w zależności od rodzaju funduszu inwestycyjnego. W wypadku funduszy zbywających jednostki uczestnictwa wynika ona z wartości aktywów netto funduszu na koniec każdego dnia roboczego, a w wypadku funduszy emitujących w ciągu swojego istnienia certyfikaty inwestycyjne jest kształtowana na giełdzie papierów wartościowych lub na rynku pozagiełdowym.
Powstanie rynku funduszy inwestycyjnych nastąpiło w 1992 roku z chwilą utworzenia pierwszego funduszu powierniczego.
IDEA WSPÓLNEGO INWESTOWANIA
Ideą wspólnego inwestowania jest gromadzenie środków pieniężnych należących do wielu (często indywidualnych) inwestorów, które tworzą majątek funduszu inwestycyjnego. Otrzymany w ten sposób portfel inwestycyjny, stanowiący aktywa funduszu, jest inwestowany na rynku finansowym. Dobór instrumentów, w jakie lokowane są środki zależy od strategii danego funduszu. Zasadniczym celem działalności instytucji wspólnego inwestowania, jakimi są fundusze inwestycyjne jest przynoszenie dochodu dla ich uczestników.
Fundusze inwestycyjne są specyficznymi instytucjami, które charakteryzują się wieloma unikatowymi cechami. Do tych cech należą przede wszystkim:
rozproszenie ryzyka, co powoduje jego redukcję
inwestorzy mają dostęp do profesjonalnych i pełno okresowych ekspertyz zarządzających funduszem
fundusze mają niższe koszty transakcyjne
oferują dostęp do rynków, które w innym przypadku są niedostępne dla inwestorów indywidualnych, bądź sprawiają dla nich zbyt duży problem techniczny
zaleta funduszy wynika z tego, iż ich działalność jest regulowana przepisami prawa oraz podlega nadzorowi
Główną zasadą, na której opiera się działalność funduszy jest rozproszenia ryzyka inwestycji, poprzez dywersyfikację portfela inwestycyjnego, którym zarządza dany fundusz, co pozwala na zwiększenie bezpieczeństwa dokonywanych inwestycji. Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego powoduje bowiem łagodzenie nagłych zmian koniunkturalnych, a efekty tego najbardziej widoczne są przy długookresowym i systematycznym oszczędzaniu.
Inną bardzo ważną cechą jest bezpieczeństwo działalności. Podstawą bezpieczeństwa funduszu inwestycyjnego poza obowiązkiem ograniczania ryzyka inwestycyjnego jest:
nadzór Komisji Nadzoru Finansowego ( wcześniej Komisji Papierów Wartościowych i Giełd) oraz depozytariusza
posiadanie przez fundusz inwestycyjny osobowości prawnej
wprowadzenie limitów inwestycyjnych dla poszczególnych rodzajów funduszy inwestycyjnych
obowiązek publikowania informacji o działalności i sytuacji finansowej
wydzielenie aktywów funduszu inwestycyjnego od aktywów towarzystwa funduszy inwestycyjnych
DZIAŁANIE FUNDUSZY
Cele inwestycyjne są odzwierciedlone w zasadach polityki inwestycyjnej. Jedne fundusze zakładają bardziej ryzykowną politykę, związaną z ewentualnymi większymi dochodami, inne natomiast liczą na bieżące dochody związane z konserwatywną polityką inwestycyjną. Dzięki jasno sprecyzowanej polityce inwestycyjnej, pojedynczy inwestor może wybrać dla siebie odpowiedni fundusz, biorąc pod uwagę relację dochód-ryzyko.
Cechą wspólną funduszy inwestycyjnych jest to, iż są one zarządzane przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych, a więc wyspecjalizowane podmioty dysponujące wykwalifikowaną kadrą i doświadczeniem w inwestowaniu na rynkach finansowych. Jest to gwarancją profesjonalnego zarządzania powierzonymi środkami. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych mogą tworzyć i zarządzać wieloma funduszami inwestycyjnymi jednocześnie. Podmioty zaangażowane w działanie FI to: depozytariusza, agenta transferowego oraz dystrybutora.
Depozytariusz jest to instytucja, która prowadzi rejestr aktywów funduszu. Do głównych jego zadań należy wycena aktywów funduszu inwestycyjnego, nadzór nad aktywami oraz nad prawidłowością dokonywanych rozliczeń związanych ze zbywaniem i odkupywaniem jednostek uczestnictwa lub emisją, wydawaniem i wykupywaniem certyfikatów inwestycyjnych. W związku z przechowywaniem aktywów funduszy o znacznej wartości rolę depozytariusza mogą pełnić instytucje spełniające wysokie wymagania kapitałowe. Rolę depozytariusza może pełnić Krajowy Rejestr Papierów Wartościowych. (zazwyczaj są to banki komercyjne) Bardzo ważną cechą depozytariusza jest to, iż musi być on niezależny od towarzystwa funduszy inwestycyjnych, co oznacza, że obie te instytucje nie mogą być ze sobą powiązane kapitałowo. I nie ma możliwości wywierania wpływu między tymi instytucjami.
Agent transferowy. Głównym jego zadaniem jest prowadzenie rejestru uczestników funduszu oraz wprowadzanie w tych rejestrach a także komunikowanie się z uczestnikami funduszu. Zadaniem agenta jest obsługa rachunku nabyć i umorzeń jednostek oraz przekazywanie informacji o bieżącej liczbie jednostek uczestnictwa.
Podmiotem odpowiedzialnym za sprzedaż jednostek uczestnictwa jest dystrybutor. Może nim być samo towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub inne podmioty. Najczęściej funkcję tę pełnią brokerzy, domy maklerskie, banki czy inne instytucje pośrednictwa finansowego. Coraz częściej jednostki uczestnictwa są dystrybuowane drogą elektroniczną.
*** Inwestor może zostać uczestnikiem funduszu inwestycyjnego poprzez zakup jednostek uczestnictwa zbywanych przez fundusze otwarte lub kupno certyfikatów inwestycyjnych emitowanych przez fundusze zamknięte.
Jednostki uczestnictwa są zbywane przez fundusze inwestycyjne otwarte oraz specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte. Zgodnie z obowiązującym prawem nie są one papierami wartościowymi, choć ucieleśniają prawa majątkowe. FI zbywają jednostki uczestnictwa oraz dokonują ich odkupienia na żądanie uczestnika. Jednostki uczestnictwa po odkupieniu przez fundusz są umarzane.
Certyfikaty inwestycyjne (CI) są tytułami uczestnictwa emitowanymi przez fundusze inwestycyjne zamknięte. Fundusz tego typu dokonuje wyceny aktywów netto oraz aktywów netto przypadających na jeden certyfikat. CI w odróżnieniu od jednostek uczestnictwa są papierami wartościowymi imiennymi lub na okaziciela (dopuszczone do publicznego obrotu są wyłącznie na okaziciela). Reprezentują one prawa majątkowe w tym prawo do udziału w zgromadzeniu inwestorów. CI na okaziciela podlegają wprowadzeniu do publicznego obrotu