Nacjonalizm i religia
Religia jest siłą napędową nacjonalizmu (Irlandia, Bałkany). Jednak związek religii i nacjonalizmu jest mało eksponowany przez historyków. Wg prof. Grotta są 3 rodzaje nacjonalizmów:
Nacjonalizmy świeckie (laickie) traktowały religię jako fakt bez uwzględnienia politycznych wymogów religii
Nacjonalizmy szukające potwierdzenia w religii
Nacjonalizmy negujące chrześcijańskość (neopogańskie)
Wg Gertrude Himmelfarb – religia może uszlachetniać nacjonalizm.
Nacjonalizm może ewoluować (przykład: polski nacjonalizm endecki od laickiego do katolickiego). Quasi religijny potencjał nacjonalizmu nazwać można gnozą religijną. Pierwszym historycznie zidentyfikowanym nacjonalizmem był nacjonalizm jakobiński – własne święta, bóg, dekalog (deklaracja praw człowieka i obywatela).
Ad1)założenia, dogmaty i wartości religijne nie mają wpływu na więź narodową. Można tu wymienić różne postawy wobec religii:
- przychylność (akceptacja religii jako faktu historyczno kulturowego). Może jednak występować dyscyplinowanie przywódców religijnych – przykład: 1szy etap endecji (początek był pod sztandarami pozytywizmu) – akceptacja religii katolickiej jako elementu polskości , nie uznawali jednak nadrzędności wartości kaatolickich, nadrzędne są wartości narodowe („Jesteśmy społeczeństwem katolickim, ale nie kościelnym”). Ogólnie możliwe są ustępstwa na rzecz kościoła, ale nie kosztem interesów państwa.
- sekularyzacja i laicyzacja społ. – ruch nacjonalistyczny zasadniczo pozytywnie nastawiony do religii tradycyjnej narodu, ale nie eksponuje wątków religijnych, by nie odpychać wyborców zlaicyzowanych (Front national)
- wojująco laickie nacjonalizmy – chcą wyprzeć religię z przestrzeni społecznej (nacjonalizm jakobiński) inni np.: Gambetta (Francja – okres 3ciej republiki); turecki nacjonalizm Mustafa Kemal Pasza ( kemalizm) – turkizacja z represją duchownych muzułmańskich i innych etnicznie, wiązało się to z modernizacja na wzór francuski; 1920 – organizacja Ukraińskich Nacjonalistów (OUN z Dmytro Doncowem na czele, napisał pracę „Nacjonalizm” a w niej przekracza normy etyki chrześcijańskiej, głosi nienawiść do obcej nacji, nawołuje do eksterminacji obcokrajowców, np. artykuł 8 „dekalogu nacjonalisty”: „Nienawiścią i podstępem przyjmowac będziesz wrogów swojej nacji”)
Ad2) nacjonalizm chrześcijański )katolicki, rzadziej prawosławny, najrzadziej protestancki) – wartości religijne tutaj moderują zapędy nacjonalizmu, nacjonalizm pojęty jest jako nastawienie i odczucie wartości religijnych jako specyficznie narodowych. Katolicyzm nadaje nacjonalizmowi wartości uniwersalnych (czyli nacjonaliści chcą dla siebie tylko to co kulturowo im się należy) np.: Nacional Catolicismo w Hiszpanii – reprezentowany przez myślicieli z Accion Espanola takich jak Ramiro de Maeztu – przeciwstawienie się proklamowaniu antykatolickiej II republiki Hiszpańskiej. Właśnie wtedy powstała Akcja Hiszpańska założycielem była właśnie Maeztu. Nacisk jednak byłą położony bardziej na katolicyzm, człon „national” był mniej ważny. Dalsze założenia: nie ma rozróżnienia miłości Boga i Hiszpanii, bo to Bóg stworzył Hiszpanię, H należy oczyścić z naleciałości kosmopolitycznych, prawda leży w Hiszppani, na niej spoczywa misją chrystianizacji świata, więc każdy Hiszpan powinien być misjonarzem, jest to idea tzw. Hispanidad – jądrem jej jest ewangelizacja wszystkich (wątki mesjanistyczne)
Ad3) nazwę nacjonalizm neopogański należy traktować szeroko, bo nie zawsze wiążą się one z kultami pogańskimi, ale z zaabsorbowaniem toposu czy postawy (np. topos wojownika itp.), zawsze widoczny jest tu resentyment antychrześcijański. Zalążki to prądy modernizmu politycznego (Machiavelli : chrześcijaństwo – religią słabeuszy). Od XIX w. w Niemczech zauważyć można kilka odmian nacjonalizmu neopogańskiego.
volkizm – ewolucja znaczeniowa tego pojęcia od wieloznacznego do stricte rasistowskiego (herrenvolk – naród panów). Prekursorem był Paul de la Garde. Mamy tu wskrzeszanie zakonów pogańskich: kult wotana, zakon Armanów von Lista, Zakon Nowych Templariuszy, Deutche volk itp. Stopień zaangażowania przywódców w te ruchy był różny, najbardziej wciągnięty zdaje się być H. Himmler – w 1937 powołał Instytut Przodków działający w ramach SS, miał własnego maga (Karl Maria Willigut). Hitler zaś traktował neopoganizm jako formę walki z chrześcijaństwem. Badacz Friedrich Bach (?nie wiem czy takie nazwisko) obarcza neopogaństwo za moralną znieczulicę. Początek tego typu nacjonalizmy sięga XIXw., u jego źródeł znajdują się: romantyzm niemiecki, wojny napoleońskie (jako opozycji do francuskiego nacjonalizmu). Niemcy nie są wówczas zjednoczone (kilkaset miast państw). Postępują jednak procesy integracyjne. Jak zwykle w takiej sytuacji szukano czegoś co byłoby spoiwem. Tym spoiwem nie mogło być chrześcijaństwo (bo mielibyśmy dalej podział na katolicyzm i protestantyzm). Takim lepiszczem okazuje się być przywołanie przeszłości przedchrześcijańskiej.
Początkowo mamy do czynienie z czymś takim jak Nurt Reformy Życia (Lebens reform) – chodziło tu o naprawę życia zepsutego cywilizacją (wegetarianizm, ruch ogródków działkowych, zmiany architektury miejskiej, ale przede wszystkim odnosił się ten nurt do sfery religii i państwowości). 2 kwestie wysuwają się na czoło (albo na czele stoją jak kto woli):
-kwestia rasy
-kwestia religii.
Następuje umetafizycznienie przynależności etnicznej – lud – volk- jest kształtowany przez krajobraz, więc Żydzi nie pasują, gdyż kształtowani byli przez pustynię. Pan Gustaw (jakiś tam:/) napisał „Ogólną historię ludzkości”, w której dzieli ludy na męskie aktywne(germanie, łacinnicy) i żeńskie pasywne (Słowianie i inni mieszkańcy dolin, którym przeznaczone jest zostac podbitymi). Niejaki Huston S. Chamberlain (mąż córki Wagnera) stawia tezę, że czysty aryjczyk to projekt biologiczno – duchowy, jest on do przeprowadzenia i zrealizowania na przyszłość. Identyfikował Żydów jako tych, którzy doprowadzają aryjczyków do degeneracji, uniemożliwiając realizacje projektu Aryjczyk. Podkreślał, że aryjczyk nie boi się swoich Bogów jak Żyd itp. Twierdził, że to Ariowie wymyślili monoteizm, a Jezus był aryjczykiem.
Rodzi się akademicka nauka o rasach tzw. Eugenika, nabiera rozpędu na przełomie XIX/XX w. W nauce tej panowało przekonanie, że można stworzyć lepszego człowieka (przekonanie to w oparciu o eksperymenty na bydle). W Niemczech eugenika połączona była z rasizmem (L. Woltmann, Alfred Ploetz, Hans Gunter). Ten ostatni postulował zahamowanie rozwoju ludzi należących do populacji mniej wartościowej. Rasa aryjska miała pochodzić rzekomo z Arktyki, gdzie znajdowała się wyspa (nawiązanie do mitów o Atlantydzie, Lemurii, Hiperborei). Ta Hiperborea miałaby być wyspą doskonałych ludzi rozmnażających się bezpłciowo, ale jak zwykle coś poszło nie tak i wyspa zatonęła i doskonali ludzie mieli się przenieść bardziej na południe i utracili swoje super moce.
U madame Bławatskiej też zauważamy przekonanie o wyższości rasy aryjskiej.
„Lotus Blumchen” – pismo wydawane przez ucznie Bławatskiej, widniała na nim swastyka.\
1szym etapem odchodzenia od chrześcijaństwa była sekularyzacja Chrystusa: pastor z Flemburga niejaki F. Andersen odrzucił stary testament, Paul de la Garde postulował chrześcijaństwo niemieckie (zdejudaizowanie chrześcijaństwa, czyli oczyszczenie z nauki paulińskiej)
2gi etap to postulat całkowitego zerwania z chrześcijaństwem (A. Gunter, E. Bergman, Ludendorf) – chrześcijaństwo jakiekolwiek jest nie do utrzymania, nawet to niemieckie, gdyż fałszywe jest twierdzenie jakoby Jezus był aryjczykiem.
2 czołowe osobistości odgrywające rolę w tworzeniu się tej postaci nacjonalizmu i stworzyli grunt dla nazizmu (obaj byli Austriakami, znawcami „ariozofii” ):
Guido von List –był cystersem ale porzucił ten zakon, zaczął propagować własną wiarę. W 1862 miał podobno objawienie, w kościele św. Stefana przyrzekł zbudować świątynię Wotana. Napisał Carnuntum – odniosło dużą popularność. Twierdził, że aryjczycy pochodzą od ludu kapłanów – armanów, co przechowywali aryjską gnozę
Jorg Lanz von Liebenfelts – w „Teozoologi…” stworzył koncepcję o degeneracji ludzkości poprze stosunki ze zwierzętami, aryjczycy jako najbliżsi pierwotnej rasy idealnej.
I takie tam…
Tyle mam napisane. Proponuje posiłkować się jeszcze notatkami z ćwiczeń
pozdrawiam